五Ngũ 事Sự 毘Tỳ 婆Bà 沙Sa 論Luận 卷quyển 下hạ

尊tôn 者giả 法pháp 救cứu 造tạo

三Tam 藏Tạng 法Pháp 師sư 玄huyền 奘tráng 奉phụng 。 詔chiếu 譯dịch 分phân 別biệt 色sắc 品phẩm 第đệ 一nhất 之chi 餘dư 。

問vấn 所sở 造tạo 色sắc 內nội 根căn 所sở 攝nhiếp 者giả 。 我ngã 已dĩ 了liễu 知tri 。 今kim 復phục 欲dục 聞văn 非phi 根căn 攝nhiếp 者giả 願nguyện 說thuyết 其kỳ 相tương/tướng 。 答đáp 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 。 所sở 觸xúc 無vô 表biểu 。 此thử 中trung 色sắc 謂vị 好hảo/hiếu 顯hiển 色sắc 等đẳng 。 若nhược 青thanh 黃hoàng 等đẳng 色sắc 不bất 變biến 壞hoại 名danh 好hảo/hiếu 顯hiển 色sắc 。 此thử 若nhược 變biến 壞hoại 名danh 惡ác 顯hiển 色sắc 。 若nhược 平bình 等đẳng 者giả 名danh 二nhị 中trung 間gian 。 似tự 顯hiển 處xứ 色sắc 。 問vấn 色sắc 處xứ 有hữu 二nhị 。 一nhất 顯hiển 二nhị 形hình 。 何hà 故cố 此thử 中trung 。 唯duy 辯biện 顯hiển 色sắc 。 答đáp 今kim 於ư 此thử 中trung 。 應ưng 作tác 是thị 說thuyết 。 色sắc 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 顯hiển 二nhị 形hình 。 顯hiển 色sắc 謂vị 青thanh 黃hoàng 等đẳng 。 形hình 色sắc 謂vị 長trường 短đoản 等đẳng 。 而nhi 不bất 說thuyết 者giả 有hữu 何hà 意ý 耶da 。 謂vị 顯hiển 色sắc 麁thô 及cập 易dị 知tri 故cố 。 如như 是thị 諸chư 色sắc 於ư 六lục 識thức 中trung 二nhị 識thức 所sở 識thức 。 謂vị 眼nhãn 及cập 意ý 先tiên 用dụng 眼nhãn 識thức 唯duy 了liễu 自tự 相tương/tướng 。 後hậu 用dụng 意ý 識thức 了liễu 自tự 共cộng 相tương 。 謂vị 彼bỉ 諸chư 色sắc 住trụ 現hiện 在tại 時thời 。 眼nhãn 識thức 唯duy 能năng 了liễu 彼bỉ 自tự 相tương/tướng 。 眼nhãn 識thức 無vô 間gian 起khởi 。 分phân 別biệt 意ý 識thức 。 重trọng/trùng 了liễu 前tiền 色sắc 自tự 相tương/tướng 或hoặc 共cộng 相tương 。 然nhiên 此thử 所sở 起khởi 。 分phân 別biệt 意ý 識thức 。 依y 前tiền 眼nhãn 識thức 緣duyên 前tiền 色sắc 境cảnh 。 如như 是thị 意ý 識thức 正chánh 現hiện 在tại 時thời 。 所sở 依y 所sở 緣duyên 並tịnh 在tại 過quá 去khứ 。 由do 斯tư 五ngũ 境cảnh 住trụ 現hiện 在tại 時thời 。 意ý 識thức 不bất 能năng 了liễu 彼bỉ 自tự 相tương/tướng 。 是thị 故cố 色sắc 境cảnh 二nhị 識thức 所sở 識thức 。 謂vị 諸chư 眼nhãn 識thức 。 現hiện 在tại 前tiền 時thời 。 唯duy 了liễu 現hiện 在tại 自tự 相tương/tướng 非phi 共cộng 。 若nhược 諸chư 意ý 識thức 。 現hiện 在tại 前tiền 時thời 。 通thông 了liễu 三tam 世thế 。 自tự 相tướng 共cộng 相tướng 。 以dĩ 諸chư 意ý 識thức 境cảnh 界giới 遍biến 故cố 。 有hữu 分phân 別biệt 故cố 。 眼nhãn 識thức 無vô 間gian 非phi 定định 起khởi 意ý 識thức 。 於ư 六lục 識thức 身thân 容dung 隨tùy 起khởi 一nhất 種chủng 。 若nhược 眼nhãn 識thức 無vô 間gian 定định 起khởi 意ý 識thức 者giả 。 則tắc 苦khổ 根căn 不bất 應ưng 為vi 苦khổ 等đẳng 無vô 間gian 。 苦khổ 根căn 唯duy 在tại 五ngũ 識thức 身thân 故cố 。 若nhược 爾nhĩ 便tiện 違vi 根căn 蘊uẩn 所sở 說thuyết 。 如như 說thuyết 苦khổ 根căn 與dữ 苦khổ 根căn 為vi 因nhân 等đẳng 無vô 間gian 增tăng 上thượng 。 然nhiên 依y 眼nhãn 識thức 了liễu 別biệt 色sắc 已dĩ 。 無vô 間gian 引dẫn 起khởi 。 分phân 別biệt 意ý 識thức 。 故cố 作tác 是thị 言ngôn 。 眼nhãn 識thức 先tiên 識thức 眼nhãn 識thức 受thọ 已dĩ 。 意ý 識thức 隨tùy 識thức 聲thanh 有hữu 二nhị 種chủng 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 有hữu 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 者giả 。 謂vị 諸chư 大đại 種chủng 現hiện 在tại 剎sát 那na 有hữu 情tình 數số 攝nhiếp 。 無vô 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 者giả 。 謂vị 諸chư 大đại 種chủng 過quá 去khứ 未vị 來lai 。 有hữu 情tình 數số 攝nhiếp 。 及cập 三tam 世thế 非phi 有hữu 情tình 數số 攝nhiếp 。 此thử 中trung 有hữu 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 所sở 生sanh 聲thanh 。 名danh 有hữu 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 為vi 因nhân 。 有hữu 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 與dữ 此thử 所sở 生sanh 聲thanh 。 為vi 前tiền 生sanh 等đẳng 五ngũ 種chủng 因nhân 故cố 。 無vô 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 為vi 因nhân 聲thanh 亦diệc 爾nhĩ 。 若nhược 從tùng 口khẩu 出xuất 手thủ 等đẳng 合hợp 生sanh 。 名danh 有hữu 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 因nhân 聲thanh 。 若nhược 從tùng 林lâm 水thủy 風phong 等đẳng 所sở 生sanh 。 名danh 無vô 執chấp 受thọ 大đại 種chủng 因nhân 聲thanh 。 餘dư 如như 前tiền 釋thích 。 諸chư 所sở 有hữu 香hương 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 諸chư 悅duyệt 意ý 者giả 說thuyết 名danh 好hảo/hiếu 香hương 。 不bất 悅duyệt 意ý 者giả 說thuyết 名danh 惡ác 香hương 。 順thuận 捨xả 受thọ 處xứ 名danh 平bình 等đẳng 香hương 。 鼻tị 所sở 嗅khứu 者giả 謂vị 鼻tị 根căn 境cảnh 。 餘dư 如như 前tiền 釋thích 。 諸chư 所sở 有hữu 味vị 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 諸chư 悅duyệt 意ý 者giả 名danh 可khả 意ý 味vị 。 不bất 悅duyệt 意ý 者giả 名danh 不bất 可khả 意ý 味vị 。 與dữ 二nhị 相tương 違vi 名danh 順thuận 捨xả 處xứ 味vị 。 舌thiệt 所sở 嘗thường 者giả 謂vị 舌thiệt 根căn 境cảnh 。 餘dư 如như 前tiền 釋thích 。 問vấn 若nhược 嘗thường 味vị 時thời 為vi 先tiên 起khởi 舌thiệt 識thức 先tiên 起khởi 身thân 識thức 耶da 。 答đáp 若nhược 冷lãnh 暖noãn 等đẳng 增tăng 則tắc 先tiên 起khởi 身thân 識thức 。 若nhược 醎hàm 醋thố 等đẳng 增tăng 則tắc 先tiên 起khởi 舌thiệt 識thức 。 若nhược 觸xúc 味vị 平bình 等đẳng 亦diệc 先tiên 起khởi 舌thiệt 識thức 。 味vị 欲dục 勝thắng 故cố 。 所sở 觸xúc 一nhất 分phần/phân 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 滑hoạt 性tánh 者giả 謂vị 柔nhu 軟nhuyễn 。 澁sáp 性tánh 者giả 謂vị 麁thô 強cường/cưỡng 。 輕khinh 性tánh 者giả 謂vị 不bất 可khả 稱xưng 。 重trọng/trùng 性tánh 者giả 謂vị 可khả 稱xưng 。 冷lãnh 者giả 謂vị 彼bỉ 所sở 逼bức 便tiện 起khởi 暖noãn 欲dục 。 飢cơ 者giả 謂vị 食thực 欲dục 。 渴khát 者giả 謂vị 飲ẩm 欲dục 。 如như 是thị 七thất 種chủng 。 是thị 觸xúc 處xứ 攝nhiếp 。 以dĩ 所sở 造tạo 色sắc 而nhi 為vi 自tự 性tánh 。 前tiền 四tứ 大đại 種chủng 雖tuy 觸xúc 處xứ 攝nhiếp 。 非phi 所sở 造tạo 色sắc 而nhi 為vi 自tự 性tánh 。 是thị 故cố 觸xúc 處xứ 。 有hữu 十thập 一nhất 種chủng 。 今kim 七thất 所sở 造tạo 故cố 名danh 一nhất 分phần/phân 。 身thân 所sở 觸xúc 者giả 謂vị 身thân 根căn 境cảnh 。 餘dư 如như 前tiền 釋thích 。 問vấn 何hà 大đại 種chủng 增tăng 故cố 有hữu 滑hoạt 性tánh 。 廣quảng 說thuyết 乃nãi 至chí 。 何hà 大đại 種chủng 增tăng 故cố 有hữu 渴khát 耶da 。 有hữu 作tác 是thị 說thuyết 。 無vô 偏thiên 增tăng 者giả 。 然nhiên 四tứ 大đại 種chủng 性tánh 類loại 差sai 別biệt 。 有hữu 能năng 造tạo 滑hoạt 性tánh 。 廣quảng 說thuyết 乃nãi 至chí 。 有hữu 能năng 造tạo 渴khát 。

復phục 有hữu 說thuyết 者giả 。 水thủy 火hỏa 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 滑hoạt 。 地địa 風phong 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 澁sáp 。 火hỏa 風phong 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 輕khinh 。 地địa 水thủy 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 重trọng/trùng 。 水thủy 風phong 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 冷lãnh 。 唯duy 風phong 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 飢cơ 。 唯duy 火hỏa 界giới 增tăng 故cố 能năng 造tạo 渴khát 。 此thử 言ngôn 增tăng 者giả 。 謂vị 業nghiệp 用dụng 增tăng 非phi 事sự 體thể 增tăng 。 如như 心tâm 心tâm 所sở 。 無vô 表biểu 云vân 何hà 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 墮đọa 法pháp 處xứ 色sắc 者giả 。 墮đọa 有hữu 六lục 種chủng 。 一nhất 界giới 墮đọa 。 二nhị 趣thú 墮đọa 。 三tam 補bổ 特đặc 伽già 羅la 墮đọa 。 四tứ 處xứ 墮đọa 。 五ngũ 有hữu 漏lậu 墮đọa 。 六lục 自tự 體thể 墮đọa 。 界giới 墮đọa 者giả 。 如như 結kết 蘊uẩn 說thuyết 。 諸chư 結kết 墮đọa 欲dục 界giới 。 彼bỉ 結kết 在tại 欲dục 界giới 等đẳng 。 趣thú 墮đọa 者giả 。 謂vị 若nhược 攝nhiếp 屬thuộc 如như 是thị 趣thú 者giả 名danh 墮đọa 是thị 趣thú 。 補bổ 特đặc 伽già 羅la 墮đọa 者giả 。 如như 毘tỳ 柰nại 耶da 說thuyết 。 有hữu 二nhị 補bổ 特đặc 伽già 羅la 。 墮đọa 僧Tăng 數số 中trung 令linh 僧Tăng 和hòa 合hợp 。 處xử 墮đọa 者giả 如như 此thử 中trung 說thuyết 。 無vô 表biểu 色sắc 云vân 何hà 。 謂vị 墮đọa 法pháp 處xứ 色sắc 。 有hữu 漏lậu 墮đọa 者giả 如như 此thử 論luận 說thuyết 。 云vân 何hà 墮đọa 法pháp 。 謂vị 有hữu 漏lậu 法pháp 。 自tự 體thể 墮đọa 者giả 。 如như 大đại 種chủng 蘊uẩn 說thuyết 。 有hữu 執chấp 受thọ 是thị 何hà 義nghĩa 。 答đáp 此thử 增tăng 語ngữ 所sở 顯hiển 墮đọa 自tự 體thể 法pháp 。 無vô 表biểu 色sắc 者giả 。 謂vị 善thiện 惡ác 戒giới 。 相tương 續tục 不bất 斷đoạn 。 此thử 一nhất 切thiết 時thời 一nhất 識thức 所sở 識thức 。 謂vị 意ý 識thức 者giả 。 以dĩ 無vô 對đối 故cố 。 色sắc 等đẳng 五ngũ 境cảnh 於ư 現hiện 在tại 時thời 五ngũ 識thức 所sở 識thức 。 於ư 三tam 世thế 時thời 意ý 識thức 所sở 識thức 。 此thử 於ư 恆hằng 時thời 意ý 識thức 所sở 識thức 。 眼nhãn 等đẳng 五ngũ 根căn 亦diệc 一nhất 切thiết 時thời 意ý 識thức 所sở 識thức 。 此thử 無vô 表biểu 色sắc 總tổng 有hữu 二nhị 種chủng 。 謂vị 善thiện 不bất 善thiện 。 無vô 無vô 記ký 者giả 。 以dĩ 強cường 力lực 心tâm 能năng 發phát 無vô 表biểu 。 無vô 記ký 心tâm 劣liệt 不bất 發phát 無vô 表biểu 。 諸chư 善thiện 無vô 表biểu 總tổng 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 。 二nhị 者giả 律luật 儀nghi 所sở 不bất 攝nhiếp 。 不bất 善thiện 無vô 表biểu 。 亦diệc 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 不bất 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 。 二nhị 者giả 不bất 律luật 儀nghi 所sở 不bất 攝nhiếp 。 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 無vô 表biểu 。 復phục 有hữu 四tứ 種chủng 。 一nhất 者giả 別Biệt 解Giải 脫Thoát 律luật 儀nghi 。 二nhị 者giả 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 。 三tam 者giả 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 。 四tứ 者giả 斷đoạn 律luật 儀nghi 。 別Biệt 解Giải 脫Thoát 律luật 儀nghi 。 謂vị 七thất 眾chúng 戒giới 。 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 。 謂vị 色sắc 界giới 戒giới 。 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 。 謂vị 學Học 無Vô 學Học 戒giới 。 斷đoạn 律luật 儀nghi 者giả 。 依y 二nhị 律luật 儀nghi 一nhất 分phần/phân 建kiến 立lập 。 謂vị 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 。 離ly 欲dục 界giới 染nhiễm 九cửu 無vô 間gian 道đạo 隨tùy 轉chuyển 攝nhiếp 者giả 。 名danh 斷đoạn 律luật 儀nghi 。 以dĩ 能năng 對đối 治trị 一nhất 切thiết 惡ác 戒giới 。 及cập 能năng 對đối 治trị 起khởi 惡ác 戒giới 煩phiền 惱não 。 故cố 名danh 為vi 斷đoạn 。 前tiền 八bát 無vô 間gian 道đạo 隨tùy 轉chuyển 攝nhiếp 者giả 。 唯duy 能năng 對đối 治trị 起khởi 惡ác 戒giới 煩phiền 惱não 。 第đệ 九cửu 無vô 間gian 道đạo 隨tùy 轉chuyển 攝nhiếp 者giả 。 能năng 對đối 治trị 惡ác 戒giới 。 及cập 能năng 對đối 治trị 起khởi 惡ác 戒giới 煩phiền 惱não 。 問vấn 別Biệt 解Giải 脫Thoát 律luật 儀nghi 何hà 緣duyên 故cố 得đắc 何hà 緣duyên 故cố 捨xả 。 答đáp 由do 他tha 教giáo 得đắc 四tứ 緣duyên 故cố 捨xả 。 何hà 等đẳng 為vi 四tứ 。

一nhất 捨xả 所sở 學học 戒giới 。 二nhị 二nhị 形hình 生sanh 。 三tam 善thiện 根căn 斷đoạn 。 四tứ 失thất 眾chúng 同đồng 分phần/phân 。 問vấn 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 何hà 緣duyên 故cố 得đắc 何hà 緣duyên 故cố 捨xả 。 答đáp 色sắc 界giới 善thiện 心tâm 若nhược 得đắc 便tiện 得đắc 。 若nhược 捨xả 便tiện 捨xả 。 此thử 復phục 二nhị 種chủng 。 一nhất 由do 退thoái 故cố 。 二nhị 由do 界giới 地địa 有hữu 轉chuyển 易dị 故cố 。 問vấn 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 何hà 緣duyên 故cố 得đắc 何hà 緣duyên 故cố 捨xả 。 答đáp 與dữ 道đạo 俱câu 得đắc 無vô 全toàn 捨xả 者giả 。 若nhược 隨tùy 分phần/phân 捨xả 則tắc 由do 三tam 緣duyên 。 一nhất 由do 退thoái 故cố 。 二nhị 由do 得đắc 果quả 故cố 。 三tam 由do 轉chuyển 根căn 故cố 。 問vấn 斷đoạn 律luật 儀nghi 何hà 緣duyên 故cố 得đắc 。 何hà 緣duyên 故cố 捨xả 。 答đáp 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 者giả 。 如như 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 說thuyết 。 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 者giả 。 如như 無vô 漏lậu 律luật 儀nghi 說thuyết 。 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 善thiện 無vô 表biểu 者giả 。 若nhược 強cường/cưỡng 淨tịnh 心tâm 所sở 發phát 善thiện 表biểu 得đắc 此thử 無vô 表biểu 。 若nhược 劣liệt 淨tịnh 心tâm 所sở 發phát 善thiện 表biểu 不bất 得đắc 此thử 無vô 表biểu 。 捨xả 此thử 無vô 表biểu 由do 三tam 種chủng 緣duyên 。 一nhất 意ý 樂nhạo/nhạc/lạc 息tức 。 二nhị 捨xả 加gia 行hành 。 三tam 限hạn 勢thế 過quá 。 不bất 律luật 儀nghi 所sở 攝nhiếp 不bất 善thiện 無vô 表biểu 者giả 。 謂vị 屠đồ 羊dương 等đẳng 諸chư 不bất 律luật 儀nghi 。 此thử 不bất 律luật 儀nghi 由do 二nhị 緣duyên 得đắc 。 一nhất 由do 作tác 業nghiệp 。 二nhị 由do 受thọ 事sự 。 此thử 不bất 律luật 儀nghi 由do 四tứ 緣duyên 捨xả 。 一nhất 由do 受thọ 別Biệt 解Giải 脫Thoát 戒Giới 。 二nhị 由do 得đắc 靜tĩnh 慮lự 律luật 儀nghi 。 三tam 由do 二nhị 形hình 生sanh 。 四tứ 由do 失thất 眾chúng 同đồng 分phần/phân 。 然nhiên 一nhất 切thiết 色sắc 略lược 有hữu 四tứ 種chủng 。 一nhất 者giả 異dị 熟thục 。 二nhị 者giả 長trưởng 養dưỡng 。 三tam 者giả 等đẳng 流lưu 。 四tứ 者giả 剎sát 那na 。 此thử 中trung 眼nhãn 處xứ 唯duy 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 異dị 熟thục 。 二nhị 者giả 長trưởng 養dưỡng 。 無vô 別biệt 等đẳng 流lưu 。 以dĩ 離ly 前tiền 二nhị 更cánh 不bất 別biệt 有hữu 。 等đẳng 流lưu 性tánh 故cố 。 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 。 處xử 應ưng 知tri 亦diệc 爾nhĩ 。 色sắc 處xứ 唯duy 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 者giả 異dị 熟thục 。 二nhị 者giả 長trưởng 養dưỡng 。 三tam 者giả 等đẳng 流lưu 。 香hương 味vị 觸xúc 處xứ 。 應ưng 知tri 亦diệc 爾nhĩ 。 聲thanh 處xứ 唯duy 有hữu 二nhị 種chủng 。 於ư 前tiền 三tam 除trừ 異dị 熟thục 。 墮đọa 法pháp 處xứ 色sắc 唯duy 有hữu 二nhị 種chủng 。 初sơ 無vô 漏lậu 心tâm 俱câu 者giả 剎sát 那na 所sở 攝nhiếp 。 餘dư 等đẳng 流lưu 攝nhiếp 。

分Phân 別Biệt 心Tâm 品Phẩm 第đệ 二nhị

問vấn 已dĩ 知tri 色sắc 相tướng 誑cuống 惑hoặc 愚ngu 夫phu 。 不bất 可khả 撮toát 摩ma 。 猶do 如như 聚tụ 沫mạt 。 欲dục 聞văn 心tâm 法pháp 。 其kỳ 相tướng 云vân 何hà 。 答đáp 謂vị 心tâm 意ý 識thức 不bất 應ưng 說thuyết 心tâm 。 是thị 所sở 問vấn 故cố 。 問vấn 心tâm 意ý 識thức 三tam 。 有hữu 何hà 差sai 別biệt 。 答đáp 此thử 無vô 差sai 別biệt 如như 世thế 間gian 事sự 。 一nhất 說thuyết 為vi 多đa 多đa 說thuyết 一nhất 故cố 。 一nhất 說thuyết 多đa 者giả 。 如như 說thuyết 。 士sĩ 夫phu 為vi 人nhân 儒nho 童đồng 等đẳng 。 多đa 說thuyết 一nhất 者giả 。 如như 說thuyết 。 鳥điểu 豆đậu 等đẳng 同đồng 名danh 再tái 生sanh 。 應ưng 知tri 此thử 中trung 同đồng 依y 一nhất 事sự 說thuyết 。 心tâm 意ý 識thức 亦diệc 復phục 如như 是thị 。

復phục 有hữu 說thuyết 者giả 。 亦diệc 有hữu 差sai 別biệt 。 過quá 去khứ 名danh 意ý 。 未vị 來lai 名danh 心tâm 。 現hiện 在tại 名danh 識thức 。

復phục 次thứ 界giới 施thi 設thiết 心tâm 。 處xử 施thi 設thiết 意ý 。 蘊uẩn 施thi 設thiết 識thức 。

復phục 次thứ 依y 遠viễn 行hành 業nghiệp 。 說thuyết 名danh 為vi 心tâm 。 依y 前tiền 行hành 業nghiệp 說thuyết 名danh 為vi 意ý 。 依y 續tục 生sanh 業nghiệp 說thuyết 名danh 為vi 識thức 。

復phục 次thứ 由do 採thải 集tập 義nghĩa 。 說thuyết 名danh 為vi 心tâm 。 由do 依y 趣thú 義nghĩa 說thuyết 名danh 為vi 意ý 。 由do 了liễu 別biệt 義nghĩa 說thuyết 名danh 為vi 識thức 。 此thử 復phục 云vân 何hà 。 謂vị 六lục 識thức 身thân 者giả 。 問vấn 此thử 何hà 唯duy 六lục 非phi 減giảm 非phi 增tăng 。 答đáp 所sở 依y 等đẳng 故cố 。 謂vị 識thức 所sở 依y 唯duy 有hữu 六lục 種chủng 。 若nhược 減giảm 識thức 至chí 五ngũ 則tắc 一nhất 所sở 依y 無vô 識thức 。 若nhược 增tăng 識thức 至chí 七thất 則tắc 一nhất 識thức 無vô 所sở 依y 等đẳng 。 六lục 所sở 緣duyên 應ưng 知tri 亦diệc 爾nhĩ 。 然nhiên 說thuyết 識thức 異dị 唯duy 約ước 所sở 依y 等đẳng 識thức 。 為vi 身thân 者giả 一nhất 識thức 有hữu 多đa 故cố 。 非phi 一nhất 眼nhãn 識thức 名danh 眼nhãn 識thức 身thân 。 要yếu 多đa 眼nhãn 識thức 名danh 眼nhãn 識thức 身thân 。 如như 非phi 一nhất 象tượng 可khả 名danh 象tượng 身thân 。 要yếu 有hữu 多đa 象tượng 乃nãi 名danh 象tượng 身thân 。 此thử 亦diệc 如như 是thị 。 眼nhãn 識thức 云vân 何hà 。 謂vị 依y 眼nhãn 根căn 者giả 顯hiển 。 眼nhãn 識thức 所sở 依y 。 各các 了liễu 別biệt 色sắc 者giả 顯hiển 眼nhãn 識thức 所sở 緣duyên 。

復phục 次thứ 謂vị 依y 眼nhãn 根căn 者giả 說thuyết 眼nhãn 識thức 因nhân 。 色sắc 者giả 說thuyết 眼nhãn 識thức 緣duyên 。 如như 世Thế 尊Tôn 說thuyết 。 苾Bật 芻Sô 當đương 知tri 。 因nhân 眼nhãn 緣duyên 色sắc 。 眼nhãn 識thức 得đắc 生sanh 。 問vấn 眼nhãn 與dữ 眼nhãn 識thức 為vi 何hà 等đẳng 因nhân 。 答đáp 此thử 為vi 依y 因nhân 。 譬thí 如như 大đại 種chủng 與dữ 所sở 造tạo 色sắc 為vi 依y 因nhân 義nghĩa 。 各các 了liễu 別biệt 者giả 說thuyết 眼nhãn 識thức 相tương/tướng 。 識thức 以dĩ 了liễu 別biệt 為vi 其kỳ 相tương/tướng 故cố 。 此thử 中trung 意ý 說thuyết 。 依y 眼nhãn 緣duyên 色sắc 有hữu 了liễu 別biệt 相tướng 。 名danh 為vi 眼nhãn 識thức 。 廣quảng 說thuyết 乃nãi 至chí 。 依y 意ý 緣duyên 法pháp 有hữu 了liễu 別biệt 相tướng 。 名danh 為vi 意ý 識thức 。 問vấn 何hà 不bất 但đãn 說thuyết 謂vị 依y 眼nhãn 根căn 等đẳng 。 或hoặc 不bất 但đãn 說thuyết 各các 了liễu 別biệt 色sắc 等đẳng 。 答đáp 若nhược 隨tùy 說thuyết 一nhất 義nghĩa 不bất 成thành 故cố 。 謂vị 若nhược 但đãn 說thuyết 依y 眼nhãn 根căn 等đẳng 。 則tắc 彼bỉ 相tương 應ứng 受thọ 等đẳng 諸chư 法pháp 。 亦diệc 依y 眼nhãn 根căn 等đẳng 。 應ưng 名danh 眼nhãn 等đẳng 識thức 。 若nhược 復phục 但đãn 說thuyết 各các 了liễu 別biệt 色sắc 等đẳng 。 既ký 有hữu 意ý 識thức 亦diệc 了liễu 別biệt 色sắc 等đẳng 。 則tắc 應ưng 意ý 識thức 名danh 眼nhãn 等đẳng 識thức 。 然nhiên 此thử 中trung 說thuyết 依y 眼nhãn 根căn 等đẳng 。 遮già 能năng 了liễu 別biệt 色sắc 等đẳng 意ý 識thức 。 復phục 說thuyết 各các 能năng 了liễu 別biệt 色sắc 等đẳng 。 遮già 眼nhãn 等đẳng 識thức 相tương 應ứng 受thọ 等đẳng 。 問vấn 眼nhãn 色sắc 明minh 作tác 意ý 為vi 緣duyên 生sanh 眼nhãn 識thức 。 何hà 故cố 但đãn 說thuyết 眼nhãn 識thức 非phi 餘dư 。 答đáp 眼nhãn 根căn 勝thắng 故cố 。 如như 舞vũ 染nhiễm 書thư 。 眼nhãn 不bất 共cộng 故cố 。 如như 某mỗ 種chủng 芽nha 眼nhãn 所sở 依y 故cố 。 如như 鼓cổ 聲thanh 等đẳng 眼nhãn 隣lân 近cận 故cố 。 如như 說thuyết 覺giác 支chi 。 眼nhãn 耳nhĩ 身thân 識thức 。 各các 有hữu 四tứ 種chủng 。 謂vị 善thiện 不bất 善thiện 。 有hữu 覆phú 無vô 記ký 無vô 覆phú 無vô 記ký 。 不bất 善thiện 者giả 唯duy 欲dục 界giới 。 有hữu 覆phú 無vô 記ký 唯duy 在tại 梵Phạm 世Thế 。 善thiện 無vô 覆phú 無vô 記ký 通thông 欲dục 界giới 梵Phạm 世Thế 。 非phi 在tại 上thượng 地địa 。 有hữu 尋tầm 伺tứ 故cố 。 鼻tị 舌thiệt 二nhị 識thức 。 各các 有hữu 三tam 種chủng 。 除trừ 有hữu 覆phú 無vô 記ký 。 唯duy 在tại 欲dục 界giới 。 緣duyên 段đoạn 食thực 故cố 。 意ý 識thức 有hữu 四tứ 種chủng 。 通thông 三tam 界giới 不bất 繫hệ 。 問vấn 若nhược 初sơ 靜tĩnh 慮lự 以dĩ 上thượng 諸chư 地địa 無vô 三tam 識thức 身thân 。 生sanh 彼bỉ 如như 何hà 有hữu 見kiến 聞văn 觸xúc 。 答đáp 以dĩ 修tu 力lực 故cố 。 初sơ 靜tĩnh 慮lự 地địa 三tam 識thức 現hiện 前tiền 。 令linh 彼bỉ 三tam 根căn 有hữu 見kiến 聞văn 觸xúc 。 依y 如như 是thị 義nghĩa 故cố 有hữu 問vấn 言ngôn 。 頗phả 有hữu 餘dư 地địa 身thân 餘dư 地địa 眼nhãn 餘dư 地địa 色sắc 餘dư 地địa 眼nhãn 識thức 生sanh 耶da 。 答đáp 有hữu 。 謂vị 生sanh 第đệ 二nhị 靜tĩnh 慮lự 地địa 者giả 。 用dụng 第đệ 四tứ 靜tĩnh 慮lự 地địa 眼nhãn 。 見kiến 第đệ 三tam 靜tĩnh 慮lự 地địa 色sắc 。 彼bỉ 第đệ 二nhị 靜tĩnh 慮lự 地địa 身thân 。 第đệ 四tứ 靜tĩnh 慮lự 地địa 眼nhãn 。 第đệ 三tam 靜tĩnh 慮lự 地địa 色sắc 。 初sơ 靜tĩnh 慮lự 地địa 眼nhãn 識thức 生sanh 此thử 中trung 。 五ngũ 識thức 身thân 各các 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 異dị 熟thục 。 二nhị 者giả 等đẳng 流lưu 。 意ý 識thức 身thân 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 者giả 異dị 熟thục 。 二nhị 者giả 等đẳng 流lưu 。 三tam 者giả 剎sát 那na 。 此thử 中trung 剎sát 那na 。 謂vị 苦khổ 法pháp 智trí 忍nhẫn 相tương 應ứng 意ý 識thức 。 問vấn 頗phả 有hữu 一nhất 因nhân 道đạo 現hiện 在tại 前tiền 。 一nhất 剎sát 那na 頃khoảnh 。 所sở 捨xả 之chi 心tâm 。 或hoặc 有hữu 是thị 同đồng 類loại 因nhân 。 自tự 性tánh 非phi 有hữu 同đồng 類loại 因nhân 。 或hoặc 有hữu 。 有hữu 同đồng 類loại 因nhân 非phi 同đồng 類loại 因nhân 自tự 性tánh 。 或hoặc 有hữu 是thị 同đồng 類loại 因nhân 自tự 性tánh 亦diệc 有hữu 同đồng 類loại 因nhân 。 或hoặc 有hữu 非phi 同đồng 類loại 因nhân 自tự 性tánh 亦diệc 非phi 有hữu 同đồng 類loại 因nhân 。 答đáp 道đạo 類loại 智trí 忍nhẫn 時thời 應ưng 作tác 四tứ 句cú 。 第đệ 一nhất 句cú 者giả 。 謂vị 已dĩ 生sanh 苦khổ 法pháp 智trí 忍nhẫn 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 二nhị 句cú 者giả 。 謂vị 未vị 來lai 見kiến 道đạo 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 三tam 句cú 者giả 。 謂vị 除trừ 已dĩ 生sanh 苦khổ 法pháp 智trí 忍nhẫn 相tương 應ứng 心tâm 。 諸chư 餘dư 已dĩ 生sanh 見kiến 道đạo 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 四tứ 句cú 者giả 。 謂vị 除trừ 前tiền 說thuyết 。 問vấn 頗phả 有hữu 一nhất 因nhân 道đạo 現hiện 在tại 前tiền 。 一nhất 剎sát 那na 頃khoảnh 。 所sở 捨xả 之chi 心tâm 。 或hoặc 有hữu 是thị 有hữu 漏lậu 有hữu 漏lậu 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 是thị 有hữu 漏lậu 無vô 漏lậu 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 是thị 無vô 漏lậu 無vô 漏lậu 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 是thị 無vô 漏lậu 有hữu 漏lậu 緣duyên 耶da 。 答đáp 有hữu 。 道đạo 類loại 智trí 忍nhẫn 時thời 應ưng 作tác 四tứ 句cú 。 第đệ 一nhất 句cú 者giả 。 謂vị 色sắc 無vô 色sắc 界giới 。 繫hệ 見kiến 道đạo 所sở 斷đoạn 有hữu 漏lậu 緣duyên 隨tùy 眠miên 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 二nhị 句cú 者giả 。 謂vị 色sắc 無vô 色sắc 界giới 。 繫hệ 見kiến 道đạo 所sở 斷đoạn 無vô 漏lậu 緣duyên 隨tùy 眠miên 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 三tam 句cú 者giả 。 謂vị 滅diệt 道đạo 忍nhẫn 智trí 相tương 應ứng 心tâm 。 第đệ 四tứ 句cú 者giả 。 謂vị 苦khổ 集tập 忍nhẫn 智trí 相tương 應ứng 心tâm 。 問vấn 頗phả 有hữu 無vô 事sự 煩phiền 惱não 對đối 治trị 道đạo 現hiện 在tại 前tiền 。 一nhất 剎sát 那na 頃khoảnh 。 所sở 捨xả 之chi 心tâm 。 或hoặc 有hữu 無vô 漏lậu 。 緣duyên 非phi 無vô 漏lậu 緣duyên 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 無vô 漏lậu 。 緣duyên 緣duyên 非phi 無vô 漏lậu 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 無vô 漏lậu 。 緣duyên 亦diệc 無vô 漏lậu 緣duyên 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 非phi 無vô 漏lậu 緣duyên 亦diệc 非phi 無vô 漏lậu 緣duyên 緣duyên 。 如như 是thị 四tứ 句cú 准chuẩn 義nghĩa 應ưng 思tư 。 問vấn 頗phả 有hữu 剎sát 那na 心tâm 現hiện 在tại 前tiền 所sở 滅diệt 之chi 心tâm 。 或hoặc 有hữu 非phi 定định 非phi 定định 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 非phi 定định 是thị 定định 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 是thị 定định 是thị 定định 緣duyên 。 或hoặc 有hữu 是thị 定định 非phi 定định 緣duyên 。 如như 是thị 四tứ 句cú 准chuẩn 義nghĩa 應ưng 思tư 。 問vấn 頗phả 有hữu 剎sát 那na 心tâm 現hiện 在tại 前tiền 所sở 滅diệt 之chi 心tâm 。 或hoặc 有hữu 已dĩ 生sanh 非phi 已dĩ 生sanh 心tâm 為vi 因nhân 。 或hoặc 有hữu 已dĩ 生sanh 心tâm 為vi 因nhân 非phi 已dĩ 生sanh 。 或hoặc 有hữu 已dĩ 生sanh 亦diệc 已dĩ 生sanh 心tâm 為vi 因nhân 。 或hoặc 有hữu 非phi 已dĩ 生sanh 亦diệc 非phi 已dĩ 生sanh 心tâm 為vi 因nhân 。 如như 是thị 四tứ 句cú 准chuẩn 義nghĩa 應ưng 思tư 。

分Phân 別Biệt 心Tâm 所Sở 法Pháp 品Phẩm 第đệ 三tam

問vấn 已dĩ 知tri 非phi 一nhất 所sở 依y 所sở 緣duyên 行hành 相tướng 。 流lưu 轉chuyển 猶do 如như 幻huyễn 事sự 。 極cực 難nan 調điều 伏phục 如như 惡ác 象tượng 馬mã 。 由do 有hữu 貪tham 等đẳng 差sai 別biệt 之chi 心tâm 。 今kim 復phục 欲dục 聞văn 心tâm 所sở 法pháp 相tướng 。 何hà 謂vị 心tâm 所sở 法pháp 如như 何hà 知tri 別biệt 有hữu 。 答đáp 所sở 有hữu 受thọ 等đẳng 名danh 心tâm 所sở 法pháp 。 經kinh 為vi 量lượng 故cố 知tri 別biệt 有hữu 體thể 。 如như 世Thế 尊Tôn 說thuyết 。 眼nhãn 色sắc 二nhị 緣duyên 。 生sanh 於ư 眼nhãn 識thức 。 三tam 和hòa 合hợp 故cố 。 觸xúc 與dữ 觸xúc 俱câu 起khởi 有hữu 受thọ 想tưởng 思tư 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 薩tát 他tha 筏phiệt 底để 契Khế 經Kinh 中trung 言ngôn 。

復phục 有hữu 思tư 惟duy 。 諸chư 心tâm 所sở 法pháp 依y 心tâm 而nhi 起khởi 。 繫hệ 屬thuộc 於ư 心tâm 。 又hựu 舍Xá 利Lợi 子Tử 。 問vấn 俱câu 胝chi 羅la 。 何hà 故cố 想tưởng 思tư 說thuyết 名danh 意ý 行hành 。 俱câu 胝chi 羅la 言ngôn 。 此thử 二nhị 心tâm 所sở 法pháp 依y 心tâm 起khởi 屬thuộc 心tâm 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 由do 如như 是thị 等đẳng 無vô 量lượng 契Khế 經Kinh 。 知tri 心tâm 所sở 法pháp 定định 別biệt 有hữu 體thể 。 又hựu 心tâm 所sở 法pháp 若nhược 無vô 別biệt 體thể 。 則tắc 奢xa 摩ma 他tha 。 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 。 善thiện 根căn 識thức 住trụ 諸chư 食thực 念niệm 住trụ 諸chư 蘊uẩn 六lục 六lục 覺giác 支chi 道đạo 支chi 諸chư 結kết 學học 法pháp 。 及cập 有hữu 支chi 等đẳng 契Khế 經Kinh 應ưng 減giảm 。 又hựu 不bất 應ưng 立lập 大đại 地địa 法pháp 等đẳng 。 然nhiên 經kinh 所sở 說thuyết 法Pháp 門môn 無vô 減giảm 。 大đại 地địa 法pháp 等đẳng 實thật 可khả 建kiến 立lập 。 故cố 知tri 別biệt 有hữu 諸chư 心tâm 所sở 法pháp 。 問vấn 寧ninh 知tri 心tâm 所sở 。 與dữ 心tâm 相tương 應ứng 。 答đáp 經kinh 為vi 量lượng 故cố 。 如như 世Thế 尊Tôn 說thuyết 。 見kiến 為vi 根căn 信tín 證chứng 智trí 相tương 應ứng 。 故cố 知tri 心tâm 所sở 有hữu 相tương 應ứng 義nghĩa 。 問vấn 言ngôn 相tương 應ứng 者giả 是thị 何hà 義nghĩa 耶da 。 答đáp 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma 諸chư 大đại 論luận 師sư 咸hàm 作tác 是thị 說thuyết 。 言ngôn 相tương 應ứng 者giả 是thị 平bình 等đẳng 義nghĩa 。 問vấn 有hữu 心tâm 起khởi 位vị 心tâm 所sở 法pháp 多đa 。 有hữu 心tâm 生sanh 時thời 心tâm 所sở 法pháp 少thiểu 。 云vân 何hà 平bình 等đẳng 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 答đáp 依y 體thể 平bình 等đẳng 。 作tác 如như 是thị 說thuyết 。 若nhược 一nhất 心tâm 中trung 二nhị 受thọ 一nhất 想tưởng 。 可khả 非phi 平bình 等đẳng 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 然nhiên 一nhất 心tâm 中trung 一nhất 受thọ 一nhất 想tưởng 。 思tư 等đẳng 亦diệc 爾nhĩ 。 故cố 說thuyết 平bình 等đẳng 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。

復phục 次thứ 等đẳng 不bất 乖quai 違vi 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 等đẳng 不bất 離ly 散tán 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 平bình 等đẳng 運vận 轉chuyển 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 如như 車xa 眾chúng 分phần/phân 故cố 名danh 相tướng 應ưng 。

復phục 次thứ 同đồng 一nhất 時thời 分phần/phân 同đồng 一nhất 所sở 依y 同đồng 一nhất 行hành 相tương/tướng 同đồng 一nhất 所sở 緣duyên 同đồng 一nhất 果quả 同đồng 一nhất 等đẳng 流lưu 同đồng 一nhất 異dị 熟thục 。 是thị 相tương 應ứng 義nghĩa 。 此thử 復phục 云vân 何hà 。 謂vị 受thọ 想tưởng 思tư 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 問vấn 何hà 故cố 先tiên 說thuyết 受thọ 非phi 先tiên 說thuyết 想tưởng 等đẳng 。 答đáp 行hành 相tương/tướng 麁thô 故cố 。 受thọ 雖tuy 無vô 礙ngại 。 不bất 住trụ 方phương 所sở 。 而nhi 行hành 相tương/tướng 麁thô 如như 色sắc 施thi 設thiết 。 故cố 世thế 間gian 說thuyết 。 我ngã 今kim 手thủ 痛thống 足túc 痛thống 頭đầu 痛thống 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 想tưởng 思tư 觸xúc 等đẳng 。 無vô 如như 是thị 事sự 。 受thọ 云vân 何hà 。 謂vị 領lãnh 納nạp 性tánh 。 有hữu 領lãnh 納nạp 用dụng 名danh 領lãnh 納nạp 性tánh 。 即tức 是thị 領lãnh 受thọ 所sở 緣duyên 境cảnh 義nghĩa 。 此thử 有hữu 三tam 種chủng 。 謂vị 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 苦khổ 受thọ 。 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 者giả 。 若nhược 能năng 長trưởng 養dưỡng 諸chư 根căn 大đại 種chủng 。 平bình 等đẳng 受thọ 性tánh 名danh 為vi 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 若nhược 能năng 損tổn 減giảm 諸chư 根căn 大đại 種chủng 。 不bất 平bình 等đẳng 受thọ 性tánh 名danh 為vi 苦khổ 受thọ 。 與dữ 二nhị 相tương 違vi 非phi 平bình 等đẳng 非phi 不bất 平bình 等đẳng 。 受thọ 性tánh 名danh 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。

復phục 次thứ 若nhược 於ư 此thử 受thọ 令linh 貪tham 隨tùy 眠miên 二nhị 緣duyên 隨tùy 增tăng 。 謂vị 所sở 緣duyên 故cố 。 或hoặc 相tương 應ứng 故cố 。 是thị 名danh 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 若nhược 於ư 此thử 受thọ 令linh 瞋sân 隨tùy 眠miên 二nhị 緣duyên 隨tùy 增tăng 。 謂vị 所sở 緣duyên 故cố 。 或hoặc 相tương 應ứng 故cố 。 是thị 名danh 苦khổ 受thọ 。 若nhược 於ư 此thử 受thọ 令linh 癡si 隨tùy 眠miên 二nhị 緣duyên 隨tùy 增tăng 。 謂vị 所sở 緣duyên 故cố 。 或hoặc 相tương 應ứng 故cố 。 名danh 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。 雖tuy 癡si 隨tùy 眠miên 於ư 一nhất 切thiết 受thọ 二nhị 緣duyên 隨tùy 增tăng 。 而nhi 不bất 共cộng 癡si 自tự 依y 而nhi 起khởi 。 自tự 力lực 而nhi 轉chuyển 。 多đa 與dữ 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 俱câu 。 餘dư 明minh 了liễu 故cố 不bất 作tác 是thị 說thuyết 。 由do 可khả 意ý 不bất 可khả 意ý 。 順thuận 捨xả 境cảnh 有hữu 差sai 別biệt 故cố 。 建kiến 立lập 如như 是thị 。 三tam 領lãnh 納nạp 性tánh 。 是thị 故cố 但đãn 說thuyết 。 有hữu 三tam 種chủng 受thọ 。 而nhi 實thật 受thọ 性tánh 。 有hữu 無vô 量lượng 種chủng 。 有hữu 餘dư 欲dục 令linh 無vô 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 及cập 。 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。 問vấn 彼bỉ 何hà 緣duyên 說thuyết 無vô 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 答đáp 經kinh 為vi 量lượng 故cố 為vi 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 諸chư 所sở 有hữu 受thọ 無vô 非phi 是thị 苦khổ 。 又hựu 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 汝nhữ 應ưng 以dĩ 苦khổ 。 觀quán 於ư 樂lạc 受thọ 。 若nhược 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 性tánh 。 是thị 實thật 有hữu 者giả 。 如như 何hà 世Thế 尊Tôn 。 教giáo 諸chư 弟đệ 子tử 。 觀quán 樂nhạo/nhạc/lạc 為vi 苦khổ 。 又hựu 契Khế 經Kinh 言ngôn 。 於ư 苦khổ 謂vị 樂nhạo/nhạc/lạc 名danh 顛điên 倒đảo 故cố 。 若nhược 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 應ưng 無vô 於ư 苦khổ 。 謂vị 樂lạc 想tưởng 倒đảo 心tâm 倒đảo 見kiến 倒đảo 。 又hựu 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 諸chư 有hữu 漏lậu 受thọ 苦Khổ 諦Đế 攝nhiếp 故cố 。 此thử 中trung 攝nhiếp 者giả 。 是thị 自tự 性tánh 攝nhiếp 。 非phi 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 是thị 苦khổ 自tự 性tánh 。 云vân 何hà 可khả 言ngôn 。 是thị 苦Khổ 諦Đế 攝nhiếp 。 既ký 說thuyết 苦Khổ 諦Đế 攝nhiếp 故cố 無vô 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 又hựu 相tương/tướng 異dị 故cố 。 謂vị 逼bức 迫bách 相tương/tướng 說thuyết 名danh 為vi 苦khổ 。 非phi 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 有hữu 逼bức 迫bách 相tương/tướng 。 如như 何hà 可khả 言ngôn 諸chư 有hữu 漏lậu 受thọ 皆giai 苦Khổ 諦Đế 攝nhiếp 。 又hựu 現hiện 觀quán 故cố 。 謂vị 觀quán 一nhất 切thiết 。 有hữu 漏lậu 皆giai 苦khổ 。 說thuyết 名danh 現hiện 觀quán 。 若nhược 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 性tánh 。 是thị 實thật 有hữu 者giả 。 觀quán 樂nhạo/nhạc/lạc 為vi 苦khổ 成thành 顛điên 倒đảo 見kiến 。 應ưng 非phi 現hiện 觀quán 。 是thị 故cố 定định 知tri 無vô 實thật 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma 諸chư 論luận 師sư 言ngôn 。 實thật 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 經kinh 為vi 量lượng 故cố 。 謂vị 契Khế 經Kinh 說thuyết 。

佛Phật 告cáo 大đại 名danh 。

若nhược 色sắc 一nhất 向hướng 是thị 苦khổ 非phi 樂nhạo/nhạc/lạc 。 非phi 樂nhạo/nhạc/lạc 所sở 隨tùy 有hữu 情tình 不bất 應ưng 貪tham 著trước 諸chư 色sắc 。 乃nãi 至chí 廣quảng 說thuyết 。 又hựu 契Khế 經Kinh 言ngôn 。 并tinh 樂nhạo/nhạc/lạc 并tinh 喜hỷ 於ư 四Tứ 聖Thánh 諦Đế 。 我ngã 說thuyết 現hiện 觀quán 。 又hựu 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 有hữu 三tam 種chủng 受thọ 。 謂vị 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 苦khổ 受thọ 。 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。 又hựu 契Khế 經Kinh 言ngôn 。 諸chư 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 生sanh 時thời 樂nhạo/nhạc/lạc 住trụ 時thời 。 樂nhạo/nhạc/lạc 由do 無vô 常thường 有hữu 過quá 患hoạn 。 諸chư 苦khổ 受thọ 生sanh 時thời 苦khổ 住trụ 時thời 。 苦khổ 由do 無vô 常thường 有hữu 過quá 患hoạn 。 若nhược 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 性tánh 非phi 實thật 有hữu 者giả 。 應ưng 非phi 如như 苦khổ 作tác 一nhất 類loại 說thuyết 。 應ưng 於ư 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 作tác 別biệt 類loại 說thuyết 。 應ưng 於ư 苦khổ 受thọ 作tác 別biệt 類loại 說thuyết 。 又hựu 若nhược 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 非phi 實thật 有hữu 性tánh 。 應ưng 無vô 輕khinh 安an 。 以dĩ 無vô 因nhân 故cố 。 如như 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 由do 有hữu 喜hỷ 故cố 。 身thân 心tâm 輕khinh 安an 。 若nhược 無vô 輕khinh 安an 亦diệc 應ưng 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 。 展triển 轉chuyển 乃nãi 至chí 。 應ưng 無vô 涅Niết 槃Bàn 無vô 漸tiệm 次thứ 因nhân 果quả 非phi 有hữu 故cố 。 彼bỉ 師sư 於ư 此thử 作tác 救cứu 義nghĩa 言ngôn 。 如như 上thượng 地địa 中trung 雖tuy 無vô 有hữu 喜hỷ 。 而nhi 非phi 無vô 有hữu 。 身thân 心tâm 輕khinh 安an 。 故cố 引dẫn 證chứng 言ngôn 。 非phi 為vi 決quyết 定định 。 彼bỉ 救cứu 非phi 理lý 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 以dĩ 上thượng 地địa 中trung 都đô 無vô 喜hỷ 故cố 。 應ưng 觀quán 此thử 義nghĩa 。 如như 健kiện 達đạt 縛phược 。 三tam 事sự 和hòa 合hợp 。 食thực 名danh 色sắc 經kinh 。 如như 契Khế 經Kinh 言ngôn 。 父phụ 母mẫu 交giao 會hội 有hữu 健kiện 達đạt 縛phược 正chánh 現hiện 在tại 前tiền 。 而nhi 見kiến 有hữu 時thời 無vô 父phụ 母mẫu 會hội 。 有hữu 健kiện 達đạt 縛phược 亦diệc 現hiện 在tại 前tiền 。 如như 受thọ 濕thấp 生sanh 。 及cập 化hóa 生sanh 者giả 。 非phi 受thọ 胎thai 卵noãn 二nhị 生sanh 有hữu 情tình 離ly 父phụ 母mẫu 合hợp 有hữu 入nhập 胎thai 義nghĩa 。 又hựu 如như 經kinh 言ngôn 。 三tam 事sự 和hòa 合hợp 。 謂vị 壽thọ 暖noãn 識thức 。 然nhiên 無vô 色sắc 界giới 雖tuy 無vô 有hữu 暖noãn 而nhi 有hữu 壽thọ 識thức 。 非phi 欲dục 色sắc 界giới 壽thọ 識thức 離ly 暖noãn 。 又hựu 如như 經kinh 說thuyết 。 身thân 依y 食thực 住trụ 。 非phi 上thượng 二nhị 界giới 住trụ 由do 三tam 食thực 。 欲dục 界giới 亦diệc 然nhiên 。 非phi 欲dục 界giới 中trung 住trụ 由do 四tứ 食thực 。 上thượng 界giới 亦diệc 爾nhĩ 。 又hựu 如như 經kinh 言ngôn 。 名danh 色sắc 緣duyên 識thức 。 識thức 緣duyên 名danh 色sắc 。 非phi 無vô 色sắc 界giới 雖tuy 無vô 有hữu 色sắc 而nhi 名danh 與dữ 識thức 。 展triển 轉chuyển 相tương 緣duyên 。 令linh 欲dục 色sắc 中trung 。 亦diệc 有hữu 此thử 義nghĩa 。 此thử 中trung 亦diệc 爾nhĩ 。 若nhược 有hữu 喜hỷ 處xứ 。 由do 有hữu 喜hỷ 故cố 得đắc 有hữu 輕khinh 安an 。 若nhược 處xứ 喜hỷ 無vô 輕khinh 安an 亦diệc 有hữu 。 由do 餘dư 緣duyên 故cố 不bất 應ưng 為vi 責trách 。 何hà 謂vị 餘dư 緣duyên 。 謂vị 先tiên 欲dục 界giới 有hữu 勝thắng 喜hỷ 受thọ 。 引dẫn 未vị 至chí 定định 輕khinh 安an 令linh 起khởi 。 初sơ 二nhị 靜tĩnh 慮lự 有hữu 勝thắng 喜hỷ 受thọ 。 引dẫn 上thượng 地địa 中trung 輕khinh 安an 令linh 起khởi 。 若nhược 全toàn 無vô 喜hỷ 則tắc 無vô 輕khinh 安an 。 由do 此thử 證chứng 知tri 。 定định 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 又hựu 如như 初sơ 果quả 在tại 上thượng 二nhị 界giới 。 雖tuy 不bất 能năng 得đắc 而nhi 彼bỉ 能năng 。 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 先tiên 力lực 引dẫn 故cố 。 此thử 亦diệc 應ưng 然nhiên 不bất 應ưng 為vi 責trách 。 又hựu 如như 以dĩ 杖trượng 先tiên 擊kích 於ư 輪luân 。 後hậu 捨xả 杖trượng 時thời 其kỳ 輪luân 猶do 轉chuyển 。 此thử 亦diệc 應ưng 爾nhĩ 。 由do 先tiên 喜hỷ 力lực 引dẫn 後hậu 輕khinh 安an 。 是thị 故cố 輕khinh 安an 定định 由do 有hữu 喜hỷ 。 喜hỷ 即tức 喜hỷ 受thọ 樂lạc 受thọ 所sở 攝nhiếp 。 是thị 故cố 定định 知tri 實thật 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 又hựu 由do 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 有hữu 希hy 望vọng 故cố 。 如như 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 若nhược 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả 於ư 法pháp 希hy 望vọng 。 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 若nhược 無vô 則tắc 應ưng 於ư 法pháp 無vô 希hy 望vọng 者giả 。 是thị 故cố 定định 知tri 實thật 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 又hựu 可khả 愛ái 業nghiệp 應ưng 無vô 果quả 故cố 。 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 諸chư 可khả 愛ái 業nghiệp 應ưng 空không 無vô 果quả 。 諸chư 可khả 愛ái 業nghiệp 定định 以dĩ 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 為vi 其kỳ 果quả 故cố 。 亦diệc 不bất 應ưng 言ngôn 。 諸chư 可khả 愛ái 業nghiệp 以dĩ 諸chư 樂lạc 具cụ 。 為vi 異dị 熟thục 果quả 。 樂nhạc 具cụ 但đãn 是thị 增tăng 上thượng 果quả 故cố 。 謂vị 諸chư 樂nhạc 具cụ 是thị 增tăng 上thượng 果quả 非phi 異dị 熟thục 果quả 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 所sở 有hữu 樂nhạc 具cụ 。 可khả 有hữu 與dữ 他tha 共cộng 受thọ 用dụng 故cố 。 自tự 命mạng 終chung 已dĩ 不bất 失thất 壞hoại 故cố 。 謂vị 諸chư 樂nhạc 具cụ 與dữ 他tha 有hữu 情tình 可khả 共cộng 受thọ 用dụng 。 諸chư 異dị 熟thục 果quả 定định 無vô 與dữ 他tha 共cộng 受thọ 用dụng 義nghĩa 。 墮đọa 自tự 相tương 續tục 不bất 共cộng 他tha 故cố 。 又hựu 諸chư 樂nhạc 具cụ 自tự 命mạng 終chung 已dĩ 。 如như 象tượng 馬mã 等đẳng 猶do 不bất 失thất 壞hoại 。 諸chư 異dị 熟thục 果quả 與dữ 身thân 命mạng 俱câu 。 身thân 命mạng 若nhược 無vô 彼bỉ 定định 失thất 壞hoại 。 故cố 可khả 愛ái 業nghiệp 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 應ưng 空không 無vô 果quả 。 其kỳ 理lý 決quyết 定định 。 又hựu 攝nhiếp 益ích 故cố 。 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 諸chư 根căn 大đại 種chủng 應ưng 無vô 攝nhiếp 益ích 。 若nhược 謂vị 攝nhiếp 益ích 。 由do 諸chư 有hữu 情tình 。 分phân 別biệt 境cảnh 界giới 非phi 由do 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 理lý 亦diệc 不bất 然nhiên 。 應ưng 知tri 攝nhiếp 益ích 如như 由do 苦khổ 受thọ 有hữu 損tổn 害hại 故cố 。 又hựu 正chánh 加gia 行hành 必tất 有hữu 果quả 故cố 。 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 則tắc 正chánh 加gia 行hành 應ưng 空không 無vô 果quả 。 正chánh 加gia 行hành 者giả 。 應ưng 以dĩ 苦khổ 受thọ 為vi 異dị 熟thục 果quả 。 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 故cố 。 如như 邪tà 如như 行hành 必tất 以dĩ 苦khổ 受thọ 為vi 異dị 熟thục 果quả 故cố 。 正chánh 加gia 行hành 應ưng 以dĩ 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 為vi 異dị 熟thục 果quả 。 更cánh 相tương 違vi 故cố 。 如như 明minh 與dữ 闇ám 影ảnh 與dữ 光quang 等đẳng 。 又hựu 由do 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 起khởi 惡ác 行hành 故cố 。 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 惡ác 行hành 應ưng 無vô 。 由do 諸chư 有hữu 情tình 。 貪tham 著trước 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 起khởi 諸chư 惡ác 行hành 感cảm 苦khổ 受thọ 果quả 。 惡ác 行hành 若nhược 無vô 應ưng 無vô 苦khổ 受thọ 。 苦khổ 受thọ 既ký 有hữu 惡ác 行hành 非phi 無vô 。 既ký 有hữu 惡ác 行hành 定định 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 又hựu 法pháp 受thọ 故cố 。 如như 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 有hữu 四tứ 法pháp 受thọ 。 或hoặc 有hữu 法pháp 受thọ 現hiện 樂nhạo/nhạc/lạc 後hậu 苦khổ 。 或hoặc 有hữu 法pháp 受thọ 現hiện 苦khổ 後hậu 樂nhạo/nhạc/lạc 。 或hoặc 有hữu 法pháp 受thọ 現hiện 樂nhạo/nhạc/lạc 後hậu 樂nhạo/nhạc/lạc 。 或hoặc 有hữu 法pháp 受thọ 現hiện 苦khổ 後hậu 苦khổ 。 若nhược 無vô 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 法pháp 受thọ 應ưng 一nhất 。 不bất 應ưng 有hữu 四tứ 。 由do 如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 。 因nhân 緣duyên 定định 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 問vấn 若nhược 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 世Thế 尊Tôn 所sở 說thuyết 。 違vi 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 經kinh 有hữu 何hà 理lý 趣thú 。 答đáp 有hữu 別biệt 理lý 趣thú 。 且thả 初sơ 經kinh 說thuyết 。 諸chư 所sở 有hữu 受thọ 無vô 非phi 苦khổ 者giả 。 當đương 知tri 彼bỉ 經kinh 依y 三tam 苦khổ 說thuyết 。 何hà 謂vị 三tam 苦khổ 。 一nhất 者giả 苦khổ 苦khổ 。 二nhị 者giả 壞hoại 苦khổ 。 三tam 者giả 行hành 苦khổ 。 若nhược 諸chư 苦khổ 受thọ 由do 苦khổ 苦khổ 故cố 。 說thuyết 名danh 為vi 苦khổ 。 若nhược 諸chư 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 由do 壞hoại 苦khổ 故cố 。 說thuyết 名danh 為vi 苦khổ 。 若nhược 諸chư 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。 由do 行hành 苦khổ 故cố 。 說thuyết 名danh 為vi 苦khổ 。 如như 契Khế 經Kinh 說thuyết 。 無vô 常thường 故cố 苦khổ 。 應ưng 知tri 彼bỉ 經kinh 有hữu 此thử 理lý 趣thú 。

五Ngũ 事Sự 毘Tỳ 婆Bà 沙Sa 論Luận 卷quyển 下hạ