般Bát 若Nhã 燈Đăng 論Luận 釋Thích 卷quyển 第đệ 十thập 一nhất

偈kệ 本bổn 龍long 樹thụ 菩Bồ 薩Tát 。 釋thích 論luận 分phân 別biệt 明minh 菩Bồ 薩Tát 。

大đại 唐đường 中trung 印ấn 度độ 三tam 藏tạng 波ba 羅la 頗phả 蜜mật 多đa 羅la 譯dịch

觀Quán 法Pháp 品Phẩm 第đệ 十thập 八bát

釋thích 曰viết 。 今kim 此thử 品phẩm 者giả 。 亦diệc 為vi 遮già 空không 所sở 對đối 治trị 令linh 解giải 諸chư 行hành 我ngã 我ngã 所sở 空không 故cố 說thuyết 。

諸chư 外ngoại 道đạo 等đẳng 。 雖tuy 說thuyết 我ngã 見kiến 。 有hữu 無vô 量lượng 種chủng 。 亦diệc 以dĩ 五ngũ 受thọ 陰ấm 為vi 所sở 緣duyên 。 是thị 故cố 今kim 當đương 次thứ 觀quán 諸chư 陰ấm 。 如như 佛Phật 所sở 說thuyết 。 若nhược 有hữu 沙Sa 門Môn 婆Bà 羅La 門Môn 。 等đẳng 言ngôn 見kiến 我ngã 者giả 。 但đãn 見kiến 五ngũ 陰ấm 。 實thật 無vô 有hữu 我ngã 。 有hữu 異dị 僧Tăng 佉khư 人nhân 。 作tác 是thị 說thuyết 言ngôn 。 身thân 相tướng 形hình 色sắc 及cập 四tứ 大đại 聚tụ 諸chư 根căn 。 諸chư 根căn 聚tụ 諸chư 識thức 等đẳng 為vi 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 於ư 四tứ 大đại 諸chư 根căn 陰ấm 相tương/tướng 。 若nhược 總tổng 若nhược 別biệt 。 起khởi 我ngã 分phân 別biệt 者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

若nhược 我ngã 是thị 陰ấm 相tương/tướng 。 即tức 是thị 起khởi 盡tận 法pháp 。

我ngã 若nhược 異dị 諸chư 陰ấm 。 是thị 則tắc 非phi 陰ấm 相tương/tướng 。

釋thích 曰viết 。 我ngã 者giả 是thị 世thế 諦đế 義nghĩa 。 起khởi 於ư 言ngôn 說thuyết 稱xưng 云vân 我ngã 者giả 以dĩ 陰ấm 為vi 境cảnh 。 僧Tăng 佉khư 人nhân 復phục 言ngôn 。 隨tùy 有hữu 陰ấm 處xứ 我ngã 義nghĩa 得đắc 成thành 。 即tức 是thị 我ngã 所sở 立lập 義nghĩa 得đắc 成thành 。 論luận 者giả 言ngôn 。 如như 汝nhữ 意ý 者giả 。 我ngã 是thị 諸chư 陰ấm 。 若nhược 我ngã 是thị 陰ấm 。 即tức 起khởi 盡tận 法pháp 。 此thử 中trung 說thuyết 驗nghiệm 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 四tứ 大đại 及cập 造tạo 色sắc 聚tụ 諸chư 根căn 。 諸chư 根căn 聚tụ 諸chư 識thức 。 及cập 識thức 身thân 等đẳng 。 非phi 我ngã 是thị 起khởi 盡tận 法pháp 故cố 。 譬thí 如như 外ngoại 四tứ 大đại 等đẳng 。 果quả 故cố 因nhân 故cố 。 可khả 識thức 境cảnh 界giới 故cố 。 亦diệc 果quả 報báo 故cố 。 以dĩ 是thị 等đẳng 因nhân 廣quảng 為vì 作tác 驗nghiệm 。 有hữu 自tự 部bộ 論luận 師sư 言ngôn 。 我ngã 若nhược 是thị 陰ấm 。 一nhất 一nhất 身thân 中trung 。 有hữu 多đa 陰ấm 故cố 。 亦diệc 有hữu 多đa 我ngã 。

復phục 次thứ 我ngã 若nhược 是thị 陰ấm 。 即tức 起khởi 盡tận 法pháp 。 以dĩ 彼bỉ 諸chư 陰ấm 起khởi 盡tận 法pháp 故cố 。 即tức 自tự 破phá 汝nhữ 無vô 起khởi 無vô 盡tận 。 差sai 別biệt 我ngã 也dã 。 差sai 別biệt 法pháp 體thể 破phá 故cố 。 汝nhữ 立lập 義nghĩa 有hữu 過quá 。

復phục 次thứ 我ngã 若nhược 是thị 陰ấm 。 即tức 起khởi 盡tận 法pháp 。 然nhiên 外ngoại 人nhân 不bất 欲dục 令linh 我ngã 。 是thị 起khởi 盡tận 故cố 。 其kỳ 所sở 計kế 我ngã 無vô 起khởi 無vô 盡tận 者giả 。 亦diệc 復phục 不bất 能năng 。 令linh 我ngã 信tín 解giải 。 以dĩ 是thị 故cố 我ngã 今kim 說thuyết 驗nghiệm 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 畢tất 竟cánh 無vô 我ngã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 無vô 起khởi 無vô 盡tận 法pháp 故cố 。 譬thí 如như 兔thố 角giác 。

復phục 次thứ 我ngã 者giả 若nhược 是thị 陰ấm 。 即tức 起khởi 盡tận 法pháp 。 以dĩ 是thị 故cố 我ngã 今kim 說thuyết 驗nghiệm 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 色sắc 等đẳng 五ngũ 陰ấm 決quyết 定định 非phi 我ngã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 起khởi 盡tận 法pháp 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 如như 是thị 陰ấm 者giả 果quả 故cố 因nhân 故cố 。 暫tạm 有hữu 故cố 。 憂ưu 喜hỷ 因nhân 故cố 。 邪tà 智trí 正chánh 智trí 疑nghi 智trí 因nhân 故cố 。 非phi 我ngã 是thị 諸chư 因nhân 。 義nghĩa 廣quảng 如như 前tiền 驗nghiệm 。 釋thích 即tức 陰ấm 已dĩ 。 我ngã 異dị 陰ấm 者giả 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 身thân 及cập 諸chư 根căn 覺giác 等đẳng 之chi 外ngoại 。 而nhi 別biệt 有hữu 我ngã 。 能năng 與dữ 苦khổ 樂lạc 等đẳng 作tác 依y 止chỉ 。 是thị 作tác 者giả 。 是thị 無vô 心tâm 。 是thị 常thường 是thị 遍biến 。 作tác 如như 是thị 說thuyết 。

復phục 有hữu 僧Tăng 佉khư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 如như 是thị 我ngã 。 云vân 何hà 有hữu 耶da 。 因nhân 果quả 之chi 外ngoại 別biệt 有hữu 於ư 我ngã 。 然nhiên 非phi 作tác 者giả 。 是thị 受thọ 食thực 者giả 。 是thị 淨tịnh 是thị 遍biến 。 無vô 聽thính 聞văn 等đẳng 具cụ 。 僧Tăng 佉khư 鞞bệ 世thế 師sư 等đẳng 謂vị 論luận 者giả 言ngôn 。 如như 彼bỉ 所sở 說thuyết 。 立lập 驗nghiệm 方phương 便tiện 。 我ngã 無vô 此thử 過quá 。

復phục 有hữu 以dĩ 丈trượng 夫phu 為vi 因nhân 者giả 。 亦diệc 言ngôn 無vô 如như 上thượng 過quá 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 鞞bệ 世thế 師sư 等đẳng 言ngôn 。 諸chư 陰ấm 外ngoại 別biệt 有hữu 我ngã 者giả 。 亦diệc 復phục 不bất 能năng 。 令linh 物vật 信tín 解giải 。 論luận 者giả 知tri 故cố 說thuyết 偈kệ 答đáp 云vân 。 我ngã 異dị 諸chư 陰ấm 則tắc 非phi 陰ấm 相tương/tướng 。 非phi 者giả 言ngôn 無vô 。 非phi 陰ấm 相tương/tướng 者giả 。 陰ấm 無vô 我ngã 故cố 。 言ngôn 無vô 陰ấm 相tương/tướng 。 今kim 當đương 說thuyết 驗nghiệm 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 色sắc 陰ấm 等đẳng 外ngoại 無vô 別biệt 有hữu 我ngã 。 無vô 陰ấm 相tương/tướng 故cố 。 譬thí 如như 石thạch 女nữ 兒nhi 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 如như 彼bỉ 涅Niết 槃Bàn 。 非phi 陰ấm 相tương/tướng 而nhi 是thị 有hữu 我ngã 體thể 。 如như 是thị 雖tuy 非phi 陰ấm 相tương/tướng 而nhi 亦diệc 是thị 有hữu 。 論luận 者giả 言ngôn 。 如như 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 亦diệc 無vô 有hữu 一nhất 處xứ 。 一nhất 法pháp 是thị 無vô 為vi 。 此thử 言ngôn 無vô 為vi 涅Niết 槃Bàn 等đẳng 。 並tịnh 已dĩ 遮già 故cố 。 一nhất 向hướng 是thị 無vô 。 然nhiên 常thường 遍biến 我ngã 非phi 苦khổ 樂lạc 等đẳng 依y 止chỉ 。 有hữu 起khởi 故cố 。 譬thí 如như 色sắc 等đẳng 。 汝nhữ 所sở 立lập 我ngã 亦diệc 非phi 是thị 遍biến 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 實thật 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 應ưng 如như 前tiền 驗nghiệm 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 如như 虛hư 空không 是thị 實thật 是thị 遍biến 。 我ngã 亦diệc 如như 是thị 。 如như 彼bỉ 所sở 立lập 驗nghiệm 者giả 不bất 然nhiên 。 非phi 一nhất 向hướng 是thị 實thật 者giả 皆giai 不bất 遍biến 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 立lập 虛hư 空không 是thị 實thật 者giả 。 前tiền 已dĩ 遮già 故cố 。 如như 遮già 我ngã 是thị 遍biến 故cố 亦diệc 遮già 虛hư 空không 是thị 遍biến 不bất 非phi 一nhất 向hướng 是thị 實thật 者giả 皆giai 遍biến 。

復phục 次thứ 我ngã 亦diệc 如như 是thị 。 非phi 是thị 作tác 者giả 。

何hà 以dĩ 故cố 。 非phi 質chất 礙ngại 故cố 。 譬thí 如như 思tư 業nghiệp 。 我ngã 亦diệc 非phi 常thường 。 是thị 實thật 法pháp 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 我ngã 者giả 是thị 可khả 知tri 故cố 非phi 常thường 。 是thị 一nhất 物vật 故cố 非phi 常thường 。 是thị 等đẳng 諸chư 因nhân 。 須tu 廣quảng 出xuất 驗nghiệm 。

復phục 次thứ 我ngã 者giả 亦diệc 非phi 無vô 因nhân 。 以dĩ 有hữu 體thể 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 思tư 不bất 是thị 我ngã 。 是thị 一nhất 物vật 故cố 。 譬thí 如như 柱trụ 。 我ngã 者giả 非phi 常thường 非phi 遍biến 。 亦diệc 不bất 無vô 因nhân 。 是thị 一nhất 物vật 故cố 。 或hoặc 為vi 正chánh 智trí 邪tà 智trí 疑nghi 智trí 因nhân 故cố 。 有hữu 時thời 為vi 喜hỷ 為vi 怒nộ 因nhân 故cố 。 譬thí 如như 柱trụ 。 有hữu 是thị 等đẳng 驗nghiệm 。 次thứ 破phá 僧Tăng 佉khư 人nhân 別biệt 執chấp 。 有hữu 我ngã 是thị 受thọ 食thực 者giả 。 於ư 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 我ngã 受thọ 食thực 。 所sở 言ngôn 疑nghi 智trí 因nhân 者giả 。 如như 夜dạ 見kiến 杌ngột 。 我ngã 是thị 一nhất 物vật 故cố 。 如như 瓶bình 。 應ưng 如như 是thị 說thuyết 。

復phục 次thứ 有hữu 外ngoại 人nhân 。 作tác 如như 是thị 意ý 。 謂vị 論luận 者giả 言ngôn 。 彼bỉ 既ký 不bất 令linh 我ngã 是thị 一nhất 物vật 。 復phục 還hoàn 簡giản 別biệt 言ngôn 我ngã 。 是thị 物vật 是thị 體thể 是thị 無vô 常thường 是thị 不bất 遍biến 。 是thị 疑nghi 智trí 等đẳng 。 作tác 是thị 說thuyết 者giả 。 其kỳ 義nghĩa 不bất 然nhiên 。 亦diệc 如như 有hữu 人nhân 。 自tự 生sanh 分phân 別biệt 。 譬thí 如như 石thạch 女nữ 實thật 自tự 無vô 兒nhi 。 何hà 得đắc 示thị 他tha 青thanh 黃hoàng 色sắc 耶da 。 汝nhữ 今kim 所sở 說thuyết 。 令linh 物vật 解giải 者giả 。 是thị 則tắc 虛hư 妄vọng 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 語ngữ 非phi 也dã 。 取thủ 後hậu 有hữu 識thức 者giả 。 謂vị 施thi 設thiết 我ngã 。 是thị 故cố 說thuyết 識thức 為vi 我ngã 。 如như 般Bát 若Nhã 經kinh 中trung 偈kệ 言ngôn 。 調điều 心tâm 為vi 善thiện 哉tai 。 調điều 心tâm 招chiêu 樂nhạo/nhạc/lạc 果quả 。 又hựu 如như 阿a 含hàm 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 我ngã 與dữ 己kỷ 為vi 親thân 。 不bất 以dĩ 他tha 為vi 親thân 。 智trí 者giả 善thiện 調điều 我ngã 。 則tắc 得đắc 生sanh 善thiện 趣thú 。 此thử 謂vị 世thế 諦đế 中trung 假giả 說thuyết 有hữu 我ngã 。 是thị 諸chư 外ngoại 道đạo 。 分phân 別biệt 所sở 執chấp 悉tất 皆giai 遮già 故cố 。 我ngã 無vô 過quá 咎cữu 。

復phục 次thứ 身thân 及cập 諸chư 根căn 非phi 常thường 遍biến 我ngã 不bất 共cộng 取thủ 境cảnh 因nhân 可khả 取thủ 故cố 譬thí 如như 柱trụ 。 如như 是thị 諸chư 根căn 。 是thị 可khả 量lượng 故cố 。 應ưng 廣quảng 說thuyết 驗nghiệm 。 僧Tăng 佉khư 人nhân 言ngôn 。 以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 陰ấm 中trung 無vô 我ngã 。 若nhược 彼bỉ 陰ấm 中trung 定định 無vô 我ngã 者giả 。 汝nhữ 喻dụ 無vô 體thể 。

何hà 以dĩ 故cố 。 柱trụ 等đẳng 諸chư 物vật 亦diệc 有hữu 我ngã 故cố 。 論luận 者giả 言ngôn 。 我ngã 亦diệc 不bất 論luận 有hữu 我ngã 。 但đãn 遮già 諸chư 陰ấm 及cập 身thân 根căn 等đẳng 非phi 常thường 遍biến 我ngã 不bất 共cộng 取thủ 境cảnh 因nhân 。 此thử 是thị 我ngã 立lập 義nghĩa 意ý 。 如như 汝nhữ 妄vọng 說thuyết 不bất 能năng 依y 我ngã 所sở 立lập 驗nghiệm 解giải 。

復phục 次thứ 諸chư 修tu 行hành 者giả 。 自tự 於ư 此thử 陰ấm 。 當đương 善thiện 觀quán 察sát 。 如như 此thử 我ngã 者giả 。 為vi 是thị 陰ấm 相tương/tướng 。 為vi 非phi 陰ấm 相tương/tướng 。 如như 上thượng 偈kệ 說thuyết 。 若nhược 我ngã 是thị 陰ấm 即tức 起khởi 盡tận 法pháp 。 以dĩ 是thị 故cố 言ngôn 彼bỉ 陰ấm 非phi 我ngã 。 以dĩ 起khởi 滅diệt 故cố 。 譬thí 如như 諸chư 陰ấm 。

復phục 次thứ 非phi 陰ấm 相tương/tướng 者giả 。 如như 上thượng 偈kệ 說thuyết 我ngã 若nhược 異dị 諸chư 陰ấm 。 是thị 則tắc 非phi 陰ấm 相tương/tướng 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 無vô 有hữu 我ngã 也dã 。 無vô 陰ấm 相tương/tướng 故cố 。 譬thí 如như 空không 華hoa 。 其kỳ 義nghĩa 如như 是thị 。

復phục 次thứ 若nhược 我ngã 非phi 陰ấm 相tương/tướng 。 我ngã 則tắc 無vô 生sanh 。 如như 空không 華hoa 。 如như 石thạch 女nữ 等đẳng 。 若nhược 言ngôn 是thị 陰ấm 相tương/tướng 者giả 是thị 亦diệc 無vô 我ngã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 起khởi 是thị 因nhân 是thị 果quả 是thị 物vật 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 行hành 者giả 如như 是thị 觀quán 察sát 已dĩ 。 即tức 得đắc 通thông 達đạt 無vô 我ngã 。

復phục 次thứ 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 如như 是thị 我ngã 。 見kiến 境cảnh 界giới 故cố 。 我ngã 若nhược 是thị 無vô 。 眾chúng 生sanh 身thân 中trung 。 則tắc 無vô 有hữu 我ngã 。 根căn 等đẳng 無vô 心tâm 。 猶do 如như 窓song 牖dũ 而nhi 得đắc 見kiến 物vật 者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 由do 我ngã 與dữ 根căn 相tướng 異dị 故cố 和hòa 合hợp 乃nãi 見kiến 。 彼bỉ 見kiến 是thị 我ngã 故cố 知tri 有hữu 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 以dĩ 見kiến 境cảnh 界giới 言ngôn 是thị 我ngã 者giả 。 義nghĩa 亦diệc 不bất 然nhiên 。

何hà 以dĩ 故cố 。 我ngã 見kiến 境cảnh 界giới 者giả 。 此thử 驗nghiệm 無vô 體thể 。 如như 是thị 若nhược 無vô 我ngã 者giả 。 先tiên 所sở 見kiến 物vật 後hậu 見kiến 還hoàn 識thức 是thị 先tiên 所sở 見kiến 知tri 有hữu 我ngã 者giả 。 無vô 如như 是thị 因nhân 及cập 譬thí 喻dụ 。 若nhược 立lập 身thân 中trung 得đắc 有hữu 我ngã 者giả 。 無vô 如như 是thị 因nhân 及cập 譬thí 喻dụ 。 若nhược 以dĩ 能năng 憶ức 先tiên 所sở 更cánh 事sự 知tri 有hữu 我ngã 者giả 。 無vô 如như 是thị 因nhân 及cập 譬thí 喻dụ 。 若nhược 以dĩ 有hữu 業nghiệp 有hữu 果quả 報báo 可khả 得đắc 故cố 知tri 有hữu 我ngã 者giả 。 無vô 如như 是thị 因nhân 及cập 譬thí 喻dụ 。 如như 是thị 等đẳng 因nhân 悉tất 當đương 廣quảng 遮già 。 鞞bệ 世thế 師sư 中trung 有hữu 聰thông 慢mạn 者giả 。 謂vị 論luận 者giả 言ngôn 。 說thuyết 我ngã 之chi 聲thanh 由do 其kỳ 身thân 中trung 有hữu 實thật 我ngã 境cảnh 界giới 。 聲thanh 於ư 彼bỉ 轉chuyển 有hữu 處xứ 假giả 設thiết 故cố 。 譬thí 如như 喚hoán 人nhân 為vi 師sư 子tử 。

復phục 次thứ 緣duyên 我ngã 境cảnh 界giới 名danh 為vi 正chánh 智trí 。 緣duyên 異dị 境cảnh 界giới 名danh 顛điên 倒đảo 智trí 。 譬thí 如như 丈trượng 夫phu 丈trượng 夫phu 智trí 。 云vân 何hà 為vi 異dị 境cảnh 界giới 。 謂vị 身thân 及cập 諸chư 根căn 因nhân 果quả 聚tụ 等đẳng 名danh 異dị 境cảnh 界giới 。 云vân 何hà 為vi 顛điên 倒đảo 智trí 。 謂vị 緣duyên 陰ấm 為vi 我ngã 名danh 顛điên 倒đảo 智trí 故cố 言ngôn 異dị 境cảnh 界giới 。 顛điên 倒đảo 智trí 隨tùy 實thật 境cảnh 界giới 。 如như 其kỳ 義nghĩa 智trí 。 彼bỉ 即tức 是thị 我ngã 。 是thị 故cố 有hữu 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 所sở 計kế 我ngã 。 如như 我ngã 法pháp 中trung 不bất 遮già 世thế 諦đế 汎# 說thuyết 有hữu 我ngã 。 汝nhữ 若nhược 作tác 是thị 立lập 義nghĩa 者giả 反phản 成thành 我ngã 義nghĩa 。 云vân 何hà 成thành 我ngã 義nghĩa 。 我ngã 佛Phật 法Pháp 中trung 。 名danh 識thức 為vi 我ngã 。 聲thanh 如như 其kỳ 義nghĩa 。 名danh 為vi 實thật 我ngã 。 若nhược 於ư 色sắc 等đẳng 諸chư 陰ấm 名danh 為vi 我ngã 者giả 。 是thị 則tắc 為vi 假giả 。 如như 阿a 含hàm 經Kinh 中trung 所sở 說thuyết 。 依y 眾chúng 分phần/phân 故cố 得đắc 名danh 為vi 車xa 。 我ngã 亦diệc 如như 是thị 。 以dĩ 陰ấm 為vi 因nhân 假giả 說thuyết 為vi 我ngã 。 有hữu 如như 此thử 經Kinh 。 又hựu 復phục 識thức 能năng 取thủ 後hậu 有hữu 故cố 說thuyết 識thức 為vi 我ngã 。 若nhược 外ngoại 人nhân 意ý 謂vị 聲thanh 召triệu 實thật 我ngã 境cảnh 界giới 不bất 召triệu 於ư 識thức 是thị 作tác 故cố 。 譬thí 如như 身thân 。 智trí 緣duyên 實thật 我ngã 境cảnh 界giới 不bất 緣duyên 於ư 識thức 是thị 作tác 故cố 。 譬thí 如như 身thân 。 如như 是thị 證chứng 有hữu 我ngã 者giả 。 論luận 者giả 言ngôn 。 若nhược 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 中trung 召triệu 我ngã 之chi 聲thanh 及cập 緣duyên 我ngã 智trí 。 皆giai 以dĩ 心tâm 為vi 境cảnh 界giới 。 汝nhữ 意ý 謂vị 不bất 如như 實thật 義nghĩa 者giả 。 反phản 成thành 我ngã 義nghĩa 。 云vân 何hà 成thành 我ngã 義nghĩa 。 於ư 一nhất 切thiết 時thời 一nhất 切thiết 處xứ 。 我ngã 見kiến 等đẳng 先tiên 已dĩ 遮già 故cố 。 若nhược 世thế 諦đế 中trung 遮già 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 有hữu 假giả 設thiết 聲thanh 。 有hữu 召triệu 實thật 體thể 聲thanh 。 智trí 亦diệc 如như 是thị 。 有hữu 緣duyên 假giả 境cảnh 界giới 。 有hữu 緣duyên 實thật 境cảnh 界giới 。 我ngã 佛Phật 法Pháp 義nghĩa 得đắc 成thành 。 我ngã 所sở 欲dục 者giả 亦diệc 成thành 。 若nhược 於ư 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 召triệu 實thật 我ngã 之chi 聲thanh 亦diệc 無vô 我ngã 為vi 境cảnh 界giới 。 如như 汝nhữ 所sở 說thuyết 。 師sư 子tử 聲thanh 義nghĩa 是thị 假giả 設thiết 故cố 。 彼bỉ 師sư 子tử 境cảnh 界giới 不bất 如như 其kỳ 義nghĩa 。

復phục 次thứ 聲thanh 於ư 假giả 施thi 設thiết 處xứ 起khởi 彼bỉ 處xứ 。 但đãn 見kiến 眾chúng 緣duyên 聚tụ 集tập 境cảnh 界giới 。 如như 師sư 子tử 等đẳng 聲thanh 。 若nhược 外ngoại 人nhân 意ý 謂vị 我ngã 聲thanh 及cập 智trí 非phi 眾chúng 緣duyên 聚tụ 集tập 境cảnh 界giới 。 作tác 是thị 執chấp 者giả 此thử 即tức 自tự 壞hoại 。 以dĩ 是thị 故cố 汝nhữ 差sai 別biệt 法pháp 壞hoại 。 是thị 立lập 義nghĩa 有hữu 過quá 。

復phục 次thứ 若nhược 外ngoại 人nhân 有hữu 未vị 深thâm 解giải 道Đạo 理lý 者giả 。 謂vị 我ngã 言ngôn 如như 彼bỉ 所sở 說thuyết 。 五ngũ 陰ấm 及cập 諸chư 根căn 等đẳng 非phi 是thị 不bất 共cộng 取thủ 境cảnh 因nhân 。 但đãn 欲dục 遮già 差sai 別biệt 法pháp 不bất 遮già 我ngã 體thể 。 彼bỉ 嫌hiềm 我ngã 者giả 自tự 違vi 本bổn 宗tông 。 論luận 者giả 言ngôn 。 我ngã 者giả 是thị 世thế 諦đế 中trung 假giả 名danh 字tự 耳nhĩ 。 如như 汝nhữ 所sở 分phân 別biệt 者giả 是thị 常thường 是thị 遍biến 是thị 受thọ 食thực 者giả 我ngã 法pháp 於ư 世thế 諦đế 中trung 遮già 故cố 。 汝nhữ 今kim 欲dục 令linh 。 他tha 信tín 解giải 者giả 。 是thị 我ngã 無vô 體thể 。 若nhược 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 中trung 一nhất 切thiết 時thời 有hữu 我ngã 。 悉tất 皆giai 遮già 故cố 。 不bất 但đãn 獨độc 遮già 差sai 別biệt 法pháp 也dã 。 以dĩ 是thị 故cố 汝nhữ 之chi 所sở 說thuyết 。 如như 嚼tước 虛hư 空không 。 僧Tăng 佉khư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 處xứ 有hữu 如như 是thị 我ngã 故cố 。 於ư 彼bỉ 可khả 遮già 。 猶do 如như 遮già 此thử 井tỉnh 無vô 水thủy 。 即tức 知tri 餘dư 井tỉnh 有hữu 水thủy 。 如như 是thị 遮già 身thân 及cập 諸chư 根căn 中trung 無vô 我ngã 。 定định 知tri 餘dư 處xứ 有hữu 我ngã 。

復phục 次thứ 由do 身thân 根căn 中trung 有hữu 我ngã 故cố 遮già 。 不bất 以dĩ 身thân 諸chư 根căn 中trung 無vô 我ngã 故cố 遮già 。 以dĩ 是thị 故cố 知tri 有hữu 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 先tiên 已dĩ 遮già 故cố 。 內nội 諸chư 入nhập 等đẳng 非phi 自tự 在tại 天thiên 作tác 。 非phi 自tự 性tánh 藏tạng 作tác 。 非phi 時thời 作tác 。 非phi 那na 邏la 延diên 作tác 。 如như 是thị 亦diệc 遮già 有hữu 處xứ 我ngã 不bất 作tác 內nội 入nhập 等đẳng 無vô 起khởi 故cố 。 譬thí 如như 兔thố 角giác 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 水thủy 等đẳng 不bất 成thành 。 譬thí 喻dụ 無vô 體thể 。 是thị 故cố 此thử 說thuyết 不bất 然nhiên 。 僧Tăng 佉khư 人nhân 復phục 言ngôn 。 有hữu 如như 是thị 我ngã 。 有hữu 我ngã 所sở 故cố 。 譬thí 如như 自tự 體thể 有hữu 則tắc 有hữu 我ngã 所sở 物vật 謂vị 我ngã 舍xá 宅trạch 臥ngọa 具cụ 衣y 服phục 及cập 眼nhãn 耳nhĩ 諸chư 根căn 等đẳng 故cố 知tri 有hữu 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 我ngã 若nhược 是thị 有hữu 。 我ngã 所sở 之chi 物vật 得đắc 成thành 。 然nhiên 我ngã 是thị 無vô 。 先tiên 已dĩ 令linh 汝nhữ 解giải 故cố 。 其kỳ 義nghĩa 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

我ngã 既ký 無vô 所sở 有hữu 。 何hà 處xứ 有hữu 我ngã 所sở 。

無vô 我ngã 無vô 我ngã 所sở 。 我ngã 執chấp 得đắc 永vĩnh 息tức 。

釋thích 曰viết 。 此thử 中trung 言ngôn 無vô 我ngã 。 以dĩ 是thị 故cố 因nhân 不bất 成thành 。 譬thí 喻dụ 無vô 體thể 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 有hữu 我ngã 自tự 體thể 不bất 成thành 。

復phục 次thứ 若nhược 有hữu 人nhân 言ngôn 。 有hữu 如như 是thị 我ngã 。 果quả 有hữu 故cố 。 能năng 依y 有hữu 故cố 。 作tác 如như 是thị 因nhân 者giả 。 亦diệc 以dĩ 前tiền 過quá 答đáp 。 諸chư 行hành 者giả 應ưng 如như 是thị 觀quán 察sát 實thật 義nghĩa 。 所sở 說thuyết 道Đạo 理lý 者giả 。 即tức 是thị 已dĩ 說thuyết 修tu 行hành 果quả 也dã 。

復phục 次thứ 僧Tăng 佉khư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 如như 是thị 我ngã 。 在tại 彼bỉ 無vô 我ngã 我ngã 所sở 。 身thân 根căn 識thức 中trung 。

何hà 以dĩ 故cố 。 彼bỉ 法pháp 中trung 修tu 行hành 者giả 。 真chân 實thật 智trí 起khởi 時thời 。 言ngôn 我ngã 得đắc 無vô 我ngã 無vô 我ngã 所sở 者giả 。 由do 見kiến 實thật 我ngã 故cố 。 如như 石thạch 女nữ 無vô 兒nhi 。 不bất 可khả 得đắc 說thuyết 。 住trụ 於ư 解giải 脫thoát 言ngôn 。 我ngã 得đắc 無vô 我ngã 無vô 我ngã 所sở 智trí 。 由do 有hữu 住trụ 解giải 脫thoát 者giả 言ngôn 。 我ngã 得đắc 無vô 我ngã 無vô 我ngã 所sở 智trí 故cố 。 故cố 知tri 有hữu 我ngã 。 論luận 者giả 言ngôn 。 雖tuy 諸chư 行hành 聚tụ 等đẳng 剎sát 那na 剎sát 那na 。 壞hoại 相tương 續tục 法pháp 起khởi 得đắc 見kiến 無vô 我ngã 無vô 我ngã 所sở 。 而nhi 無vô 實thật 我ngã 。 二Nhị 乘Thừa 之chi 人nhân 。 得đắc 無vô 我ngã 故cố 。 唯duy 見kiến 有hữu 此thử 法pháp 生sanh 此thử 法pháp 滅diệt 。 起khởi 如như 是thị 見kiến 。 然nhiên 我ngã 境cảnh 界giới 無vô 故cố 。 緣duyên 我ngã 之chi 心tâm 亦diệc 不bất 起khởi 。 我ngã 無vô 體thể 故cố 。 無vô 有hữu 我ngã 所sở 。 內nội 外ngoại 等đẳng 法pháp 。 以dĩ 緣duyên 我ngã 之chi 心tâm 不bất 復phục 起khởi 故cố 。 乃nãi 至chí 得đắc 無vô 我ngã 之chi 念niệm 亦diệc 不bất 起khởi 。 唯duy 除trừ 世thế 俗tục 名danh 字tự 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 住trụ 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 能năng 見kiến 諸chư 行hành 。 本bổn 來lai 無vô 生sanh 。 其kỳ 義nghĩa 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

得đắc 無vô 我ngã 我ngã 所sở 。 不bất 見kiến 法pháp 起khởi 滅diệt 。

無vô 我ngã 我ngã 所sở 故cố 。 彼bỉ 見kiến 亦diệc 非phi 見kiến 。

釋thích 曰viết 。 此thử 謂vị 唯duy 有hữu 假giả 施thi 設thiết 我ngã 。 其kỳ 義nghĩa 如như 是thị 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 有hữu 我ngã 與dữ 法pháp 。 如như 翳ế 眼nhãn 人nhân 以dĩ 眼nhãn 病bệnh 故cố 不bất 見kiến 實thật 法pháp 。 無vô 實thật 毛mao 輪luân 妄vọng 見kiến 毛mao 輪luân 。 汝nhữ 亦diệc 如như 是thị 。 實thật 無vô 有hữu 我ngã 。 妄vọng 見kiến 有hữu 我ngã 。 以dĩ 邪tà 見kiến 故cố 起khởi 取thủ 著trước 意ý 。 以dĩ 是thị 故cố 。 我ngã 為vi 因nhân 義nghĩa 不bất 成thành 。 若nhược 謂vị 我ngã 得đắc 。 無vô 我ngã 我ngã 所sở 。 由do 見kiến 實thật 我ngã 為vi 因nhân 者giả 。 無vô 我ngã 我ngã 所sở 。 自tự 體thể 不bất 成thành 。 體thể 不bất 成thành 故cố 。 即tức 是thị 因nhân 義nghĩa 不bất 成thành 。 汝nhữ 得đắc 如như 是thị 過quá 。 故cố 修tu 行hành 者giả 欲dục 得đắc 見kiến 內nội 外ngoại 入nhập 真chân 實thật 者giả 。 當đương 勤cần 觀quán 察sát 。 內nội 外ngoại 法pháp 空không 。 問vấn 曰viết 。 得đắc 空không 者giả 有hữu 何hà 義nghĩa 利lợi 。

答đáp 曰viết 。

如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

得đắc 盡tận 我ngã 我ngã 所sở 。 亦diệc 盡tận 內nội 外ngoại 入nhập 。

及cập 盡tận 彼bỉ 諸chư 取thủ 。 取thủ 盡tận 則tắc 生sanh 盡tận 。

釋thích 曰viết 。 取thủ 謂vị 欲dục 取thủ 見kiến 取thủ 戒giới 取thủ 我ngã 語ngữ 取thủ 。 行hành 者giả 見kiến 無vô 我ngã 故cố 得đắc 我ngã 語ngữ 取thủ 盡tận 。 我ngã 語ngữ 取thủ 根căn 本bổn 盡tận 故cố 餘dư 取thủ 自tự 盡tận 。 諸chư 取thủ 盡tận 故cố 則tắc 生sanh 盡tận 。 生sanh 盡tận 故cố 得đắc 解giải 脫thoát 。 二Nhị 乘Thừa 之chi 人nhân 。 見kiến 無vô 我ngã 故cố 煩phiền 惱não 障chướng 盡tận 。 乘thừa 彼bỉ 乘thừa 去khứ 。 是thị 名danh 說thuyết 斷đoạn 煩phiền 惱não 障chướng 。 說thuyết 斷đoạn 煩phiền 惱não 障chướng 方phương 便tiện 已dĩ 。 次thứ 說thuyết 斷đoạn 智trí 障chướng 方phương 便tiện 。 其kỳ 義nghĩa 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

解giải 脫thoát 盡tận 業nghiệp 惑hoặc 。 彼bỉ 苦khổ 盡tận 解giải 脫thoát 。

分phân 別biệt 起khởi 業nghiệp 惑hoặc 。 見kiến 空không 滅diệt 分phân 別biệt 。

釋thích 曰viết 。 此thử 謂vị 生sanh 因nhân 諸chư 有hữu 煩phiền 惱não 。 未vị 離ly 欲dục 眾chúng 生sanh 不bất 緣duyên 境cảnh 界giới 而nhi 起khởi 煩phiền 惱não 。 是thị 諸chư 煩phiền 惱não 。 從tùng 何hà 而nhi 起khởi 。 謂vị 從tùng 可khả 意ý 不bất 可khả 意ý 。 諸chư 分phân 別biệt 起khởi 。 有hữu 分phân 別biệt 故cố 則tắc 有hữu 煩phiền 惱não 。 是thị 故cố 分phân 別biệt 為vi 煩phiền 惱não 因nhân 。 如như 有hữu 種chủng 子tử 則tắc 有hữu 芽nha 生sanh 。 如như 是thị 非phi 聖thánh 者giả 。 有hữu 不bất 正chánh 思tư 惟duy 分phân 別biệt 故cố 。 起khởi 業nghiệp 煩phiền 惱não 。 若nhược 無vô 分phân 別biệt 。 則tắc 無vô 諸chư 業nghiệp 煩phiền 惱não 。 譬thí 如như 聖thánh 相tương 續tục 體thể 。 彼bỉ 染nhiễm 污ô 心tâm 起khởi 作tác 意ý 故cố 。 名danh 為vi 煩phiền 惱não 。 由do 染nhiễm 污ô 心tâm 起khởi 身thân 口khẩu 所sở 作tác 故cố 名danh 業nghiệp 。 云vân 何hà 名danh 煩phiền 惱não 。 謂vị 貪tham 瞋sân 等đẳng 。 能năng 令linh 眾chúng 生sanh 。 垢cấu 污ô 相tương 續tục 。 是thị 名danh 煩phiền 惱não 。 當đương 知tri 起khởi 業nghiệp 煩phiền 惱não 皆giai 因nhân 。 戲hí 論luận 分phân 別biệt 。 彼bỉ 應ưng 斷đoạn 者giả 是thị 世thế 諦đế 相tướng 。 云vân 何hà 滅diệt 分phân 別biệt 。 謂vị 見kiến 空không 則tắc 滅diệt 。 云vân 何hà 見kiến 空không 則tắc 滅diệt 。 謂vị 空không 智trí 起khởi 時thời 。 則tắc 無vô 分phân 別biệt 。 是thị 故cố 說thuyết 滅diệt 。

復phục 次thứ 有hữu 聲Thanh 聞Văn 人nhân 言ngôn 。 見kiến 人nhân 無vô 我ngã 故cố 則tắc 無vô 可khả 意ý 不bất 可khả 意ý 。 分phân 別biệt 煩phiền 惱não 及cập 纏triền 。 是thị 等đẳng 俱câu 斷đoạn 煩phiền 惱não 纏triền 斷đoạn 已dĩ 成thành 就tựu 聲Thanh 聞Văn 果quả 。 果quả 得đắc 成thành 已dĩ 何hà 用dụng 法pháp 無vô 我ngã 耶da 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 不bất 善thiện 說thuyết 。 為vi 拔bạt 煩phiền 惱não 根căn 。 蔓mạn 熏huân 習tập 令linh 無vô 餘dư 故cố 。 若nhược 離ly 法pháp 無vô 我ngã 終chung 不bất 能năng 。 得đắc 煩phiền 惱não 根căn 蔓mạn 熏huân 。 習tập 盡tận 無vô 餘dư 。 以dĩ 此thử 事sự 故cố 。 用dụng 法pháp 無vô 我ngã 。

復phục 次thứ 不bất 染nhiễm 污ô 無vô 知tri 者giả 。 諸chư 佛Phật 世Thế 尊Tôn 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 境cảnh 界giới 。

得đắc 不bất 顛điên 倒đảo 。 覺giác 了liễu 此thử 覺giác 所sở 治trị 障chướng 。 是thị 不bất 染nhiễm 污ô 無vô 知tri 。 若nhược 不bất 見kiến 法pháp 無vô 我ngã 則tắc 不bất 能năng 斷đoạn 。 是thị 故cố 法pháp 無vô 我ngã 非phi 是thị 無vô 用dụng 。 以dĩ 如như 是thị 故cố 。 戲hí 論luận 寂tịch 滅diệt 無vô 餘dư 相tương/tướng 者giả 。 所sở 謂vị 空không 也dã 。 如như 實thật 見kiến 空không 故cố 。 即tức 是thị 解giải 脫thoát 。 解giải 脫thoát 者giả 。 謂vị 脫thoát 分phân 別biệt 。 如như 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 佛Phật 為vi 殺sát 生sanh 者giả 略lược 說thuyết 不bất 害hại 法pháp 。 小tiểu 說thuyết 空không 涅Niết 槃Bàn 。 為vi 大đại 二nhị 俱câu 說thuyết 。 此thử 謂vị 如Như 來Lai 。 為vi 殺sát 生sanh 者giả 略lược 說thuyết 不bất 害hại 物vật 命mạng 。 為vi 最tối 上thượng 法pháp 。 為vì 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。 說thuyết 人nhân 空không 及cập 涅Niết 槃Bàn 為vi 最tối 上thượng 法pháp 。 為vi 大Đại 乘Thừa 者giả 說thuyết 二nhị 無vô 我ngã 為vi 最tối 上thượng 法pháp 。 說thuyết 斷đoạn 智trí 障chướng 方phương 便tiện 已dĩ 。 有hữu 外ngoại 人nhân 言ngôn 。 彼bỉ 上thượng 引dẫn 佛Phật 經Kinh 中trung 偈kệ 說thuyết 我ngã 與dữ 己kỷ 為vi 親thân 。 不bất 以dĩ 他tha 為vi 親thân 。 智trí 者giả 善thiện 調điều 我ngã 。 則tắc 得đắc 生sanh 善thiện 趣thú 。 以dĩ 是thị 故cố 汝nhữ 。 言ngôn 無vô 我ngã 者giả 。 自tự 違vi 汝nhữ 先tiên 所sở 立lập 之chi 義nghĩa 。 是thị 故cố 遮già 我ngã 者giả 不bất 成thành 。 論luận 者giả 言ngôn 。

復phục 有hữu 眾chúng 生sanh 。 起khởi 如như 是thị 見kiến 。 撥bát 無vô 因nhân 果quả 。 覆phú 障chướng 正chánh 智trí 。 作tác 如như 是thị 言ngôn 。 畢tất 定định 無vô 我ngã 。 無vô 此thử 世thế 無vô 後hậu 世thế 故cố 。 亦diệc 無vô 作tác 善thiện 惡ác 業nghiệp 果quả 報báo 。 亦diệc 無vô 眾chúng 生sanh 。 受thọ 彼bỉ 化hóa 生sanh 。 一nhất 切thiết 時thời 中trung 。 作tác 不bất 善thiện 事sự 。 必tất 墮đọa 惡ác 道đạo 。 如như 臨lâm 嶮hiểm 岸ngạn 。 以dĩ 是thị 故cố 諸chư 婆bà 伽già 婆bà 為vi 欲dục 攝nhiếp 取thủ 諸chư 眾chúng 生sanh 故cố 。 勤cần 行hành 大đại 悲bi 。 依y 世thế 諦đế 中trung 施thi 設thiết 有hữu 我ngã 。 其kỳ 義nghĩa 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

為vi 彼bỉ 說thuyết 有hữu 我ngã 。 亦diệc 說thuyết 於ư 無vô 我ngã 。

諸chư 佛Phật 所sở 證chứng 法Pháp 。 不bất 說thuyết 我ngã 無vô 我ngã 。

釋thích 曰viết 。 諸chư 佛Phật 世Thế 尊Tôn 。 見kiến 諸chư 眾chúng 生sanh 。 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 相tương 續tục 不bất 斷đoạn 。 至chí 未vị 來lai 世thế 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 為vi 說thuyết 假giả 我ngã 。

復phục 有hữu 眾chúng 生sanh 。 計kế 言ngôn 有hữu 我ngã 。 為vi 常thường 為vi 遍biến 。 自tự 作tác 善thiện 不bất 善thiện 。 業nghiệp 自tự 作tác 受thọ 食thực 者giả 。 有hữu 如như 是thị 執chấp 。 然nhiên 彼bỉ 眾chúng 生sanh 。 為vi 邪tà 我ngã 繩thằng 縛phược 其kỳ 心tâm 故cố 。 於ư 身thân 根căn 識thức 等đẳng 無vô 我ngã 境cảnh 界giới 。 迷mê 而nhi 起khởi 我ngã 。 雖tuy 有hữu 禪thiền 定định 三tam 昧muội 。 三tam 摩ma 跋bạt 提đề 之chi 力lực 。 將tương 其kỳ 遠viễn 去khứ 。 乃nãi 至chí 有Hữu 頂Đảnh 。 如như 繩thằng 繫hệ 鳥điểu 牽khiên 已dĩ 復phục 墮đọa 。 於ư 生sanh 死tử 苦khổ 猶do 不bất 生sanh 厭yếm 。 諸chư 佛Phật 世Thế 尊Tôn 。 知tri 眾chúng 生sanh 已dĩ 。 為vi 息tức 彼bỉ 苦khổ 斷đoạn 我ngã 執chấp 繩thằng 。 於ư 五ngũ 陰ấm 中trung 。 為vi 說thuyết 無vô 我ngã 。

復phục 有hữu 眾chúng 生sanh 。 善thiện 根căn 淳thuần 厚hậu 諸chư 根căn 已dĩ 熟thục 。 能năng 信tín 甚thậm 深thâm 大đại 法Pháp 。 堪kham 得đắc 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 為vì 彼bỉ 眾chúng 生sanh 。 宣tuyên 說thuyết 諸chư 佛Phật 。 所sở 證chứng 第đệ 一nhất 。 甘cam 露lộ 妙diệu 法Pháp 。 令linh 知tri 有hữu 為vi 如như 夢mộng 如như 幻huyễn 。 如như 水thủy 中trung 月nguyệt 。 自tự 性tánh 空không 故cố 。 不bất 說thuyết 我ngã 不bất 說thuyết 無vô 我ngã 。 問vấn 曰viết 。 何hà 故cố 不bất 說thuyết 我ngã 無vô 我ngã 耶da 。

答đáp 曰viết 。

我ngã 無vô 我ngã 分phân 別biệt 境cảnh 界giới 無vô 故cố 。 以dĩ 是thị 故cố 。 世thế 諦đế 之chi 中trung 假giả 說thuyết 有hữu 我ngã 。 如như 汝nhữ 所sở 言ngôn 。 謂vị 我ngã 違vi 於ư 先tiên 所sở 立lập 義nghĩa 。 然nhiên 我ngã 亦diệc 不bất 違vi 先tiên 所sở 立lập 。 汝nhữ 若nhược 言ngôn 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 欲dục 令linh 有hữu 我ngã 。 違vi 宗tông 之chi 過quá 今kim 還hoàn 在tại 汝nhữ 。 論luận 者giả 引dẫn 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 眾chúng 生sanh 墮đọa 生sanh 死tử 。 不bất 脫thoát 如như 是thị 苦khổ 。 無vô 我ngã 無vô 眾chúng 生sanh 。 唯duy 有hữu 法pháp 與dữ 因nhân 。 此thử 經Kinh 明minh 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 畢tất 竟cánh 無vô 我ngã 。 令linh 有hữu 我ngã 者giả 。 我ngã 無vô 是thị 驗nghiệm 。 已dĩ 說thuyết 遮già 我ngã 力lực 故cố 。

復phục 次thứ 今kim 當đương 解giải 異dị 分phân 別biệt 者giả 。 有hữu 二nhị 種chủng 外ngoại 道đạo 。 各các 執chấp 不bất 同đồng 。 一nhất 者giả 言ngôn 。 諸chư 行hành 聚tụ 剎sát 那na 剎sát 那na 壞hoại 。 乃nãi 至chí 後hậu 時thời 。 命mạng 終chung 分phần/phân 諸chư 行hành 壞hoại 。 是thị 故cố 無vô 我ngã 。 若nhược 無vô 我ngã 者giả 。 業nghiệp 果quả 所sở 為vi 。 是thị 則tắc 無vô 體thể 。 此thử 諸chư 外ngoại 道đạo 。 見kiến 是thị 事sự 故cố 即tức 生sanh 怖bố 畏úy 。 生sanh 怖bố 畏úy 故cố 亦diệc 有hữu 施thi 設thiết 我ngã 。 施thi 設thiết 我ngã 者giả 。 謂vị 執chấp 說thuyết 有hữu 我ngã 。 二nhị 者giả 復phục 有hữu 盧lô 迦ca 耶da 蜜mật 迦ca (# 唐đường 言ngôn 無vô 後hậu 世thế 外ngoại 道đạo 即tức 路lộ 伽già 耶da )# 言ngôn 。 唯duy 有hữu 身thân 及cập 諸chư 根căn 無vô 我ngã 自tự 體thể 。 於ư 諸chư 行hành 中trung 。 假giả 名danh 眾chúng 生sanh 。 而nhi 實thật 無vô 我ngã 受thọ 持trì 諸chư 行hành 。 言ngôn 有hữu 生sanh 死tử 流lưu 轉chuyển 者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 何hà 故cố 作tác 此thử 言ngôn 耶da 。 彼bỉ 諸chư 外ngoại 道đạo 。 愚ngu 於ư 因nhân 果quả 所sở 為vi 。 但đãn 眼nhãn 見kiến 身thân 相tướng 諸chư 根căn 等đẳng 。 即tức 是thị 丈trượng 夫phu 。 更cánh 無vô 別biệt 我ngã 。 如như 前tiền 偈kệ 中trung 亦diệc 說thuyết 無vô 我ngã 。 云vân 何hà 無vô 我ngã 。 謂vị 於ư 身thân 根căn 聚tụ 中trung 無vô 我ngã 。 諸chư 佛Phật 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 。 得đắc 了liễu 了liễu 智trí 。 如như 前tiền 偈kệ 中trung 佛Phật 不bất 說thuyết 我ngã 。 不bất 說thuyết 無vô 我ngã 。 何hà 故cố 不bất 說thuyết 我ngã 無vô 我ngã 耶da 。 由do 證chứng 解giải 一nhất 切thiết 法pháp 。 真chân 實thật 無vô 戲hí 論luận 故cố 。 無vô 戲hí 論luận 已dĩ 斷đoạn 我ngã 無vô 我ngã 執chấp 。 我ngã 無vô 我ngã 執chấp 斷đoạn 已dĩ 。 起khởi 我ngã 無vô 我ngã 境cảnh 界giới 亦diệc 無vô 。

何hà 以dĩ 故cố 。 妄vọng 置trí 色sắc 等đẳng 為vi 我ngã 無vô 我ngã 種chủng 。 是thị 執chấp 不bất 起khởi 故cố 。 如như 般Bát 若Nhã 經kinh 中trung 說thuyết 。 極cực 勇dũng 猛mãnh 。 色sắc 非phi 是thị 我ngã 非phi 是thị 無vô 我ngã 。 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 非phi 我ngã 非phi 無vô 我ngã 。 若nhược 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 非phi 我ngã 非phi 無vô 我ngã 。 是thị 名danh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 上thượng 說thuyết 見kiến 空không 戲hí 論luận 滅diệt 者giả 。 今kim 還hoàn 重trọng/trùng 釋thích 。 云vân 何hà 得đắc 戲hí 論luận 滅diệt 。 謂vị 一nhất 切thiết 體thể 自tự 。 相tướng 不bất 可khả 得đắc 。 如như 虛hư 空không 相tướng 。 如như 是thị 不bất 見kiến 。 是thị 名danh 見kiến 空không 。 若nhược 見kiến 一nhất 切thiết 。 諸chư 法pháp 空không 不bất 可khả 說thuyết 者giả 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

為vi 說thuyết 息tức 言ngôn 語ngữ 。 斷đoạn 彼bỉ 心tâm 境cảnh 界giới 。

亦diệc 無vô 起khởi 滅diệt 相tương/tướng 。 如như 涅Niết 槃Bàn 法pháp 性tánh 。

釋thích 曰viết 。 此thử 中trung 明minh 言ngôn 語ngữ 起khởi 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 起khởi 不bất 可khả 得đắc 。 謂vị 心tâm 境cảnh 界giới 斷đoạn 故cố 。 云vân 何hà 為vi 心tâm 境cảnh 界giới 。 謂vị 色sắc 等đẳng 是thị 心tâm 境cảnh 界giới 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 色sắc 等đẳng 不bất 成thành 就tựu 故cố 。 云vân 何hà 色sắc 不bất 成thành 就tựu 。 謂vị 無vô 起khởi 滅diệt 相tương/tướng 故cố 。 云vân 何hà 如như 涅Niết 槃Bàn 法pháp 性tánh 。 謂vị 如như 涅Niết 槃Bàn 法pháp 性tánh 無vô 所sở 有hữu 相tương/tướng 。 如như 是thị 觀quán 者giả 。 名danh 為vi 見kiến 空không 。

復phục 次thứ 云vân 何hà 見kiến 空không 。 謂vị 體thể 無vô 體thể 不bất 見kiến 二nhị 故cố 。 是thị 名danh 真chân 見kiến 。 或hoặc 有hữu 人nhân 如như 是thị 疑nghi 。 云vân 何hà 名danh 真chân 見kiến 耶da 。 我ngã 今kim 為vi 說thuyết 。 如như 無vô 盡tận 慧tuệ 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 於ư 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 云vân 何hà 有hữu 二nhị 相tương/tướng 。 彼bỉ 智trí 亦diệc 不bất 行hành 。 何hà 況huống 諸chư 文văn 字tự 。 此thử 經Kinh 謂vị 心tâm 意ý 識thức 等đẳng 。 於ư 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 畢tất 竟cánh 無vô 體thể 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 寂tịch 靜tĩnh 相tương/tướng 故cố 。 心tâm 及cập 諸chư 法pháp 一nhất 切thiết 皆giai 如như 。 無vô 人nhân 能năng 作tác 。 如như 寶bảo 積tích 經kinh 中trung 說thuyết 非phi 空không 令linh 諸chư 法pháp 空không 。 如như 是thị 等đẳng 法Pháp 。 各các 各các 自tự 空không 。 等đẳng 真Chân 如Như 同đồng 涅Niết 槃Bàn 故cố 。 是thị 義nghĩa 應ưng 知tri 。 如như 經kinh 說thuyết 。 佛Phật 坐tọa 道Đạo 場Tràng 。 知tri 諸chư 煩phiền 惱não 無vô 體thể 無vô 起khởi 。 從tùng 分phân 別biệt 起khởi 。 自tự 性tánh 不bất 起khởi 。 佛Phật 如như 是thị 知tri 。 以dĩ 是thị 故cố 此thử 義nghĩa 得đắc 成thành 。 如như 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 識thức 是thị 諸chư 有hữu 種chủng 彼bỉ 識thức 行hành 境cảnh 界giới 。 見kiến 境cảnh 無vô 我ngã 已dĩ 有hữu 種chủng 子tử 是thị 滅diệt 。 此thử 中trung 明minh 有hữu 種chủng 寂tịch 滅diệt 。 是thị 故cố 言ngôn 如như 涅Niết 槃Bàn 。 云vân 何hà 如như 涅Niết 槃Bàn 。 謂vị 見kiến 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 生sanh 平bình 等đẳng 。 見kiến 平bình 等đẳng 已dĩ 心tâm 境cảnh 界giới 斷đoạn 。 心tâm 境cảnh 斷đoạn 已dĩ 言ngôn 說thuyết 亦diệc 斷đoạn 。 言ngôn 說thuyết 斷đoạn 已dĩ 。 世thế 諦đế 相tướng 所sở 執chấp 戲hí 論luận 得đắc 寂tịch 滅diệt 。 是thị 故cố 言ngôn 見kiến 空không 戲hí 論luận 滅diệt 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。 寂tịch 滅diệt 相tương/tướng 者giả 。 即tức 是thị 涅Niết 槃Bàn 。 真Chân 如Như 法pháp 中trung 性tánh 。 云vân 何hà 言ngôn 如như 涅Niết 槃Bàn 法pháp 性tánh 耶da 。 論luận 者giả 言ngôn 。 戲hí 論luận 分phân 別biệt 者giả 。 謂vị 是thị 世thế 間gian 。 是thị 涅Niết 槃Bàn 。 或hoặc 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 無vô 為vi 。 是thị 寂tịch 滅diệt 法Pháp 。 執chấp 說thuyết 世thế 間gian 是thị 生sanh 死tử 法pháp 。 此thử 中trung 論luận 者giả 說thuyết 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 若nhược 世thế 間gian 。 若nhược 出xuất 世thế 間gian 。 無vô 生sanh 性tánh 空không 。 皆giai 寂tịch 滅diệt 相tương/tướng 。 為vi 著trước 法pháp 眾chúng 生sanh 不bất 知tri 生sanh 。 死tử 即tức 涅Niết 槃Bàn 相tướng 。 以dĩ 是thị 故cố 今kim 。 阿a 闍xà 梨lê 以dĩ 涅Niết 槃Bàn 等đẳng 為ví 喻dụ 者giả 。 令linh 知tri 諸chư 法pháp 從tùng 本bổn 以dĩ 來lai 空không 。 無vô 相tướng 無vô 作tác 寂tịch 滅diệt 無vô 戲hí 論luận 故cố 。 自tự 部bộ 及cập 外ngoại 人nhân 等đẳng 謂vị 我ngã 言ngôn 。 彼bỉ 中trung 道đạo 說thuyết 無vô 一nhất 切thiết 句cú 義nghĩa 與dữ 路lộ 伽già 耶da 說thuyết 無vô 則tắc 無vô 差sai 別biệt 。 應ưng 如như 是thị 答đáp 我ngã 言ngôn 。 一nhất 切thiết 句cú 義nghĩa 無vô 者giả 。 亦diệc 有hữu 差sai 別biệt 。 汝nhữ 不bất 解giải 故cố 出xuất 是thị 言ngôn 耳nhĩ 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。 如như 以dĩ 智trí 慧tuệ 知tri 而nhi 捨xả 。 不bất 以dĩ 智trí 慧tuệ 知tri 而nhi 捨xả 。 豈khởi 無vô 差sai 別biệt 。 若nhược 言ngôn 說thuyết 無vô 同đồng 者giả 。 是thị 則tắc 凡phàm 夫phu 與dữ 羅La 漢Hán 不bất 異dị 。 生sanh 盲manh 與dữ 有hữu 目mục 不bất 異dị 。 平bình 地địa 與dữ 丘khâu 陵lăng 不bất 異dị 。 若nhược 如như 是thị 說thuyết 。 中trung 道đạo 路lộ 伽già 則tắc 無vô 差sai 別biệt 。 作tác 此thử 說thuyết 者giả 。 不bất 解giải 差sai 別biệt 。 是thị 為vi 無vô 智trí 。 若nhược 路lộ 伽già 說thuyết 無vô 與dữ 中trung 道đạo 說thuyết 無vô 是thị 同đồng 者giả 。 於ư 何hà 時thời 同đồng 耶da 。 為vi 世thế 俗tục 言ngôn 說thuyết 時thời 同đồng 。 為vi 見kiến 真chân 實thật 時thời 同đồng 。 且thả 論luận 世thế 諦đế 時thời 同đồng 。 撥bát 無vô 因nhân 果quả 。 執chấp 者giả 則tắc 拔bạt 白bạch 法Pháp 善thiện 根căn 。 行hành 一nhất 切thiết 不bất 善thiện 道đạo 。 壞hoại 世thế 諦đế 法pháp 故cố 。

復phục 次thứ 中trung 道đạo 說thuyết 無vô 者giả 。 則tắc 不bất 如như 是thị 。 所sở 謂vị 說thuyết 因nhân 果quả 相tương 續tục 如như 幻huyễn 如như 焰diễm 。 行hành 善thiện 業nghiệp 道đạo 以dĩ 有hữu 漏lậu 陰ấm 相tương 續tục 故cố 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 過quá 去khứ 有hữu 陰ấm 相tương 續tục 滅diệt 。 現hiện 在tại 有hữu 陰ấm 相tương 續tục 起khởi 。 現hiện 在tại 有hữu 陰ấm 相tương 續tục 滅diệt 。 未vị 來lai 有hữu 陰ấm 相tương 續tục 起khởi 。 譬thí 如như 夢mộng 是thị 名danh 中Trung 道Đạo 。 說thuyết 無vô 與dữ 路lộ 伽già 說thuyết 無vô 。 非phi 世thế 諦đế 時thời 同đồng 。 亦diệc 非phi 見kiến 真chân 實thật 時thời 同đồng 。 汝nhữ 說thuyết 無vô 者giả 。 此thử 說thuyết 無vô 之chi 識thức 緣duyên 無vô 境cảnh 。 起khởi 一nhất 切thiết 時thời 。 以dĩ 執chấp 無vô 為vi 相tương/tướng 。 然nhiên 是thị 邪tà 智trí 。 以dĩ 破phá 戒giới 垢cấu 。 自tự 塗đồ 其kỳ 身thân 。 非phi 是thị 息tức 苦khổ 因nhân 而nhi 是thị 起khởi 苦khổ 因nhân 說thuyết 中trung 道đạo 者giả 。 未vị 見kiến 真chân 實thật 已dĩ 前tiền 。 有hữu 此thử 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 。 覺giác 此thử 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 。 覺giác 見kiến 真chân 實thật 時thời 。 得đắc 空không 解giải 已dĩ 。 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 。 執chấp 覺giác 不bất 起khởi 。 由do 見kiến 道Đạo 理lý 故cố 。 直trực 言ngôn 無vô 者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 無vô 有hữu 彼bỉ 色sắc 。 境cảnh 界giới 覺giác 者giả 。 非phi 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 中trung 如như 實thật 義nghĩa 覺giác 故cố 。 譬thí 如như 有hữu 覺giác 。 以dĩ 此thử 驗nghiệm 與dữ 彼bỉ 路lộ 伽già 說thuyết 無vô 者giả 過quá 。

復phục 次thứ 中trung 道đạo 說thuyết 無vô 與dữ 路lộ 伽già 耶da 說thuyết 無vô 者giả 。 所sở 釋thích 不bất 同đồng 。 云vân 何hà 不bất 同đồng 。 佛Phật 法Pháp 遮già 有hữu 不bất 執chấp 無vô 。 而nhi 令linh 物vật 解giải 。 譬thí 如như 須Tu 彌Di 芥giới 子tử 。 巨cự 細tế 殊thù 遠viễn 。 汝nhữ 言ngôn 說thuyết 無vô 同đồng 者giả 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 一nhất 切thiết 法pháp 遮già 。 如như 涅Niết 槃Bàn 相tướng 。 為vi 隨tùy 順thuận 福phước 德đức 聚tụ 。 所sở 說thuyết 諸chư 行hành 於ư 世thế 諦đế 中trung 。 是thị 實thật 如như 佛Phật 言ngôn 。 所sở 有hữu 內nội 外ngoại 諸chư 物vật 。 世thế 間gian 說thuyết 實thật 說thuyết 不bất 實thật 。 我ngã 亦diệc 如như 是thị 。 順thuận 世thế 間gian 法pháp 說thuyết 實thật 說thuyết 不bất 實thật 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

一nhất 切thiết 實thật 不bất 實thật 。 亦diệc 實thật 亦diệc 不bất 實thật 。

非phi 實thật 非phi 不bất 實thật 。 是thị 名danh 諸chư 佛Phật 法Pháp 。

釋thích 曰viết 。 如như 佛Phật 所sở 說thuyết 。 世thế 間gian 欲dục 得đắc 及cập 不bất 欲dục 得đắc 。 我ngã 亦diệc 如như 是thị 。 於ư 世thế 諦đế 中trung 說thuyết 欲dục 得đắc 說thuyết 不bất 欲dục 得đắc 。

復phục 次thứ 內nội 外ngoại 諸chư 入nhập 。 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 。 依y 世thế 諦đế 法pháp 說thuyết 不bất 顛điên 倒đảo 。 一nhất 切thiết 皆giai 實thật 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 內nội 外ngoại 入nhập 等đẳng 。 從tùng 緣duyên 而nhi 起khởi 。 如như 幻huyễn 所sở 作tác 體thể 不bất 可khả 得đắc 。 不bất 如như 其kỳ 所sở 見kiến 故cố 。 一nhất 切thiết 不bất 實thật 。 二nhị 諦đế 相tướng 待đãi 故cố 。 亦diệc 實thật 亦diệc 不bất 實thật 。 修tu 行hành 者giả 證chứng 果Quả 時thời 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 。 得đắc 真chân 實thật 無vô 分phân 別biệt 故cố 。 不bất 見kiến 實thật 與dữ 不bất 實thật 。 是thị 故cố 說thuyết 非phi 實thật 非phi 不bất 實thật 。

復phục 次thứ 實thật 不bất 實thật 者giả 。 如như 佛Phật 所sở 說thuyết 。 為vi 斷đoạn 煩phiền 惱não 障chướng 故cố 。 說thuyết 內nội 外ngoại 入nhập 我ngã 我ngã 所sở 空không 。 是thị 名danh 一nhất 切thiết 皆giai 實thật 。 不bất 實thật 者giả 。 謂vị 佛Phật 法Pháp 中trung 說thuyết 識thức 為vi 我ngã 。 世thế 不bất 解giải 者giả 。 妄vọng 執chấp 有hữu 我ngã 有hữu 我ngã 所sở 。 指chỉ 示thị 他tha 云vân 。 我ngã 是thị 作tác 者giả 。 是thị 聞văn 者giả 。 是thị 坐tọa 禪thiền 者giả 。 是thị 修tu 道Đạo 者giả 。 是thị 名danh 不bất 實thật 。 摩ma 訶ha 衍diễn 中trung 一nhất 切thiết 不bất 起khởi 。 無vô 一nhất 切thiết 物vật 。 是thị 有hữu 可khả 為vi 。 分phân 別biệt 無vô 分phân 別biệt 。 二nhị 智trí 境cảnh 界giới 故cố 。 非phi 實thật 非phi 不bất 實thật 。

復phục 次thứ 云vân 何hà 名danh 佛Phật 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 。 不bất 顛điên 倒đảo 真chân 實thật 覺giác 了liễu 。 故cố 名danh 為vi 佛Phật 。 云vân 何hà 名danh 法Pháp 。 若nhược 欲dục 得đắc 人nhân 天thiên 善thiện 趣thú 。 及cập 解giải 脫thoát 樂lạc 。 佛Phật 知tri 眾chúng 生sanh 。 諸chư 根căn 性tánh 欲dục 。 不bất 顛điên 倒đảo 故cố 。 為vi 說thuyết 人nhân 天thiên 道đạo 。 及cập 涅Niết 槃Bàn 道Đạo 。 故cố 名danh 為vi 法pháp 。

復phục 次thứ 自tự 他tha 相tương 續tục 所sở 有hữu 熏huân 習tập 及cập 無vô 熏huân 習tập 煩phiền 惱não 怨oán 賊tặc 。 悉tất 能năng 破phá 壞hoại 故cố 。 是thị 名danh 為vi 法Pháp 。 真chân 實thật 道Đạo 理lý 不bất 與dữ 外ngoại 道đạo 等đẳng 共cộng 。 為vì 拔bạt 一nhất 切thiết 。 執chấp 著trước 箭tiễn 故cố 。 應ưng 勤cần 修tu 習tập 。

復phục 次thứ 自tự 部bộ 及cập 外ngoại 人nhân 同đồng 謂vị 我ngã 言ngôn 。 汝nhữ 若nhược 分phân 別biệt 自tự 體thể 盡tận 捨xả 無vô 餘dư 得đắc 真chân 實thật 者giả 。 此thử 真chân 實thật 相tướng 云vân 何hà 。 若nhược 不bất 說thuyết 其kỳ 相tương/tướng 不bất 立lập 自tự 宗tông 。 云vân 何hà 但đãn 與dữ 他tha 過quá 。 是thị 汝nhữ 之chi 失thất 。 論luận 者giả 言ngôn 。 實thật 如như 所sở 言ngôn 。 若nhược 實thật 相tướng 可khả 說thuyết 我ngã 能năng 分phân 別biệt 。 而nhi 彼bỉ 實thật 相tướng 非phi 是thị 文văn 字tự 。 不bất 可khả 言ngôn 說thuyết 。 為vi 欲dục 安an 慰úy 初sơ 修tu 行hành 者giả 。 以dĩ 分phân 別biệt 智trí 而nhi 為vi 解giải 釋thích 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

寂tịch 滅diệt 無vô 他tha 緣duyên 。 戲hí 論luận 不bất 能năng 說thuyết 。

無vô 異dị 無vô 種chủng 種chủng 。 是thị 名danh 真chân 實thật 相tương/tướng 。

釋thích 曰viết 。 無vô 他tha 緣duyên 者giả 。 是thị 真chân 實thật 法Pháp 。 不bất 以dĩ 他tha 為vi 緣duyên 。 故cố 名danh 無vô 他tha 緣duyên 。 所sở 謂vị 不bất 從tùng 他tha 聞văn 。 亦diệc 無vô 保bảo 證chứng 。 自tự 體thể 覺giác 故cố 。 寂tịch 滅diệt 者giả 。 自tự 體thể 空không 故cố 。 非phi 差sai 別biệt 分phân 別biệt 物vật 境cảnh 界giới 故cố 。 名danh 為vi 寂tịch 滅diệt 。 戲hí 論luận 不bất 能năng 說thuyết 者giả 。 戲hí 論luận 謂vị 言ngôn 說thuyết 。 見kiến 真chân 實thật 時thời 不bất 可khả 說thuyết 故cố 。 而nhi 不bất 能năng 說thuyết 。 無vô 異dị 者giả 謂vị 無vô 分phân 別biệt 。 無vô 分phân 別biệt 者giả 。 謂vị 無vô 一nhất 境cảnh 界giới 可khả 見kiến 分phân 別biệt 。 以dĩ 分phân 別biệt 無vô 境cảnh 界giới 故cố 。 名danh 無vô 分phân 別biệt 。 無vô 種chủng 種chủng 義nghĩa 者giả 。 謂vị 一nhất 味vị 故cố 。 無vô 體thể 義nghĩa 故cố 。 無vô 差sai 別biệt 故cố 。 是thị 名danh 無vô 種chủng 種chủng 義nghĩa 。 此thử 謂vị 真chân 實thật 相tướng 也dã 。

復phục 次thứ 由do 無vô 分phân 別biệt 故cố 。 戲hí 論luận 所sở 不bất 能năng 說thuyết 。 由do 寂tịch 滅diệt 故cố 。 是thị 無vô 分phân 別biệt 智trí 境cảnh 界giới 。 復phục 名danh 無vô 他tha 緣duyên 。 由do 無vô 他tha 緣duyên 。 是thị 故cố 過quá 言ngôn 語ngữ 道đạo 。 真chân 實thật 自tự 體thể 我ngã 不bất 能năng 說thuyết 。

復phục 次thứ 此thử 遮già 一nhất 切thiết 體thể 。 自tự 體thể 言ngôn 說thuyết 能năng 得đắc 真chân 實thật 。 自tự 體thể 能năng 起khởi 。 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 能năng 令linh 行hành 者giả 。 解giải 自tự 覺giác 真chân 實thật 方phương 便tiện 。 如như 是thị 語ngữ 言ngôn 。 是thị 得đắc 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 方phương 便tiện 。 如như 汝nhữ 所sở 言ngôn 。 云vân 何hà 為vi 真chân 實thật 相tướng 。 若nhược 不bất 說thuyết 其kỳ 相tương/tướng 不bất 立lập 自tự 宗tông 。 獨độc 與dữ 他tha 過quá 。 是thị 汝nhữ 之chi 失thất 者giả 。 我ngã 無vô 此thử 失thất 。 以dĩ 此thử 偈kệ 答đáp 。 即tức 是thị 說thuyết 真chân 實thật 相tướng 。 如như 是thị 且thả 約ước 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 說thuyết 真chân 實thật 相tướng 。 令linh 復phục 約ước 世thế 諦đế 說thuyết 之chi 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

從tùng 緣duyên 所sở 起khởi 物vật 。 此thử 物vật 非phi 緣duyên 體thể 。

亦diệc 不bất 離ly 彼bỉ 緣duyên 。 非phi 斷đoạn 亦diệc 非phi 常thường 。

釋thích 曰viết 。 此thử 明minh 從tùng 緣duyên 起khởi 果quả 。 此thử 果quả 不bất 即tức 因nhân 。 是thị 中trung 說thuyết 驗nghiệm 因nhân 果quả 不bất 一nhất 起khởi 。 異dị 覺giác 境cảnh 界giới 故cố 。 譬thí 如như 覺giác 及cập 境cảnh 界giới 。 從tùng 緣duyên 所sở 起khởi 果quả 者giả 亦diệc 不bất 離ly 彼bỉ 緣duyên 。 若nhược 離ly 者giả 果quả 起khởi 則tắc 墮đọa 無vô 因nhân 過quá 。

復phục 次thứ 此thử 中trung 立lập 驗nghiệm 因nhân 與dữ 果quả 不bất 別biệt 。 藉tạ 緣duyên 方phương 起khởi 故cố 。 譬thí 如như 因nhân 自tự 體thể 。 以dĩ 如như 是thị 因nhân 。 果quả 不bất 一nhất 亦diệc 不bất 異dị 故cố 。 不bất 斷đoạn 亦diệc 不bất 常thường 。

復phục 次thứ 雖tuy 因nhân 壞hoại 已dĩ 果quả 起khởi 之chi 時thời 。 由do 有hữu 因nhân 類loại 相tương 續tục 住trụ 。 然nhiên 非phi 因nhân 壞hoại 故cố 果quả 亦diệc 壞hoại 。 以dĩ 不bất 異dị 故cố 。 而nhi 體thể 不bất 斷đoạn 。 由do 果quả 時thời 因nhân 已dĩ 壞hoại 故cố 而nhi 不bất 是thị 常thường 。 如như 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 以dĩ 有hữu 體thể 起khởi 故cố 。 彼bỉ 斷đoạn 不bất 可khả 得đắc 。 以dĩ 有hữu 體thể 滅diệt 故cố 。 彼bỉ 常thường 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 不bất 斷đoạn 不bất 常thường 。 謂vị 緣duyên 起khởi 法pháp 爾nhĩ 剎sát 那na 剎sát 那na 相tương 續tục 起khởi 。 是thị 故cố 不bất 斷đoạn 。 有hữu 為vi 法pháp 體thể 念niệm 念niệm 滅diệt 故cố 不bất 常thường 。 今kim 當đương 為vì 汝nhữ 。 開khai 演diễn 其kỳ 義nghĩa 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

不bất 一nhất 亦diệc 不bất 異dị 。 不bất 斷đoạn 亦diệc 不bất 常thường 。

是thị 名danh 諸chư 世Thế 尊Tôn 。 最tối 上thượng 甘cam 露lộ 法Pháp 。

釋thích 曰viết 。 甘cam 露lộ 者giả 。 謂vị 得đắc 無vô 分phân 別biệt 智trí 因nhân 故cố 。 如như 諸chư 佛Phật 以dĩ 已dĩ 所sở 得đắc 智trí 。 於ư 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 界giới 。 以dĩ 佛Phật 日nhật 言ngôn 說thuyết 光quang 。 隨tùy 眾chúng 生sanh 機cơ 令linh 開khai 慧tuệ 花hoa 。

復phục 次thứ 諸chư 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 以dĩ 習tập 聞văn 思tư 修tu 慧tuệ 。 得đắc 真chân 實thật 甘cam 露lộ 法Pháp 。 現hiện 證chứng 涅Niết 槃Bàn 息tức 一nhất 切thiết 苦khổ 。 或hoặc 為vi 福phước 智trí 聚tụ 未vị 滿mãn 足túc 故cố 。 雖tuy 不bất 證chứng 解giải 脫thoát 。 後hậu 世thế 決quyết 得đắc 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

諸chư 修tu 真chân 實thật 者giả 。 今kim 雖tuy 未vị 得đắc 果quả 。

將tương 來lai 決quyết 定định 得đắc 。 如như 業nghiệp 不bất 假giả 勤cần 。

釋thích 曰viết 。 諸chư 修tu 真chân 實thật 行hành 者giả 。 若nhược 此thử 世thế 。 若nhược 後hậu 世thế 。 而nhi 不bất 得đắc 果Quả 者giả 。 因nhân 熏huân 習tập 諸chư 行hành 。 未vị 來lai 世thế 中trung 。 自tự 然nhiên 得đắc 真chân 實thật 智trí 。 亦diệc 無vô 他tha 為vi 緣duyên 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

諸chư 佛Phật 未vị 出xuất 世thế 。 聲Thanh 聞Văn 已dĩ 滅diệt 盡tận 。

然nhiên 有hữu 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 依y 寂tịch 靜tĩnh 起khởi 智trí 。

釋thích 曰viết 。 如như 三tam 密mật 經kinh 說thuyết 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 依y 寂tịch 靜tĩnh 故cố 起khởi 實thật 。 智trí 慧tuệ 者giả 由do 身thân 心tâm 寂tịch 靜tĩnh 為vi 因nhân 故cố 。 智trí 慧tuệ 得đắc 起khởi 。 是thị 名danh 甘cam 露lộ 法Pháp 。 若nhược 今kim 世thế 。 若nhược 後hậu 世thế 。 有hữu 能năng 修tu 真chân 實thật 者giả 。 必tất 定định 得đắc 甘cam 露lộ 法Pháp 。 是thị 故cố 欲dục 得đắc 解giải 脫thoát 。 應ưng 當đương 修tu 行hành 。 是thị 真chân 實thật 法Pháp 。 此thử 品phẩm 中trung 破phá 外ngoại 人nhân 立lập 驗nghiệm 。 亦diệc 說thuyết 自tự 驗nghiệm 無vô 過quá 。 而nhi 令linh 信tín 解giải 諸chư 陰ấm 我ngã 我ngã 所sở 空không 。 是thị 此thử 品phẩm 義nghĩa 意ý 。 以dĩ 是thị 故cố 我ngã 義nghĩa 得đắc 成thành 。 如như 般Bát 若Nhã 經kinh 中trung 說thuyết 。 極cực 勇dũng 猛mãnh 。 色sắc 非phi 是thị 我ngã 非phi 是thị 無vô 我ngã 。 乃nãi 至chí 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 非phi 是thị 我ngã 非phi 是thị 無vô 我ngã 。 若nhược 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 非phi 我ngã 體thể 非phi 無vô 我ngã 體thể 。 是thị 名danh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 經kinh 偈kệ 言ngôn 。 無vô 我ngã 無vô 眾chúng 生sanh 無vô 人nhân 無vô 受thọ 者giả 。 但đãn 眾chúng 緣duyên 名danh 身thân 。 佛Phật 得đắc 如như 是thị 解giải 。 此thử 中trung 明minh 我ngã 人nhân 眾chúng 生sanh 。 及cập 諸chư 行hành 聚tụ 是thị 等đẳng 皆giai 空không 無vô 有hữu 因nhân 起khởi 。 又hựu 如như 空không 寂tịch 所sở 問vấn 經kinh 說thuyết 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 竪thụ 我ngã 見kiến 幢tràng 。 張trương 無vô 明minh 帆phàm 。 處xử 煩phiền 惱não 風phong 。 入nhập 生sanh 死tử 海hải 。 諸chư 佛Phật 大đại 悲bi 。 張trương 大đại 教giáo 網võng 。 撈# 漉lộc 天thiên 人nhân 。 置trí 涅Niết 槃Bàn 岸ngạn 。 如như 上thượng 偈kệ 說thuyết 。 不bất 二nhị 安an 隱ẩn 門môn 。 能năng 破phá 諸chư 邪tà 見kiến 。 諸chư 佛Phật 所sở 行hành 處xứ 。 是thị 名danh 無vô 我ngã 法pháp 。

釋thích 觀quán 法pháp 品phẩm 竟cánh 。

般Bát 若Nhã 燈Đăng 論Luận 釋Thích 觀Quán 時Thời 品Phẩm 第đệ 十thập 九cửu

釋thích 曰viết 。 今kim 此thử 品phẩm 者giả 。 亦diệc 為vi 遮già 空không 所sở 對đối 治trị 。 解giải 諸chư 體thể 無vô 自tự 體thể 故cố 說thuyết 。

鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 有hữu 時thời 。 法pháp 自tự 體thể 為vi 了liễu 因nhân 故cố 。 譬thí 如như 燈đăng 。 若nhược 無vô 時thời 云vân 何hà 得đắc 有hữu 了liễu 因nhân 。 譬thí 如như 龜quy 毛mao 衣y 。 由do 有hữu 物vật 體thể 故cố 。 以dĩ 時thời 為vi 了liễu 因nhân 。 是thị 故cố 有hữu 時thời 。 論luận 者giả 言ngôn 。 世thế 諦đế 之chi 中trung 諸chư 行hành 若nhược 起khởi 。 即tức 名danh 為vi 作tác 。 此thử 起khởi 但đãn 是thị 諸chư 物vật 體thể 起khởi 。 更cánh 無vô 別biệt 起khởi 。 此thử 諸chư 行hành 因nhân 果quả 已dĩ 起khởi 名danh 過quá 去khứ 時thời 。 因nhân 滅diệt 果quả 起khởi 名danh 現hiện 在tại 時thời 。 因nhân 果quả 俱câu 未vị 起khởi 名danh 未vị 來lai 時thời 。 作tác 有hữu 分phân 齊tề 故cố 。 約ước 物vật 為vi 時thời 。 無vô 有hữu 別biệt 時thời 。 世thế 諦đế 中trung 亦diệc 假giả 說thuyết 有hữu 時thời 。 如như 言ngôn 搆câu 乳nhũ 時thời 來lai 。 然nhiên 外ngoại 人nhân 分phân 別biệt 執chấp 言ngôn 有hữu 時thời 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 應ưng 作tác 如như 是thị 觀quán 察sát 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 為vi 法pháp 外ngoại 別biệt 說thuyết 有hữu 時thời 。 而nhi 是thị 常thường 論luận 者giả 言ngôn 。 今kim 遮già 此thử 時thời 故cố 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 有hữu 為vi 法pháp 外ngoại 不bất 別biệt 。 有hữu 時thời 有hữu 體thể 故cố 。 譬thí 如như 有hữu 為vi 自tự 體thể 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 無vô 有hữu 。 常thường 時thời 可khả 識thức 故cố 。 譬thí 如như 瓶bình 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 如như 虛hư 空không 等đẳng 。 非phi 是thị 一nhất 向hướng 無vô 常thường 。 論luận 者giả 言ngôn 。 彼bỉ 虛hư 空không 異dị 分phần/phân 無vô 體thể 。 亦diệc 如như 是thị 遮già 故cố 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 色sắc 體thể 外ngoại 有hữu 時thời 與dữ 色sắc 。 和hòa 合hợp 緣duyên 現hiện 在tại 時thời 。 有hữu 識thức 起khởi 故cố 。 譬thí 如như 人nhân 與dữ 杖trượng 合hợp 。 如như 識thức 見kiến 提Đề 婆Bà 達Đạt 多Đa 。 境cảnh 界giới 與dữ 杖trượng 合hợp 者giả 亦diệc 如như 是thị 。 於ư 色sắc 上thượng 起khởi 現hiện 在tại 現hiện 在tại 識thức 。 此thử 色sắc 之chi 外ngoại 有hữu 別biệt 體thể 者giả 名danh 為vi 時thời 。 是thị 故cố 別biệt 有hữu 時thời 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 言ngôn 有hữu 識thức 起khởi 為vi 因nhân 者giả 緣duyên 杖trượng 之chi 識thức 。 於ư 非phi 時thời 相tương/tướng 境cảnh 界giới 起khởi 故cố 。

時thời 相tương/tướng 則tắc 壞hoại 。 執chấp 杖trượng 者giả 非phi 常thường 故cố 。 常thường 義nghĩa 則tắc 壞hoại 。 自tự 體thể 法pháp 差sai 別biệt 法pháp 。 如như 是thị 等đẳng 皆giai 破phá 故cố 。 是thị 汝nhữ 立lập 義nghĩa 出xuất 因nhân 等đẳng 過quá 。 與dữ 杖trượng 和hòa 合hợp 者giả 譬thí 喻dụ 無vô 體thể 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 執chấp 杖trượng 者giả 不bất 成thành 故cố 為ví 喻dụ 不bất 然nhiên 。 緣duyên 色sắc 之chi 覺giác 與dữ 時thời 和hòa 合hợp 。 此thử 覺giác 不bất 能năng 顯hiển 了liễu 。 是thị 故cố 無vô 時thời 。

復phục 次thứ 三tam 時thời 別biệt 成thành 者giả 。 為vi 有hữu 相tương 待đãi 。 為vi 無vô 相tướng 待đãi 。 若nhược 立lập 時thời 有hữu 待đãi 成thành 者giả 。 其kỳ 過quá 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

現hiện 在tại 及cập 未vị 來lai 。 若nhược 待đãi 過quá 去khứ 時thời 。

現hiện 在tại 及cập 未vị 來lai 。 過quá 去khứ 時thời 已dĩ 有hữu 。

釋thích 曰viết 。 此thử 謂vị 時thời 有hữu 待đãi 。

時thời 有hữu 待đãi 故cố 。 譬thí 如như 過quá 去khứ 時thời 。

復phục 次thứ 若nhược 待đãi 過quá 去khứ 時thời 有hữu 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 者giả 。 應ưng 過quá 去khứ 時thời 中trung 有hữu 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。

何hà 以dĩ 故cố 。 因nhân 過quá 去khứ 時thời 成thành 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 故cố 。 亦diệc 應ưng 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 時thời 住trụ 過quá 去khứ 時thời 中trung 。 如như 是thị 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 盡tận 名danh 過quá 去khứ 時thời 。 若nhược 一nhất 切thiết 時thời 盡tận 名danh 過quá 去khứ 時thời 者giả 。 則tắc 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 盡tận 過quá 去khứ 故cố 。 若nhược 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 亦diệc 應ưng 無vô 過quá 去khứ 時thời 。

何hà 以dĩ 故cố 。 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 時thời 已dĩ 在tại 過quá 去khứ 時thời 中trung 故cố 。

復phục 次thứ 若nhược 時thời 有hữu 待đãi 者giả 。 或hoặc 彼bỉ 同đồng 時thời 有hữu 。 不bất 與dữ 待đãi 相tương 違vi 故cố 。 譬thí 如như 父phụ 子tử 異dị 。 若nhược 不bất 立lập 時thời 有hữu 待đãi 者giả 。 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 有hữu 別biệt 起khởi 過quá 。 其kỳ 義nghĩa 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

現hiện 在tại 與dữ 未vị 來lai 。 過quá 去khứ 時thời 中trung 無vô 。

現hiện 在tại 與dữ 未vị 來lai 。 待đãi 何hà 而nhi 得đắc 有hữu 。

釋thích 曰viết 。 此thử 謂vị 過quá 去khứ 時thời 中trung 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 若nhược 謂vị 過quá 去khứ 時thời 中trung 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 而nhi 因nhân 過quá 去khứ 時thời 成thành 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 此thử 二nhị 云vân 何hà 得đắc 成thành 。 若nhược 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 有hữu 何hà 等đẳng 過quá 。 此thử 下hạ 說thuyết 驗nghiệm 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 自tự 體thể 時thời 有hữu 待đãi 故cố 。 譬thí 如như 過quá 去khứ 時thời 。

復phục 次thứ 鞞bệ 婆bà 沙sa 人nhân 言ngôn 。 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 於ư 過quá 去khứ 中trung 。 得đắc 同đồng 時thời 故cố 。 而nhi 有hữu 相tương 待đãi 。 論luận 者giả 言ngôn 。 亦diệc 有hữu 別biệt 時thời 相tương 待đãi 。 如như 兄huynh 弟đệ 。 非phi 是thị 一nhất 向hướng 汝nhữ 語ngữ 非phi 也dã 。 如như 是thị 有hữu 時thời 相tương 待đãi 不bất 成thành 。

復phục 次thứ 若nhược 無vô 時thời 相tương 待đãi 得đắc 成thành 者giả 。 其kỳ 過quá 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

不bất 待đãi 過quá 去khứ 時thời 。 彼bỉ 二nhị 則tắc 不bất 成thành 。

現hiện 在tại 及cập 未vị 來lai 。 是thị 則tắc 無vô 有hữu 時thời 。

釋thích 曰viết 。 彼bỉ 二nhị 者giả 謂vị 現hiện 在tại 未vị 來lai 為vi 二nhị 。 不bất 待đãi 過quá 去khứ 時thời 則tắc 不bất 成thành 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。

何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 不bất 待đãi 過quá 去khứ 時thời 有hữu 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 者giả 。 於ư 何hà 處xứ 有hữu 現hiện 在tại 未vị 來lai 時thời 。 以dĩ 無vô 相tương 待đãi 故cố 。 現hiện 在tại 未vị 來lai 。 時thời 亦diệc 不bất 成thành 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

與dữ 過quá 去khứ 無vô 別biệt 。 餘dư 二nhị 次thứ 第đệ 轉chuyển 。

及cập 上thượng 中trung 下hạ 品phẩm 。 一nhất 體thể 等đẳng 應ưng 觀quán 。

釋thích 曰viết 。 以dĩ 此thử 方phương 便tiện 。 應ưng 展triển 轉chuyển 說thuyết 。 其kỳ 義nghĩa 云vân 何hà 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

未vị 來lai 又hựu 過quá 去khứ 。 若nhược 待đãi 現hiện 在tại 時thời 。

未vị 來lai 及cập 過quá 去khứ 。 現hiện 在tại 時thời 中trung 有hữu 。

未vị 來lai 及cập 過quá 去khứ 。 現hiện 在tại 時thời 中trung 無vô 。

未vị 來lai 及cập 過quá 去khứ 。 待đãi 何hà 而nhi 得đắc 有hữu 。

不bất 待đãi 現hiện 在tại 時thời 。 彼bỉ 二nhị 則tắc 不bất 成thành 。

未vị 來lai 及cập 過quá 去khứ 。 是thị 則tắc 無vô 有hữu 時thời 。

現hiện 在tại 及cập 過quá 去khứ 。 若nhược 待đãi 未vị 來lai 時thời 。

現hiện 在tại 及cập 過quá 去khứ 。 未vị 來lai 時thời 中trung 有hữu 。

現hiện 在tại 及cập 過quá 去khứ 。 未vị 來lai 時thời 中trung 無vô 。

現hiện 在tại 及cập 過quá 去khứ 。 待đãi 何hà 而nhi 得đắc 有hữu 。

不bất 待đãi 未vị 來lai 時thời 。 彼bỉ 二nhị 則tắc 不bất 成thành 。

現hiện 在tại 及cập 過quá 去khứ 。 是thị 則tắc 無vô 有hữu 時thời 。

釋thích 曰viết 。 此thử 是thị 釋thích 論luận 偈kệ 。 如như 前tiền 自tự 成thành 立lập 。 與dữ 外ngoại 人nhân 過quá 。 云vân 何hà 為vi 上thượng 中trung 下hạ 品phẩm 。 次thứ 第đệ 乃nãi 至chí 一nhất 體thể 等đẳng 。 譬thí 如như 人nhân 類loại 。 同đồng 名danh 為vi 人nhân 。 於ư 中trung 而nhi 有hữu 差sai 別biệt 。 功công 德đức 具cụ 足túc 。 名danh 上thượng 品phẩm 人nhân 。 稍sảo 減giảm 者giả 名danh 中trung 品phẩm 人nhân 。 全toàn 無vô 者giả 名danh 下hạ 品phẩm 人nhân 。 如như 是thị 等đẳng 為vi 待đãi 故cố 成thành 。 為vi 不bất 待đãi 故cố 成thành 。 且thả 有hữu 上thượng 者giả 。 非phi 上thượng 自tự 體thể 有hữu 相tương 待đãi 故cố 。 譬thí 如như 中trung 自tự 體thể 。 如như 是thị 中trung 亦diệc 非phi 中trung 。 自tự 體thể 有hữu 相tương 待đãi 故cố 。 譬thí 如như 下hạ 自tự 體thể 。 下hạ 亦diệc 非phi 下hạ 。 自tự 體thể 有hữu 相tương 待đãi 故cố 譬thí 如như 上thượng 自tự 體thể 。

復phục 次thứ 以dĩ 有hữu 相tương 待đãi 為vi 因nhân 。 欲dục 令linh 汝nhữ 解giải 上thượng 中trung 下hạ 等đẳng 。 無vô 自tự 體thể 故cố 。 汝nhữ 不bất 欲dục 得đắc 無vô 自tự 體thể 耶da 。 若nhược 欲dục 得đắc 有hữu 自tự 體thể 者giả 。 待đãi 中trung 故cố 喚hoán 為vi 上thượng 。 是thị 亦diệc 不bất 然nhiên 。 如như 是thị 一nhất 數số 體thể 及cập 一nhất 二nhị 等đẳng 亦diệc 如như 前tiền 遮già 。 一nhất 數số 者giả 今kim 當đương 說thuyết 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 一nhất 非phi 一nhất 數số 體thể 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 數số 有hữu 待đãi 故cố 。 譬thí 如như 二nhị 數số 等đẳng 。 如như 是thị 二nhị 非phi 二nhị 數số 體thể 。 多đa 非phi 多đa 數số 體thể 。 應ưng 如như 一nhất 數số 說thuyết 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 不bất 欲dục 於ư 法pháp 體thể 外ngoại 而nhi 有hữu 彼bỉ 數số 。 云vân 何hà 欲dục 得đắc 謂vị 一nhất 者giả 。 無vô 二nhị 及cập 無vô 異dị 故cố 。 名danh 為vi 一nhất 。 無vô 一nhất 及cập 無vô 異dị 故cố 名danh 為vi 二nhị 。 無vô 二nhị 及cập 無vô 異dị 故cố 名danh 為vi 三tam 。 自tự 三tam 已dĩ 後hậu 總tổng 名danh 為vi 多đa 。 亦diệc 如như 前tiền 遮già 。 而nhi 令linh 開khai 解giải 。 今kim 當đương 更cánh 說thuyết 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 一nhất 亦diệc 非phi 一nhất 。 是thị 可khả 數số 故cố 。 譬thí 如như 異dị 。 如như 是thị 二nhị 亦diệc 非phi 二nhị 。 多đa 亦diệc 非phi 多đa 。 亦diệc 如như 一nhất 數số 說thuyết 。 應ưng 作tác 是thị 驗nghiệm 。 等đẳng 者giả 云vân 何hà 。 謂vị 一nhất 塵trần 非phi 一nhất 塵trần 。 是thị 可khả 數số 故cố 。 譬thí 如như 異dị 如như 是thị 二nhị 塵trần 非phi 二nhị 塵trần 。 多đa 塵trần 非phi 多đa 塵trần 。 亦diệc 如như 上thượng 說thuyết 。 及cập 長trường 短đoản 遠viễn 近cận 前tiền 後hậu 因nhân 果quả 。 非phi 長trường 短đoản 遠viễn 近cận 前tiền 後hậu 因nhân 果quả 。 乃nãi 至chí 有hữu 為vi 無vô 為vi 。 非phi 有hữu 為vi 非phi 無vô 為vi 。 亦diệc 如như 是thị 說thuyết 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 有hữu 如như 是thị 時thời 。

何hà 以dĩ 故cố 。 有hữu 分phần/phân 量lượng 故cố 。 若nhược 無vô 時thời 則tắc 無vô 分phần/phân 量lượng 。 如như 馬mã 無vô 角giác 。 不bất 可khả 說thuyết 有hữu 分phần/phân 量lượng 。 由do 有hữu 時thời 故cố 則tắc 有hữu 剎sát 那na 羅la 婆bà 摸mạc 呼hô 多đa 晝trú 夜dạ 半bán 月nguyệt 一nhất 月nguyệt 。 時thời 行hành 年niên 雙song 等đẳng 分phần/phân 量lượng 。 若nhược 有hữu 分phần/phân 量lượng 。 是thị 則tắc 有hữu 時thời 。 譬thí 如như 稻đạo 穀cốc 等đẳng 。 有hữu 故cố 則tắc 有hữu 分phần/phân 量lượng 故cố 知tri 有hữu 時thời 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 之chi 所sở 說thuyết 。 義nghĩa 不bất 相tương 應ứng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

不bất 取thủ 不bất 住trụ 時thời 。 住trụ 時thời 亦diệc 不bất 有hữu 。

可khả 取thủ 不bất 可khả 取thủ 。 云vân 何hà 可khả 施thi 設thiết 。

釋thích 曰viết 。 不bất 住trụ 者giả 。 謂vị 諸chư 行hành 聚tụ 是thị 起khởi 滅diệt 法pháp 。 名danh 為vi 不bất 住trụ 。 世thế 諦đế 中trung 行hành 聚tụ 等đẳng 名danh 時thời 。 是thị 時thời 名danh 不bất 可khả 取thủ 。 住trụ 時thời 者giả 亦diệc 不bất 於ư 法pháp 。 體thể 外ngoại 有hữu 非phi 色sắc 時thời 可khả 取thủ 。 是thị 名danh 住trụ 時thời 。 云vân 何hà 可khả 取thủ 不bất 可khả 取thủ 。 云vân 何hà 施thi 設thiết 。

時thời 若nhược 可khả 取thủ 即tức 能năng 施thi 設thiết 。

時thời 不bất 可khả 取thủ 。 不bất 能năng 施thi 設thiết 。 以dĩ 是thị 故cố 。 諸chư 行hành 如như 是thị 。 曰viết 行hành 等đẳng 作tác 有hữu 分phân 齊tề 。 諸chư 行hành 生sanh 住trụ 滅diệt 。 摸mạc 呼hô 㗚lật 多đa 等đẳng 法pháp 。 有hữu 分phần/phân 量lượng 故cố 名danh 為vi 時thời 。 如như 汝nhữ 所sở 說thuyết 。 因nhân 者giả 其kỳ 義nghĩa 不bất 成thành 何hà 以dĩ 故cố 。 無vô 所sở 依y 故cố 。 譬thí 如như 無vô 體thể 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 有hữu 常thường 時thời 。 以dĩ 有hữu 剎sát 那na 羅la 婆bà 摸mạc 呼hô 㗚lật 多đa 過quá 去khứ 未vị 來lai 。 等đẳng 種chủng 種chủng 差sai 別biệt 。 譬thí 如như 淨tịnh 摩ma 尼ni 珠châu 。 因nhân 彼bỉ 眾chúng 色sắc 而nhi 有hữu 種chủng 種chủng 相tương/tướng 現hiện 。 論luận 者giả 言ngôn 。 此thử 體thể 待đãi 彼bỉ 體thể 得đắc 有hữu 剎sát 那na 等đẳng 名danh 。 我ngã 義nghĩa 如như 是thị 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

此thử 彼bỉ 體thể 相tướng 待đãi 。 世thế 諦đế 法pháp 如như 是thị 。

第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 無vô 體thể 。 離ly 體thể 何hà 有hữu 時thời 。

釋thích 曰viết 。 相tương 待đãi 者giả 。 謂vị 外ngoại 人nhân 於ư 世thế 諦đế 中trung 立lập 有hữu 相tương 待đãi 。 我ngã 義nghĩa 亦diệc 爾nhĩ 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 有hữu 常thường 時thời 。 如như 我ngã 所sở 說thuyết 過quá 者giả 。 汝nhữ 不bất 能năng 免miễn 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 言ngôn 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 有hữu 實thật 時thời 體thể 。 如như 非phi 他tha 及cập 他tha 一nhất 時thời 及cập 非phi 一nhất 時thời 遲trì 疾tật 等đẳng 。 即tức 是thị 時thời 相tương/tướng 。 非phi 無vô 體thể 而nhi 有hữu 相tương/tướng 。 論luận 者giả 言ngôn 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 無vô 少thiểu 許hứa 體thể 。 世thế 諦đế 之chi 中trung 有hữu 諸chư 行hành 差sai 別biệt 相tướng 待đãi 相tương 續tục 。 非phi 他tha 及cập 他tha 等đẳng 識thức 起khởi 一nhất 時thời 者giả 。 謂vị 諸chư 行hành 無vô 差sai 別biệt 剎sát 那na 相tương 待đãi 非phi 一nhất 時thời 者giả 。 有hữu 遲trì 有hữu 疾tật 。 遲trì 者giả 謂vị 後hậu 時thời 相tương 續tục 隨tùy 轉chuyển 。 疾tật 者giả 謂vị 下hạ 相tương 續tục 隨tùy 轉chuyển 。 非phi 他tha 識thức 起khởi 者giả 。 但đãn 是thị 諸chư 行hành 無vô 別biệt 有hữu 時thời 。 汝nhữ 所sở 立lập 因nhân 無vô 體thể 。 何hà 處xứ 有hữu 時thời 體thể 可khả 得đắc 。 若nhược 外ngoại 人nhân 意ý 謂vị 。 他tha 等đẳng 識thức 起khởi 緣duyên 諸chư 行hành 法pháp 非phi 是thị 時thời 者giả 。 何hà 處xứ 可khả 得đắc 時thời 耶da 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 以dĩ 時thời 是thị 常thường 是thị 一nhất 令linh 他tha 解giải 者giả 。 此thử 驗nghiệm 無vô 有hữu 。 我ngã 今kim 說thuyết 驗nghiệm 。 於ư 世thế 諦đế 中trung 常thường 一nhất 之chi 時thời 。 非phi 是thị 起khởi 他tha 等đẳng 識thức 因nhân 識thức 故cố 。 譬thí 如như 色sắc 等đẳng 識thức 。 鞞bệ 世thế 師sư 人nhân 復phục 言ngôn 。 定định 有hữu 實thật 時thời 。 有hữu 假giả 設thiết 體thể 故cố 。 論luận 者giả 問vấn 言ngôn 。 似tự 何hà 等đẳng 物vật 。 鞞bệ 世thế 師sư 答đáp 言ngôn 。 如như 色sắc 等đẳng 。 論luận 者giả 言ngôn 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 色sắc 等đẳng 體thể 不bất 成thành 。 如như 先tiên 已dĩ 說thuyết 。 能năng 令linh 物vật 解giải 。 色sắc 相tướng 無vô 體thể 。 色sắc 相tướng 無vô 體thể 故cố 。 譬thí 喻dụ 無vô 體thể 。 譬thí 喻dụ 無vô 體thể 故cố 時thời 亦diệc 不bất 成thành 。 我ngã 亦diệc 無vô 而nhi 說thuyết 有hữu 。 譬thí 如như 車xa 軍quân 林lâm 等đẳng 。 雖tuy 無vô 實thật 體thể 而nhi 有hữu 施thi 設thiết 。 故cố 非phi 是thị 一nhất 向hướng 。 有hữu 人nhân 意ý 謂vị 。 依y 諸chư 行hành 法pháp 。 施thi 設thiết 有hữu 時thời 。 如như 說thuyết 晝trú 日nhật 住trụ 摸mạc 呼hô 㗚lật 多đa 住trụ 。 作tác 此thử 說thuyết 者giả 。 應ưng 如như 是thị 答đáp 。 如như 論luận 偈kệ 說thuyết 。

因nhân 物vật 故cố 有hữu 時thời 。 離ly 物vật 無vô 有hữu 時thời 。

亦diệc 無vô 少thiểu 物vật 體thể 。 何hà 處xứ 時thời 可khả 得đắc 。

釋thích 曰viết 。 此thử 謂vị 因nhân 物vật 生sanh 故cố 則tắc 名danh 為vi 時thời 。 離ly 此thử 行hành 法pháp 無vô 別biệt 時thời 體thể 。 執chấp 有hữu 時thời 者giả 。 言ngôn 定định 有hữu 時thời 。 有hữu 起khởi 差sai 別biệt 。 言ngôn 說thuyết 因nhân 故cố 。 不bất 見kiến 無vô 法pháp 。 能năng 起khởi 言ngôn 說thuyết 。 因nhân 見kiến 有hữu 已dĩ 作tác 今kim 作tác 當đương 作tác 瓶bình 故cố 。 即tức 知tri 有hữu 時thời 。 論luận 者giả 言ngôn 。 汝nhữ 語ngữ 不bất 善thiện 已dĩ 作tác 瓶bình 等đẳng 能năng 起khởi 言ngôn 說thuyết 因nhân 者giả 。 是thị 諸chư 行hành 法pháp 亦diệc 非phi 是thị 時thời 。 汝nhữ 因nhân 不bất 成thành 。 有hữu 相tương 違vi 過quá 。 能năng 起khởi 言ngôn 說thuyết 因nhân 者giả 。 是thị 世thế 諦đế 法pháp 。 汝nhữ 種chủng 種chủng 說thuyết 時thời 皆giai 不bất 成thành 故cố 。 如như 先tiên 說thuyết 了liễu 因nhân 者giả 。 義nghĩa 亦diệc 不bất 成thành 。 此thử 品phẩm 初sơ 已dĩ 來lai 與dữ 外ngoại 人nhân 成thành 立lập 過quá 。 自tự 說thuyết 成thành 立lập 無vô 過quá 。 遮già 空không 所sở 對đối 治trị 時thời 無vô 有hữu 自tự 體thể 。 為vi 令linh 信tín 解giải 。 此thử 品phẩm 義nghĩa 意ý 如như 是thị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 此thử 下hạ 引dẫn 經kinh 顯hiển 成thành 。 如như 放phóng 光quang 經kinh 佛Phật 說thuyết 。

佛Phật 告cáo 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

時thời 非phi 色sắc 法pháp 非phi 無vô 色sắc 法pháp 。 非phi 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 法pháp 。 非phi 無vô 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 法pháp 。 非phi 生sanh 法pháp 。 非phi 無vô 生sanh 法pháp 。 非phi 住trụ 法pháp 。 非phi 無vô 住trụ 法pháp 。 非phi 異dị 法pháp 。 非phi 無vô 異dị 法pháp 。 非phi 壞hoại 法pháp 。 非phi 無vô 壞hoại 法pháp 。 非phi 受thọ 法pháp 。 非phi 住trụ 法pháp 。 非phi 出xuất 法pháp 。 非phi 無vô 受thọ 無vô 住trụ 無vô 出xuất 法pháp 。 乃nãi 至chí 非phi 老lão 相tương/tướng 。 非phi 病bệnh 相tương/tướng 。 非phi 死tử 相tướng 。 非phi 青thanh 相tương/tướng 。 非phi 噉đạm 相tương/tướng 。 非phi 壞hoại 相tương/tướng 。 非phi 散tán 相tương/tướng 。 非phi 無vô 老lão 無vô 病bệnh 。 無vô 死tử 無vô 青thanh 無vô 噉đạm 無vô 壞hoại 無vô 散tán 相tương/tướng 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 非phi 色sắc 非phi 生sanh 。 非phi 住trụ 非phi 異dị 非phi 壞hoại 相tương/tướng 者giả 。 是thị 名danh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

復phục 次thứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 非phi 色sắc 非phi 非phi 色sắc 。 乃nãi 至chí 非phi 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 非phi 非phi 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 者giả 。

時thời 即tức 非phi 時thời 亦diệc 非phi 非phi 時thời 。 若nhược 時thời 非phi 時thời 。 非phi 非phi 時thời 不bất 可khả 言ngôn 說thuyết 者giả 。 是thị 名danh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 又hựu 如như 妙diệu 臂tý 。 經Kinh 中trung 所sở 說thuyết 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 了liễu 知tri 三tam 世thế 所sở 有hữu 諸chư 行hành 。 已dĩ 起khởi 故cố 。 說thuyết 名danh 過quá 去khứ 世thế 。 未vị 起khởi 故cố 。 說thuyết 名danh 未vị 來lai 世thế 。 起khởi 時thời 故cố 說thuyết 名danh 現hiện 在tại 世thế 。 此thử 現hiện 在tại 世thế 陰ấm 界giới 入nhập 等đẳng 住trụ 者giả 。 了liễu 知tri 不bất 住trụ 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一nhất 剎sát 那na 時thời 不bất 住trụ 故cố 。 此thử 一nhất 剎sát 那na 。 即tức 有hữu 起khởi 時thời 。 住trụ 時thời 差sai 別biệt 。 以dĩ 剎sát 那na 不bất 住trụ 速tốc 滅diệt 故cố 。 定định 無vô 有hữu 時thời 。

釋thích 觀quán 時thời 品phẩm 竟cánh 。

般Bát 若Nhã 燈Đăng 論Luận 釋Thích 卷quyển 第đệ 十thập 一nhất