大Đại 佛Phật 頂Đảnh 如Như 來Lai 密Mật 因Nhân 修Tu 證Chứng 了Liễu 義Nghĩa 諸Chư 菩Bồ 薩Tát 萬Vạn 行Hạnh 首Thủ 楞Lăng 嚴Nghiêm 經Kinh 卷quyển 第đệ 四tứ

審thẩm 除trừ 細tế 惑hoặc (# 文văn 八bát )#

爾nhĩ 時thời 富Phú 樓Lâu 那Na 彌Di 多Đa 羅La 尼Ni 子Tử 。 在tại 大đại 眾chúng 中trung 。 即tức 從tùng 座tòa 起khởi 。 偏thiên 袒đản 右hữu 肩kiên 。 右hữu 膝tất 著trước 地địa 。 合hợp 掌chưởng 恭cung 敬kính 。 而nhi 白bạch 佛Phật 言ngôn 。 大đại 威uy 德đức 世Thế 尊Tôn 。 善thiện 為vì 眾chúng 生sanh 。 敷phu 演diễn 如Như 來Lai 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế 。 世Thế 尊Tôn 常thường 推thôi 。 說thuyết 法Pháp 人nhân 中trung 。 我ngã 為vi 第đệ 一nhất 。 今kim 聞văn 如Như 來Lai 。 微vi 妙diệu 法Pháp 音âm 。 猶do 如như 聾lung 人nhân 。 逾du 百bách 步bộ 外ngoại 。 聆linh 於ư 蚊văn 蚋nhuế 。 本bổn 所sở 不bất 見kiến 。 何hà 況huống 得đắc 聞văn 。 佛Phật 雖tuy 宣tuyên 明minh 。 令linh 我ngã 除trừ 惑hoặc 。 今kim 猶do 未vị 詳tường 。 斯tư 義nghĩa 究cứu 竟cánh 。 無vô 疑nghi 惑hoặc 地địa 。

世Thế 尊Tôn 。 如như 阿A 難Nan 輩bối 。 雖tuy 則tắc 開khai 悟ngộ 。 習tập 漏lậu 未vị 除trừ 。 我ngã 等đẳng 會hội 中trung 。 登đăng 無vô 漏lậu 者giả 。 雖tuy 盡tận 諸chư 漏lậu 。 已dĩ 斷đoạn 煩phiền 惱não 障chướng )# 。 今kim 聞văn 如Như 來Lai 。 所sở 說thuyết 法Pháp 音âm 。 尚thượng 紆hu 疑nghi 悔hối 。 未vị 斷đoạn 所sở 知tri 障chướng )# 。

世Thế 尊Tôn 。 (# 一nhất 疑nghi 循tuần 發phát 之chi 義nghĩa 若nhược 復phục 世thế 間gian 。 一nhất 切thiết 根căn 塵trần 。 陰ấm 處xứ 界giới 等đẳng 。 皆giai 如Như 來Lai 藏tạng 。 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 (# 緊khẩn 問vấn 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 次thứ 第đệ 遷thiên 流lưu 。 終chung 而nhi 復phục 始thỉ 。 (# 二nhị 疑nghi 徧biến 融dung 之chi 義nghĩa 又hựu 如Như 來Lai 說thuyết 。 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。 本bổn 性tánh 圓viên 融dung 。 周chu 徧biến 法Pháp 界Giới 。 湛trạm 然nhiên 常thường 住trụ 世Thế 尊Tôn 。 若nhược 地địa 性tánh 徧biến 。 云vân 何hà 容dung 水thủy 。 水thủy 性tánh 周chu 徧biến 。 火hỏa 則tắc 不bất 生sanh 。 復phục 云vân 何hà 明minh 。 水thủy 火hỏa 二nhị 性tánh 。 俱câu 徧biến 虗hư 空không 。 不bất 相tương 陵lăng 滅diệt 。

世Thế 尊Tôn 。 地địa 性tánh 障chướng 礙ngại 。 空không 性tánh 虗hư 通thông 。 云vân 何hà 二nhị 俱câu 。 周chu 徧biến 法Pháp 界Giới 。 而nhi 我ngã 不bất 知tri 。 是thị 義nghĩa 攸du 往vãng 。 惟duy 願nguyện 如Như 來Lai 。 宣tuyên 流lưu 大đại 慈từ 。 開khai 我ngã 迷mê 雲vân 翳ế 障chướng )# 。 及cập 諸chư 大đại 眾chúng 。 作tác 是thị 語ngữ 已dĩ 。 五ngũ 體thể 投đầu 地địa 。 欽khâm 渴khát 如Như 來Lai 。 無vô 上thượng 慈từ 誨hối 。

爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 告cáo 富Phú 樓Lâu 那Na 。

及cập 諸chư 會hội 中trung 。 漏lậu 盡tận 無Vô 學Học 。 諸chư 阿A 羅La 漢Hán 。 如Như 來Lai 今kim 日nhật 。 普phổ 為vì 此thử 會hội 。 宣tuyên 勝thắng (# 玅# )# 義nghĩa 中trung 。 真chân 勝thắng 義nghĩa 性tánh 。 令linh 汝nhữ 會hội 中trung 。 定định 性tánh 聲Thanh 聞Văn 。 及cập 諸chư 一nhất 切thiết 。 未vị 得đắc 二nhị 空không 。 迴hồi 向hướng 上thượng 乘thừa 。 阿A 羅La 漢Hán 等đẳng 。 皆giai 獲hoạch 一Nhất 乘Thừa 。 大đại 白bạch 牛ngưu 車xa 。 寂tịch 滅diệt 場tràng 地địa 。 真chân 阿a 練luyện 若nhã 。 無vô 雜tạp 喧huyên 正chánh 修tu 行hành 處xứ 。 汝nhữ 今kim 諦đế 聽thính 。 當đương 為vì 汝nhữ 說thuyết 。 富Phú 樓Lâu 那Na 等đẳng 。 欽khâm 佛Phật 法Pháp 音âm 。 默mặc 然nhiên 承thừa 聽thính 。 佛Phật 言ngôn 富Phú 樓Lâu 那Na 。 如như 汝nhữ 所sở 言ngôn 。 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 汝nhữ 常thường 不bất 聞văn 。 如Như 來Lai 宣tuyên 說thuyết 。 性tánh 覺giác 妙diệu 明minh 。 本bổn 覺giác 明minh 妙diệu 。 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 唯dụy 然nhiên 世Thế 尊Tôn 。 我ngã 常thường 聞văn 佛Phật 。 宣tuyên 說thuyết 斯tư 義nghĩa 。

佛Phật 言ngôn 。

汝nhữ 稱xưng 覺giác 明minh 。 (# 雙song 舉cử 為vi 復phục 性tánh 明minh 。 稱xưng 名danh 為vi 覺giác 。 為vi 覺giác 不bất 明minh 。 稱xưng 為vi 明minh 覺giác 。 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 若nhược 此thử 不bất 明minh 。 名danh 為vi 覺giác 者giả 。 則tắc 無vô 所sở 明minh 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 經kinh 初sơ 二nhị 問vấn 一nhất 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。 問vấn 三tam 相tương 續tục 因nhân 以dĩ 斷đoạn 輪luân 迴hồi 二nhị 地địa 性tánh 周chu 徧biến 問vấn 不bất 相tương 容dung 以dĩ 窮cùng 幻huyễn 相tương/tướng 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 清thanh 淨tịnh 則tắc 疑nghi 無vô 諸chư 相tướng 本bổn 然nhiên 則tắc 疑nghi 無vô 遷thiên 流lưu 又hựu 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。 眾chúng 相tướng 相tương 違vi 不bất 合hợp 相tương 容dung 。 是thị 常thường 情tình 所sở 疑nghi 故cố 此thử 置trí 問vấn 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 勝thắng 義nghĩa 陳trần 翻phiên 真Chân 諦Đế 中trung 邊biên 論luận 云vân 此thử 有hữu 三tam 義nghĩa 一nhất 義nghĩa 勝thắng 義nghĩa 謂vị 真Chân 如Như 智trí 境cảnh 二nhị 得đắc 勝thắng 義nghĩa 謂vị 涅Niết 槃Bàn 果quả 三tam 正chánh 行hạnh 勝thắng 義nghĩa 謂vị 諸chư 聖thánh 道Đạo 釋thích 曰viết 經kinh 言ngôn 真chân 勝thắng 義nghĩa 性tánh 。 即tức 義nghĩa 勝thắng 義nghĩa 也dã 此thử 義nghĩa 以dĩ 覺giác 真Chân 如Như 智trí 境cảnh 為vi 性tánh 故cố 覺giác 明minh 立lập 所sở 是thị 迷mê 此thử 性tánh 也dã 言ngôn 性tánh 覺giác 者giả 以dĩ 體thể 本bổn 自tự 然nhiên 曰viết 性tánh 從tùng 體thể 所sở 出xuất 曰viết 本bổn 起khởi 信tín 云vân 覺giác 義nghĩa 者giả 謂vị 心tâm 體thể 離ly 念niệm 本bổn 覺giác 者giả 謂vị 。 平bình 等đẳng 法Pháp 界Giới 。

〔# 孤cô 山sơn 〕# 本bổn 亦diệc 性tánh 也dã 以dĩ 本bổn 元nguyên 自tự 性tánh 既ký 能năng 所sở 雙song 絕tuyệt 寂tịch 照chiếu 互hỗ 融dung 即tức 寂tịch 而nhi 照chiếu 曰viết 妙diệu 明minh 即tức 照chiếu 而nhi 寂tịch 曰viết 明minh 妙diệu 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 佛Phật 詰cật 覺giác 明minh 之chi 義nghĩa 答đáp 忽hốt 生sanh 之chi 由do 謂vị 汝nhữ 稱xưng 覺giác 明minh 。 為vi 復phục 性tánh 本bổn 自tự 明minh 稱xưng 為vi 明minh 覺giác 。 為vi 覺giác 性tánh 不bất 明minh 稱xưng 名danh 為vi 覺giác 。 哉tai 而nhi 富Phú 樓Lâu 那Na 。 欲dục 立lập 所sở 明minh 乃nãi 情tình 存tồn 取thủ 捨xả 故cố 謂vị 覺giác 性tánh 不bất 明minh 必tất 有hữu 所sở 明minh 方phương 稱xưng 明minh 覺giác 而nhi 不bất 知tri 真chân 覺giác 無vô 所sở 有hữu 。 所sở 非phi 真chân 故cố 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 無vô 狀trạng 忽hốt 生sanh 。 皆giai 由do 此thử 矣hĩ 。

佛Phật 言ngôn 若nhược 無vô 所sở 明minh 。 則tắc 無vô 明minh 覺giác 。 有hữu 所sở 非phi 覺giác 。 無vô 所sở 非phi 明minh 妄vọng 明minh )# 。 無vô 明minh (# 即tức 妄vọng 明minh )# 又hựu 非phi 。 覺giác 湛trạm 明minh 性tánh 。 性tánh 覺giác 必tất 明minh 。 妄vọng 為vi 明minh 覺giác 。

佛Phật 言ngôn 下hạ 牒điệp 詰cật 富phú 那na 之chi 意ý 無vô 所sở 明minh 則tắc 無vô 覺giác 然nhiên 真chân 覺giác 非phi 所sở 有hữu 所sở 者giả 即tức 是thị 無vô 明minh 。 故cố 曰viết 無vô 明minh 又hựu 非phi 。 覺giác 湛trạm 明minh 性tánh 。 蓋cái 富phú 那na 不bất 知tri 性tánh 覺giác 必tất 明minh 。 而nhi 妄vọng 立lập 明minh 覺giác 也dã 此thử 中trung 諸chư 句cú 總tổng 顯hiển 四tứ 義nghĩa 一nhất 有hữu 所sở 非phi 覺giác 。 者giả 顯hiển 不bất 覺giác 義nghĩa 謂vị 立lập 所sở 之chi 覺giác 雖tuy 云vân 有hữu 覺giác 即tức 是thị 不bất 覺giác 以dĩ 未vị 能năng 離ly 念niệm 故cố 起khởi 信tín 云vân 所sở 言ngôn 覺giác 者giả 謂vị 心tâm 體thể 離ly 念niệm 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 不bất 名danh 為vi 覺giác 以dĩ 從tùng 本bổn 以dĩ 來lai 。 未vị 能năng 離ly 念niệm 故cố 說thuyết 無vô 始thỉ 無vô 明minh 二nhị 無vô 所sở 非phi 明minh 。 者giả 顯hiển 簡giản 情tình 義nghĩa 謂vị 本bổn 覺giác 之chi 體thể 亦diệc 非phi 無vô 所sở 明minh 故cố 經Kinh 云vân 覺giác 所sở 覺giác 眚sảnh 。 覺giác 非phi 眚sảnh 中trung 。 本bổn 覺giác 明minh 心tâm 。 覺giác 緣duyên 非phi 眚sảnh 。 若nhược 本bổn 覺giác 非phi 所sở 明minh 。 者giả 則tắc 根căn 本bổn 智trí 應ưng 無vô 所sở 緣duyên 緣duyên 義nghĩa 則tắc 亦diệc 非phi 無vô 所sở 明minh 矣hĩ 三tam 無vô 明minh 又hựu 非phi 。 覺giác 湛trạm 明minh 性tánh 。 者giả 顯hiển 起khởi 惑hoặc 義nghĩa 謂vị 因nhân 明minh 立lập 所sở 。 起khởi 惑hoặc 相tương 續tục 皆giai 由do 此thử 體thể 故cố 起khởi 信tín 云vân 以dĩ 依y 阿a 黎lê 耶da 識thức 說thuyết 有hữu 無vô 明minh 不bất 覺giác 而nhi 起khởi 能năng 見kiến 能năng 現hiện 能năng 取thủ 境cảnh 界giới 起khởi 念niệm 相tương 續tục 又hựu 三tam 無vô 性tánh 論luận 云vân 阿a 黎lê 耶da 識thức 為vi 諸chư 惑hoặc 本bổn 有hữu 漏lậu 即tức 是thị 無vô 明minh 。 有hữu 取thủ 即tức 是thị 貪tham 愛ái 是thị 也dã 四tứ 顯hiển 中trung 道đạo 者giả 寶bảo 積tích 經kinh 論luận 云vân 明minh 與dữ 無vô 明minh 。 無vô 異dị 無vô 別biệt 為vi 橫hoạnh/hoành 執chấp 義nghĩa 邊biên 顯hiển 於ư 中trung 道đạo 以dĩ 一nhất 相tương/tướng 中trung 有hữu 覺giác 不bất 覺giác 皆giai 是thị 對đối 治trị 義nghĩa 故cố 又hựu 起khởi 信tín 云vân 依y 於ư 本bổn 覺giác 而nhi 起khởi 始thỉ 覺giác 以dĩ 始thỉ 覺giác 者giả 即tức 同đồng 本bổn 覺giác 故cố 則tắc 始thỉ 本bổn 不bất 二nhị 中trung 道đạo 顯hiển 矣hĩ 。

覺giác 非phi 所sở 明minh 。 因nhân 明minh 立lập 所sở 。 所sở 既ký 妄vọng 立lập 。 生sanh 汝nhữ 妄vọng 能năng 。 無vô 同đồng 異dị 中trung 。 熾sí 然nhiên 成thành 異dị 。 異dị 彼bỉ 所sở 異dị 。 因nhân 異dị 立lập 同đồng 。 同đồng 異dị 發phát 明minh 。 因nhân 此thử 復phục 立lập 。 無vô 同đồng 無vô 異dị 。 如như 是thị 擾nhiễu 亂loạn 。 相tương 待đãi 生sanh 勞lao 。 勞lao 久cửu 發phát 塵trần 。 自tự 相tương 渾hồn 濁trược 。 由do 是thị 引dẫn 起khởi 。 塵trần 勞lao 煩phiền 惱não 。 起khởi 為vi 世thế 界giới 。 靜tĩnh 成thành 虗hư 空không 。 虗hư 空không 為vi 同đồng 。 世thế 界giới 為vi 異dị 。 彼bỉ 無vô 同đồng 異dị 。 真chân 有hữu 為vi 法pháp 。

釋thích 因nhân 甚thậm 深thâm 而nhi 明minh 起khởi 惑hoặc 因nhân 明minh 立lập 所sở 。 即tức 背bối/bội 覺giác 之chi 始thỉ 也dã 生sanh 汝nhữ 妄vọng 能năng 。 則tắc 相tương 續tục 之chi 由do 也dã 謂vị 妙diệu 覺giác 體thể 中trung 本bổn 無vô 同đồng 異dị 由do 覺giác 明minh 立lập 所sở 遂toại 起khởi 妄vọng 情tình 故cố 於ư 無vô 同đồng 異dị 之chi 真chân 空không 起khởi 熾sí 然nhiên 之chi 虗hư 妄vọng 既ký 有hữu 能năng 所sở 立lập 之chi 分phần 別biệt 復phục 立lập 無vô 同đồng 異dị 之chi 是thị 非phi 相tướng 因nhân 擾nhiễu 亂loạn 對đối 待đãi 不bất 休hưu 於ư 是thị 乎hồ 有hữu 煩phiền 惱não 塵trần 勞lao 之chi 生sanh 而nhi 相tương 續tục 乎hồ 世thế 界giới 輪luân 迴hồi 之chi 域vực 皆giai 覺giác 明minh 之chi 咎cữu 也dã 。

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 彼bỉ 指chỉ 上thượng 之chi 辭từ 上thượng 云vân 無vô 同đồng 無vô 異dị 。 名danh 濫lạm 于vu 理lý 今kim 指chỉ 其kỳ 體thể 實thật 有hữu 為vi 耳nhĩ 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 按án 緣duyên 生sanh 經kinh 無vô 明minh 有hữu 十thập 殊thù 勝thắng 全toàn 涉thiệp 此thử 文văn 今kim 復phục 略lược 引dẫn 者giả 經Kinh 云vân 一nhất 無vô 明minh 所sở 緣duyên 殊thù 勝thắng 謂vị 緣duyên 染nhiễm 淨tịnh 因nhân 果quả 即tức 經kinh 因nhân 明minh 性tánh 故cố 二nhị 行hành 相tương/tướng 殊thù 勝thắng 謂vị 顯hiển 現hiện 虗hư 妄vọng 即tức 經kinh 妄vọng 能năng 性tánh 故cố 三tam 因nhân 緣duyên 殊thù 勝thắng 謂vị 煩phiền 惱não 惑hoặc 耶da 經kinh 擾nhiễu 亂loạn 性tánh 故cố 四tứ 引dẫn 起khởi 殊thù 勝thắng 謂vị 能năng 引dẫn 所sở 引dẫn 即tức 經kinh 引dẫn 起khởi 性tánh 故cố 五ngũ 轉chuyển 異dị 殊thù 勝thắng 謂vị 相tương 應ứng 等đẳng 隨tùy 眠miên 即tức 熾sí 然nhiên 性tánh 故cố 六lục 邪tà 行hạnh 殊thù 勝thắng 謂vị 增tăng 益ích 諦đế 理lý 等đẳng 即tức 立lập 所sở 性tánh 故cố 七thất 相tướng 狀trạng 殊thù 勝thắng 謂vị 微vi 細tế 不bất 共cộng 等đẳng 法pháp 即tức 非phi 所sở 明minh 性tánh 故cố 八bát 作tác 業nghiệp 殊thù 勝thắng 謂vị 流lưu 轉chuyển 等đẳng 即tức 有hữu 為vi 性tánh 故cố 九cửu 障chướng 礙ngại 殊thù 勝thắng 即tức 諸chư 法pháp 體thể 故cố 十thập 隨tùy 縛phược 殊thù 勝thắng 即tức 世thế 界giới 相tương 續tục 。 性tánh 故cố 又hựu 起khởi 信tín 論luận 依y 無vô 明minh 不bất 覺giác 亦diệc 有hữu 九cửu 相tương 謂vị 一nhất 者giả 業nghiệp 相tương/tướng 即tức 因nhân 明minh 性tánh 二nhị 能năng 見kiến 相tương/tướng 即tức 妄vọng 能năng 性tánh 三tam 境cảnh 界giới 相tương/tướng 即tức 熾sí 然nhiên 性tánh 四tứ 分phân 別biệt 相tương/tướng 即tức 所sở 異dị 性tánh 五ngũ 相tương 續tục 相tương/tướng 即tức 生sanh 勞lao 性tánh 六lục 執chấp 取thủ 相tương/tướng 即tức 煩phiền 惱não 性tánh 七thất 計kế 名danh 字tự 相tương/tướng 即tức 發phát 明minh 性tánh 八bát 作tác 業nghiệp 相tương/tướng 即tức 有hữu 為vi 性tánh 九cửu 業nghiệp 果quả 相tương/tướng 即tức 世thế 界giới 性tánh 故cố 總tổng 釋thích 覺giác 明minh 立lập 所sở 都đô 有hữu 十thập 相tương/tướng 一nhất 背bội 真chân 二nhị 涉thiệp 妄vọng 三tam 涉thiệp 緣duyên 四tứ 轉chuyển 變biến 五ngũ 能năng 所sở 六lục 分phần 別biệt 七thất 同đồng 異dị 八bát 作tác 業nghiệp 九cửu 差sai 別biệt 十thập 流lưu 轉chuyển 及cập 邊biên 邪tà 斷đoạn 常thường 等đẳng 諸chư 見kiến 貪tham 瞋sân 等đẳng 之chi 煩phiền 惱não 皆giai 由do 此thử 生sanh 起khởi 。

覺giác 明minh 空không 昧muội 。 相tương 待đãi 成thành 搖dao 。 故cố 有hữu 風phong 輪luân 。 執chấp 持trì 世thế 界giới 。 因nhân 空không 生sanh 搖dao 。 堅kiên 明minh 立lập 礙ngại 。 彼bỉ 金kim 寶bảo 者giả 。 明minh 覺giác 立lập 堅kiên 。 故cố 有hữu 金kim 輪luân 。 保bảo 持trì 國quốc 土độ 。 堅kiên 覺giác 寶bảo 成thành 。 搖dao 明minh 風phong 出xuất 。 風phong 金kim 相tương 摩ma 。 故cố 有hữu 火hỏa 光quang 。 為vi 變biến 化hóa 性tánh 。 寶bảo 明minh 生sanh 潤nhuận 。 火hỏa 光quang 上thượng 烝# 。 故cố 有hữu 水thủy 輪luân 。 含hàm 十thập 方phương 界giới 。 火hỏa 騰đằng 水thủy 降giáng 。 交giao 發phát 立lập 堅kiên 。 濕thấp 為vi 巨cự 海hải 。 乾can 為vi 洲châu 潬đán 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 彼bỉ 大đại 海hải 中trung 。 火hỏa 光quang 常thường 起khởi 。 彼bỉ 州châu 潬đán 中trung 。 江giang 河hà 常thường 注chú 。 水thủy 勢thế 劣liệt 火hỏa 。 結kết 為vi 高cao 山sơn 。 是thị 故cố 山sơn 石thạch 。 擊kích 則tắc 成thành 焰diễm 。 融dung 則tắc 成thành 水thủy 。 土thổ 勢thế 劣liệt 水thủy 。 抽trừu 為vi 草thảo 木mộc 。 是thị 故cố 林lâm 藪tẩu 。 遇ngộ 燒thiêu 成thành 土thổ 。 因nhân 絞giảo 成thành 水thủy 。 交giao 妄vọng 發phát 生sanh 。 遞đệ 相tương 為vi 種chủng 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 世thế 界giới 相tương 續tục 。

〔# 一nhất 世thế 界giới 相tương 續tục 。 〕# 夫phu 世thế 界giới 生sanh 起khởi 皆giai 因nhân 覺giác 明minh 立lập 所sở 而nhi 感cảm 故cố 有hữu 五ngũ 行hành 之chi 異dị 自tự 風phong 金kim 以dĩ 下hạ 略lược 無vô 覺giác 明minh 但đãn 相tương/tướng 躡niếp 為vi 次thứ 故cố 覺giác 明minh 空không 昧muội 。 為vi 風phong 輪luân 種chủng 因nhân 空không 立lập 礙ngại 為vi 金kim 輪luân 種chủng 風phong 金kim 相tương 摩ma 。 為vi 火hỏa 大đại 種chủng 金kim 火hỏa 又hựu 為vi 水thủy 大đại 種chủng 火hỏa 大đại 又hựu 為vi 海hải 洲châu 種chủng 水thủy 土thổ 復phục 為vi 草thảo 木mộc 種chủng 然nhiên 實thật 風phong 金kim 水thủy 火hỏa 皆giai 遞đệ 互hỗ 相tương 生sanh 無vô 定định 前tiền 後hậu 經kinh 以dĩ 覺giác 明minh 為vi 因nhân 故cố 略lược 分phần/phân 次thứ 第đệ 又hựu 其kỳ 始thỉ 則tắc 以dĩ 制chế 伏phục 為vi 生sanh 起khởi 如như 因nhân 空không 生sanh 搖dao 。 故cố 立lập 礙ngại 生sanh 金kim 以dĩ 制chế 風phong 因nhân 金kim 有hữu 礙ngại 故cố 立lập 化hóa 生sanh 火hỏa 以dĩ 制chế 堅kiên 即tức 火hỏa 尅khắc 金kim 也dã 次thứ 以dĩ 水thủy 而nhi 尅khắc 火hỏa 復phục 以dĩ 土thổ 而nhi 制chế 水thủy 洲châu 潬đán 土thổ 也dã 自tự 此thử 以dĩ 下hạ 又hựu 以dĩ 相tương 生sanh 為vi 次thứ 蓋cái 五ngũ 行hành 順thuận 逆nghịch 之chi 勢thế 也dã 水thủy 勢thế 劣liệt 火hỏa 。 者giả 牒điệp 前tiền 水thủy 制chế 火hỏa 也dã 結kết 為vi 高cao 山sơn 。 者giả 即tức 火hỏa 生sanh 土thổ 也dã 土thổ 勢thế 劣liệt 水thủy 。 抽trừu 為vi 草thảo 木mộc 。 即tức 水thủy 生sanh 木mộc 也dã 生sanh 尅khắc 備bị 則tắc 五ngũ 行hành 具cụ 然nhiên 經kinh 言ngôn 四tứ 大đại 而nhi 不bất 言ngôn 木mộc 此thử 經Kinh 則tắc 言ngôn 之chi 世thế 言ngôn 五ngũ 行hành 而nhi 不bất 言ngôn 風phong 八bát 卦# 則tắc 言ngôn 之chi 各các 從tùng 其kỳ 略lược 也dã 又hựu 緣duyên 生sanh 經kinh 無vô 明minh 有hữu 五ngũ 甚thậm 深thâm 亦diệc 涉thiệp 此thử 文văn 謂vị 一nhất 因nhân 二nhị 相tương/tướng 三tam 生sanh 起khởi 四tứ 差sai 別biệt 五ngũ 流lưu 轉chuyển 即tức 覺giác 明minh 為vi 因nhân 執chấp 持trì 等đẳng 為vi 相tương/tướng 立lập 礙ngại 等đẳng 為vi 生sanh 起khởi 風phong 金kim 等đẳng 為vi 差sai 別biệt 相tương 續tục 等đẳng 為vi 流lưu 轉chuyển 。

復phục 次thứ 富Phú 樓Lâu 那Na 。 明minh 妄vọng 非phi 他tha 。 覺giác 明minh 為vi 咎cữu 。 所sở 妄vọng 既ký 立lập 。 明minh 理lý 不bất 踰du 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 聽thính 不bất 出xuất 聲thanh 。 見kiến 不bất 超siêu 色sắc 。 色sắc 香hương 味vị 觸xúc 。 六lục 妄vọng 成thành 就tựu 。 由do 是thị 分phân 開khai 。 見kiến 覺giác 聞văn 知tri 。 同đồng 業nghiệp 相tương 纏triền 。 合hợp 離ly 成thành 化hóa 。 見kiến 明minh 色sắc 發phát 。 明minh 見kiến 想tưởng 成thành 。 異dị 見kiến 成thành 憎tăng 。 同đồng 想tưởng 成thành 為vi 。 流lưu 愛ái 為vi 種chủng 。 納nạp 想tưởng 為vi 胎thai 。 交giao 遘cấu 發phát 生sanh 。 吸hấp 引dẫn 同đồng 業nghiệp 。 故cố 有hữu 因nhân 緣duyên 。 生sanh 羯yết 羅la 藍lam 。 遏át 蒲bồ 曇đàm 等đẳng 。 胎thai 卵noãn 濕thấp 化hóa 。 隨tùy 其kỳ 所sở 應ứng 。 卵noãn 唯duy 想tưởng 生sanh 。 胎thai 因nhân 情tình 有hữu 。 溼thấp 以dĩ 合hợp 感cảm 。 化hóa 以dĩ 離ly 應ứng 。 情tình 想tưởng 合hợp 離ly 。 更cánh 相tương 變biến 易dị 。 所sở 有hữu 受thọ 業nghiệp 。 逐trục 其kỳ 飛phi 沈trầm 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 眾chúng 生sanh 相tương 續tục 。

〔# 二nhị 眾chúng 生sanh 相tương 續tục 〕#

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 明minh 妄vọng 即tức 妄vọng 明minh 也dã 非phi 局cục 而nhi 局cục 故cố 明minh 理lý 不bất 踰du 。 聽thính 不bất 出xuất 聲thanh 。 示thị 不bất 踰du 之chi 理lý 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 同đồng 業nghiệp 相tương 纏triền 。 合hợp 離ly 成thành 化hóa 。 此thử 六lục 道đạo 四tứ 生sanh 之chi 始thỉ 也dã 父phụ 母mẫu 己kỷ 三tam 者giả 業nghiệp 同đồng 故cố 相tương 纏triền 有hữu 生sanh 若nhược 但đãn 由do 己kỷ 業nghiệp 不bất 因nhân 父phụ 母mẫu 或hoặc 合hợp 濕thấp 而nhi 成thành 形hình 或hoặc 離ly 異dị 而nhi 託thác 化hóa 。

〔# 孤cô 山sơn 〕# 以dĩ 妄vọng 心tâm 見kiến 妄vọng 境cảnh 名danh 見kiến 明minh 色sắc 發phát 。 即tức 中trung 陰ấm 身thân 見kiến 父phụ 母mẫu 也dã 依y 妄vọng 境cảnh 起khởi 妄vọng 惑hoặc 為vi 明minh 見kiến 想tưởng 成thành 。 即tức 異dị 見kiến 憎tăng 父phụ 同đồng 見kiến 愛ái 母mẫu 也dã 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 圓viên 覺giác 云vân 由do 於ư 欲dục 境cảnh 。 起khởi 諸chư 違vi 順thuận 。 境cảnh 背bội 愛ái 心tâm 。 而nhi 生sanh 憎tăng 疾tật 造tạo 種chủng 種chủng 業nghiệp 。 此thử 眾chúng 生sanh 相tương 續tục 之chi 由do 也dã 故cố 成thành 實thật 云vân 以dĩ 愛ái 淫dâm 欲dục 故cố 卵noãn 生sanh 胎thai 生sanh 。 貪tham 香hương 味vị 故cố 故cố 受thọ 濕thấp 生sanh 隨tùy 其kỳ 所sở 欲dục 。 故cố 受thọ 化hóa 生sanh 此thử 四tứ 生sanh 六lục 趣thú 之chi 由do 也dã 然nhiên 眾chúng 生sanh 之chi 類loại 。 唯duy 中trung 有hữu 位vị 不bất 名danh 為vi 生sanh 顯hiển 宗tông 論luận 云vân 依y 所sở 至chí 位vị 建kiến 立lập 生sanh 名danh 中trung 陰ấm 身thân 體thể 雖tuy 起khởi 沒một 而nhi 未vị 至chí 彼bỉ 故cố 不bất 名danh 緣duyên 生sanh 但đãn 名danh 緣duyên 起khởi 又hựu 中trung 有hữu 之chi 說thuyết 諸chư 論luận 各các 有hữu 差sai 別biệt 。 今kim 復phục 略lược 引dẫn 者giả 總tổng 有hữu 七thất 論luận 一nhất 分phân 別biệt 論luận 師sư 說thuyết 三tam 界giới 受thọ 生sanh 皆giai 無vô 中trung 有hữu 二nhị 應ưng 理lý 論luận 師sư 說thuyết 欲dục 色sắc 界giới 生sanh 定định 有hữu 中trung 有hữu 三tam 毗tỳ 婆bà 沙sa 師sư 為vi 破phá 彼bỉ 執chấp 說thuyết 一nhất 切thiết 有hữu 中trung 有hữu 四tứ 施thi 設thiết 論luận 說thuyết 中trung 有hữu 者giả 五ngũ 趣thú 攝nhiếp 五ngũ 法pháp 蘊uẩn 論luận 說thuyết 別biệt 有hữu 中trung 有hữu 眼nhãn 六lục 品phẩm 類loại 足túc 論luận 亦diệc 如như 是thị 說thuyết 。 七thất 尊tôn 者giả 達đạt 羅la 達đạt 多đa 說thuyết 有hữu 中trung 有hữu 趣thú 毗tỳ 婆bà 沙sa 師sư 釋thích 云vân 施thi 設thiết 論luận 說thuyết 是thị 頌tụng 文văn 者giả 謬mậu 法pháp 蘊uẩn 論luận 說thuyết 別biệt 有hữu 中trung 有hữu 眼nhãn 以dĩ 彼bỉ 類loại 微vi 細tế 是thị 故cố 別biệt 說thuyết 由do 此thử 評bình 曰viết 中trung 有hữu 非phi 趣thú 擾nhiễu 亂loạn 性tánh 故cố 趣thú 者giả 安an 住trụ 之chi 義nghĩa 也dã 。

富Phú 樓Lâu 那Na 想tưởng 愛ái 同đồng 結kết 。 愛ái 不bất 能năng 離ly 。 則tắc 諸chư 世thế 間gian 。 父phụ 母mẫu 子tử 孫tôn 。 相tương 生sanh 不bất 斷đoạn 。 是thị 等đẳng 則tắc 以dĩ 。 欲dục 貪tham 為vi 本bổn 。 貪tham 愛ái 同đồng 滋tư 。 貪tham 不bất 能năng 止chỉ 。 則tắc 諸chư 世thế 間gian 。 卵noãn 化hóa 溼thấp 胎thai 。 隨tùy 力lực 強cường 弱nhược 。 遞đệ 相tương 吞thôn 食thực 。 是thị 等đẳng 則tắc 以dĩ 。 殺sát 貪tham 為vi 本bổn 。 以dĩ 人nhân 食thực 羊dương 。 羊dương 死tử 為vi 人nhân 。 人nhân 死tử 為vi 羊dương 。 如như 是thị 乃nãi 至chí 。 十thập 生sanh 之chi 類loại 。 死tử 死tử 生sanh 生sanh 。 互hỗ 來lai 相tương 噉đạm 。 惡ác 業nghiệp 俱câu 生sanh 。 窮cùng 未vị 來lai 際tế 。 是thị 等đẳng 則tắc 以dĩ 。 盜đạo 貪tham 為vi 本bổn 。 汝nhữ 負phụ 我ngã 命mạng 。 我ngã 還hoàn 汝nhữ 債trái 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 經kinh 百bách 千thiên 劫kiếp 。 常thường 在tại 生sanh 死tử 。 汝nhữ 愛ái 我ngã 心tâm 。 我ngã 憐lân 汝nhữ 色sắc 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 經kinh 百bách 千thiên 劫kiếp 。 常thường 在tại 纏triền 縛phược 。 唯duy 殺sát 盜đạo 婬dâm 。 三tam 為vi 根căn 本bổn 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 。 業nghiệp 果quả 相tương 續tục 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 如như 是thị 三tam 種chủng 。 顛điên 倒đảo 相tương 續tục 。 皆giai 是thị 覺giác 明minh 。 明minh 了liễu 知tri 性tánh 。 因nhân 了liễu 發phát 相tương 。 從tùng 妄vọng 見kiến 生sanh 。 (# 應ưng 前tiền 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 次thứ 第đệ 遷thiên 流lưu 。 因nhân 此thử 虗hư 妄vọng 。 終chung 而nhi 復phục 始thỉ 。

〔# 三tam 業nghiệp 果quả 相tương 續tục 〕#

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 欲dục 貪tham 通thông 乎hồ 四tứ 生sanh 今kim 多đa 就tựu 人nhân 倫luân 辨biện 之chi 從tùng 易dị 見kiến 也dã 殺sát 貪tham 者giả 以dĩ 強cường/cưỡng 淩# 弱nhược 不bất 滋tư 口khẩu 體thể 則tắc 屬thuộc 瞋sân 恚khuể 盜đạo 貪tham 由do 過quá 去khứ 世thế 。 於ư 身thân 命mạng 財tài 。 非phi 理lý 而nhi 取thủ 故cố 致trí 生sanh 生sanh 。 互hỗ 來lai 相tương 噉đạm 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 飲ẩm 食thực 相tương/tướng 噉đạm 即tức 任nhậm 持trì 緣duyên 起khởi 因nhân 貪tham 負phụ 命mạng 即tức 非phi 愛ái 非phi 憎tăng 分phân 別biệt 欲dục 存tồn 諸chư 境cảnh 愛ái 屬thuộc 乎hồ 心tâm 經Kinh 云vân 由do 有hữu 諸chư 欲dục 。 助trợ 發phát 愛ái 性tánh 。 是thị 故cố 能năng 令linh 。 生sanh 死tử 相tương 續tục 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 汝nhữ 負phụ 下hạ 上thượng 明minh 業nghiệp 報báo 之chi 本bổn 此thử 明minh 相tướng 續tục 之chi 由do 負phụ 債trái 殺sát 盜đạo 由do 也dã 愛ái 憐lân 貪tham 欲dục 由do 也dã 又hựu 緣duyên 生sanh 經kinh 無vô 明minh 有hữu 八bát 緣duyên 起khởi 亦diệc 涉thiệp 此thử 文văn 一nhất 受thọ 用dụng 世thế 俗tục 緣duyên 起khởi 謂vị 眼nhãn 色sắc 生sanh 識thức 即tức 見kiến 明minh 色sắc 發phát 。 等đẳng 二nhị 任nhậm 持trì 緣duyên 起khởi 謂vị 四tứ 種chủng 食thực 即tức 食thực 羊dương 等đẳng 三tam 食thực 因nhân 緣duyên 起khởi 即tức 殺sát 貪tham 等đẳng 四tứ 生sanh 身thân 相tướng 續tục 緣duyên 起khởi 即tức 想tưởng 愛ái 同đồng 結kết 。 等đẳng 五ngũ 依y 持trì 緣duyên 起khởi 即tức 諸chư 世thế 界giới 六lục 差sai 別biệt 緣duyên 起khởi 即tức 卵noãn 胎thai 溼thấp 化hóa 七thất 清thanh 淨tịnh 緣duyên 起khởi 謂vị 依y 教giáo 思tư 修tu 八bát 自tự 在tại 緣duyên 起khởi 謂vị 諸chư 靜tĩnh 慮lự 此thử 二nhị 緣duyên 在tại 下hạ 經kinh 又hựu 有hữu 八bát 種chủng 分phân 別biệt 亦diệc 涉thiệp 此thử 文văn 出xuất 三tam 無vô 性tánh 論luận 。

富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 若nhược 此thử 妙diệu 覺giác 。 本bổn 妙diệu 覺giác 明minh 。 與dữ 如Như 來Lai 心tâm 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。 無vô 狀trạng (# 端đoan )# 忽hốt 生sanh 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 如Như 來Lai 今kim 得đắc 。 妙diệu 空không 明minh 覺giác 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 有hữu 為vi 習tập 漏lậu 。 何hà 當đương (# 時thời )# 復phục 生sanh 。

佛Phật 告cáo 富Phú 樓Lâu 那Na 。

譬thí 如như 迷mê 人nhân 。 於ư 一nhất 聚tụ 落lạc 。 惑hoặc 南nam 為vi 北bắc 。 此thử 迷mê 為vi 復phục 。 因nhân 迷mê 而nhi 有hữu 。 因nhân 悟ngộ 而nhi 出xuất 。 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 如như 是thị 迷mê 人nhân 。 亦diệc 不bất 因nhân 迷mê 。 又hựu 不bất 因nhân 悟ngộ 。

何hà 以dĩ 故cố 。 迷mê 本bổn 無vô 根căn 。 云vân 何hà 因nhân 迷mê 。 悟ngộ 非phi 生sanh 迷mê 。 云vân 何hà 因nhân 悟ngộ 佛Phật 言ngôn 。 彼bỉ 之chi 迷mê 人nhân 。 正chánh 在tại 迷mê 時thời 。 倐thúc 有hữu 悟ngộ 人nhân 。 指chỉ 示thị 令linh 悟ngộ 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 於ư 意ý 云vân 何hà 。 此thử 人nhân 縱túng 迷mê 。 於ư 此thử 聚tụ 落lạc 。 更cánh 生sanh 迷mê 不phủ 。

不phủ 也dã 。

世Thế 尊Tôn 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 十thập 方phương 如Như 來Lai 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 此thử 迷mê 無vô 本bổn 。 性tánh 畢tất 竟cánh 空không 。 昔tích 本bổn 無vô 迷mê 。 似tự 有hữu 迷mê 覺giác 。 覺giác 迷mê 迷mê 滅diệt 。 覺giác 不bất 生sanh 迷mê 。 亦diệc 如như 翳ế 人nhân 。 見kiến 空không 中trung 華hoa 。 翳ế 病bệnh 若nhược 除trừ 。 華hoa 於ư 空không 滅diệt 。 忽hốt 有hữu 愚ngu 人nhân 。 於ư 彼bỉ 空không 華hoa 。 所sở 滅diệt 空không 地địa 。 待đãi 華hoa 更cánh 生sanh 。 汝nhữ 觀quán 是thị 人nhân 。 為vi 愚ngu 為vi 慧tuệ 。 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 空không 元nguyên 無vô 華hoa 。 妄vọng 見kiến 生sanh 滅diệt 。 見kiến 華hoa 滅diệt 空không 。 已dĩ 是thị 顛điên 倒đảo 。 敕sắc 令linh 更cánh 出xuất 。 斯tư 實thật 狂cuồng 癡si 。 云vân 何hà 更cánh 名danh 。 如như 是thị 狂cuồng 人nhân 。 為vi 愚ngu 為vi 慧tuệ 。

佛Phật 言ngôn 。

如như 汝nhữ 所sở 解giải 。 云vân 何hà 問vấn 言ngôn 。 諸chư 佛Phật 如Như 來Lai 。 妙diệu 覺giác 明minh 空không 。 何hà 當đương 更cánh 出xuất 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 又hựu 如như 金kim 鑛khoáng 。 雜tạp 於ư 精tinh 金kim 。 其kỳ 金kim 一nhất 純thuần 。 更cánh 不bất 成thành 雜tạp 。 如như 木mộc 成thành 灰hôi 。 不bất 重trọng 為vi 木mộc 。 諸chư 佛Phật 如Như 來Lai 。 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。

〔# 四tứ 究cứu 竟cánh 正chánh 覺giác 〕#

〔# 疏sớ/sơ 〕# 眾chúng 生sanh 如Như 來Lai 之chi 迷mê 悟ngộ 習tập 漏lậu 前tiền 後hậu 之chi 有hữu 無vô 世thế 界giới 始thỉ 終chung 之chi 生sanh 滅diệt 清thanh 淨tịnh 忽hốt 生sanh 之chi 相tướng 反phản 良lương 由do 邪tà 疑nghi 為vi 絆bán 謬mậu 起khởi 惑hoặc 因nhân 故cố 邊biên 邪tà 斷đoạn 常thường 之chi 見kiến 皆giai 突đột 然nhiên 而nhi 興hưng 此thử 覺giác 體thể 中trung 細tế 惑hoặc 那na 可khả 不bất 問vấn 故cố 難nạn/nan 意ý 謂vị 本bổn 覺giác 之chi 體thể 生sanh 佛Phật 理lý 同đồng 而nhi 佛Phật 己kỷ 既ký 證chứng 妙diệu 空không 明minh 覺giác 。 則tắc 山sơn 河hà 等đẳng 相tương/tướng 何hà 因nhân 復phục 生sanh 佛Phật 引dẫn 迷mê 人nhân 既ký 悟ngộ 悟ngộ 不bất 生sanh 迷mê 以dĩ 喻dụ 如Như 來Lai 究cứu 竟cánh 證chứng 覺giác 無vô 妄vọng 山sơn 河hà 也dã 故cố 圓viên 覺giác 云vân 既ký 已dĩ 成thành 金kim 。 不bất 重trọng 為vi 鑛khoáng 。 如Như 來Lai 圓viên 覺giác 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 昔tích 本bổn 無vô 迷mê 。 指chỉ 木mộc 覺giác 也dã 覺giác 迷mê 迷mê 滅diệt 。 即tức 始thỉ 覺giác 故cố 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 亦diệc 如như 下hạ 翳ế 喻dụ 妄vọng 見kiến 華hoa 喻dụ 山sơn 河hà 空không 華hoa 滅diệt 地địa 喻dụ 妙diệu 空không 明minh 覺giác 。 又hựu 如như 下hạ 以dĩ 金kim 喻dụ 菩Bồ 提Đề 果quả 覺giác 無vô 變biến 灰hôi 喻dụ 涅Niết 槃Bàn 果quả 德đức 無vô 生sanh 經kinh 舉cử 四tứ 喻dụ 使sử 知tri 迷mê 悟ngộ 雖tuy 妄vọng 不bất 廢phế 修tu 證chứng 也dã 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 此thử 文văn 辯biện 惑hoặc 約ước 性tánh 修tu 二nhị 門môn 不bất 可khả 偏thiên 廢phế 故cố 兩lưỡng 義nghĩa 兼kiêm 舉cử 故cố 文Văn 殊Thù 說thuyết 般Bát 若Nhã 云vân 佛Phật 言ngôn 汝nhữ 入nhập 不Bất 思Tư 議Nghị 三Tam 昧Muội 。 耶da 答đáp 我ngã 即tức 不bất 思tư 議nghị 。 云vân 何hà 言ngôn 入nhập 此thử 云vân 本bổn 具cụ 無vô 勞lao 修tu 證chứng 也dã 又hựu 云vân 我ngã 初sơ 發phát 心tâm 。 欲dục 入nhập 是thị 三tam 昧muội 。 如như 人nhân 學học 射xạ 。 久cửu 習tập 自tự 中trung 此thử 言ngôn 性tánh 雖tuy 本bổn 具cụ 不bất 無vô 修tu 證chứng 也dã 又hựu 云vân 如như 試thí 金kim 鑛khoáng 要yếu 以dĩ 椎chùy 煅# 如như 是thị 不bất 退thoái 智trí 相tương/tướng 要yếu 行hành 境cảnh 界giới 。 不bất 忘vong 不bất 著trước 具cụ 足túc 不bất 動động 。 然nhiên 後hậu 方phương 明minh 得đắc 不bất 退thoái 智trí 。 故cố 圓viên 覺giác 金kim 剛cang 章chương 亦diệc 有hữu 銷tiêu 金kim 等đẳng 喻dụ 以dĩ 明minh 證chứng 智trí 無vô 退thoái 轉chuyển 相tương/tướng 則tắc 阿A 難Nan 誤ngộ 墮đọa 之chi 事sự 皆giai 所sở 以dĩ 自tự 試thí 而nhi 然nhiên 也dã 。

富Phú 樓Lâu 那Na 。 又hựu 汝nhữ 問vấn 言ngôn 。 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。 本bổn 性tánh 圓viên 融dung 。 周chu 徧biến 法Pháp 界Giới 。 疑nghi 水thủy 火hỏa 性tánh 。 不bất 相tương 陵lăng 滅diệt 。 又hựu 徵trưng 虗hư 空không 。 及cập 諸chư 大đại 地địa 。 俱câu 徧biến 法Pháp 界Giới 。 不bất 合hợp 相tương 容dung 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 譬thí 如như 虗hư 空không 體thể 非phi 羣quần 相tương/tướng 。 而nhi 不bất 拒cự 彼bỉ 。 諸chư 相tướng 發phát 揮huy 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 彼bỉ 太thái 虗hư 空không 。 日nhật 照chiếu 則tắc 明minh 。 雲vân 屯truân 則tắc 暗ám 。 風phong 搖dao 則tắc 動động 。 霽tễ 澄trừng 則tắc 清thanh 。 氣khí 凝ngưng 則tắc 濁trược 。 土thổ 積tích 成thành 霾mai 。 水thủy 澄trừng 成thành 映ánh 。 於ư 意ý 云vân 何hà 。 如như 是thị 殊thù 方phương 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 為vi 因nhân 彼bỉ 生sanh 。 為vi 復phục 空không 有hữu 。 若nhược 彼bỉ 所sở 生sanh 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 且thả 日nhật 照chiếu 時thời 。 既ký 是thị 日nhật 明minh 。 十thập 方phương 世thế 界giới 。 同đồng 為vi 日nhật 色sắc 。 云vân 何hà 空không 中trung 。 更cánh 見kiến 圓viên 日nhật 。 若nhược 是thị 空không 明minh 。 空không 應ưng 自tự 照chiếu 。 云vân 何hà 中trung 宵tiêu 。 雲vân 霧vụ 之chi 時thời 。 不bất 生sanh 光quang 耀diệu 。 當đương 知tri 是thị 明minh 。 非phi 日nhật 非phi 空không 。 不bất 異dị 空không 日nhật 。 觀quán 相tướng 元nguyên 妄vọng 。 無vô 可khả 指chỉ 陳trần 。 猶do 邀yêu 空không 華hoa 。 結kết 為vi 空không 果quả 。 云vân 何hà 詰cật 其kỳ 。 相tương 陵lăng 滅diệt 義nghĩa 。 觀quán 性tánh 元nguyên 真chân 。 唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。 先tiên 非phi 水thủy 火hỏa 。 云vân 何hà 復phục 問vấn 。 不bất 相tương 容dung 者giả 。 真chân 妙diệu 覺giác 明minh 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 汝nhữ 以dĩ 空không 明minh 。 則tắc 有hữu 空không 現hiện 。 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。 各các 各các 發phát 明minh 。 則tắc 各các 各các 現hiện 。 若nhược 俱câu 發phát 明minh 。 則tắc 有hữu 俱câu 現hiện 。 云vân 何hà 俱câu 現hiện 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 如như 一nhất 水thủy 中trung 。 現hiện 於ư 日nhật 影ảnh 。 兩lưỡng 人nhân 同đồng 觀quán 。 水thủy 中trung 之chi 日nhật 。 東đông 西tây 各các 行hành 。 則tắc 各các 有hữu 日nhật 。 隨tùy 二nhị 人nhân 去khứ 。 一nhất 東đông 一nhất 西tây 。 先tiên 無vô 準chuẩn 的đích 。 不bất 應ưng 難nan 言ngôn 。 此thử 日nhật 是thị 一nhất 。 云vân 何hà 各các 行hành 。 各các 日nhật 既ký 雙song 。 云vân 何hà 現hiện 一nhất 。 宛uyển 轉chuyển 虗hư 妄vọng 。 無vô 可khả 窮cùng 詰cật 。

〔# 五ngũ 諸chư 相tướng 圓viên 融dung 〕# 富phú 那na 下hạ 答đáp 第đệ 二nhị 問vấn 虗hư 空không 無vô 相tướng 不bất 拒cự 發phát 揮huy 喻dụ 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。 先tiên 非phi 水thủy 火hỏa 。 故cố 佛Phật 地địa 論luận 云vân 譬thí 如như 依y 空không 有hữu 大đại 地địa 光quang 明minh 水thủy 火hỏa 。 日nhật 月nguyệt 而nhi 虗hư 空không 界giới 非phi 彼bỉ 諸chư 相tướng 。 又hựu 圓viên 覺giác 云vân 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 種chủng 種chủng 幻huyễn 化hóa 。 皆giai 生sanh 如Như 來Lai 。 圓viên 覺giác 妙diệu 心tâm 。 是thị 則tắc 體thể 性tánh 雖tuy 空không 而nhi 無vô 妨phương 幻huyễn 相tương/tướng 也dã 為vi 因nhân 下hạ 辨biện 妄vọng 無vô 實thật 謂vị 明minh 若nhược 生sanh 日nhật 則tắc 與dữ 日nhật 同đồng 色sắc 不bất 應ưng 於ư 空không 更cánh 見kiến 圓viên 日nhật 。 明minh 若nhược 生sanh 空không 則tắc 中trung 宵tiêu 無vô 日nhật 其kỳ 空không 應ưng 明minh 觀quán 相tướng 元nguyên 妄vọng 。 答đáp 不bất 相tương 陵lăng 滅diệt 。 觀quán 性tánh 元nguyên 真chân 。 答đáp 不bất 相tương 容dung 者giả 。 舉cử 兩lưỡng 人nhân 觀quán 日nhật 以dĩ 明minh 諸chư 相tướng 虗hư 妄vọng 不bất 容dung 窮cùng 詰cật 也dã 。

富Phú 樓Lâu 那Na 。 汝nhữ 以dĩ 色sắc 空không 。 相tương 傾khuynh 相tương 奪đoạt 。 於ư 如Như 來Lai 藏tạng 。 而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。 隨tùy (# 循tuần 此thử 妄vọng 見kiến )# 為vi 色sắc 空không 周chu 徧biến 法Pháp 界Giới 。 是thị 故cố 於ư 中trung 。 風phong 動động 空không 澄trừng 。 日nhật 明minh 雲vân 暗ám 。 眾chúng 生sanh 迷mê 悶muộn 。 背bội 覺giác 合hợp 塵trần 。 故cố 發phát 塵trần 勞lao 。 有hữu 世thế 間gian 相tướng 。 我ngã 以dĩ 妙diệu 明minh 。 不bất 滅diệt 不bất 生sanh 。 合hợp 如Như 來Lai 藏tạng 。 而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。 唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。 圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。 是thị 故cố 於ư 中trung 。 一nhất 為vi 無vô 量lượng 。 無vô 量lượng 為vi 一nhất 。 小tiểu 中trung 現hiện 大đại 。 大đại 中trung 現hiện 小tiểu 。 不bất 動động 道Đạo 場Tràng 。 徧biến 十thập 方phương 界giới 。 身thân 含hàm 十thập 方phương 。 無vô 盡tận 虗hư 空không 。 於ư 一nhất 毛mao 端đoan 。 現hiện 寶bảo 王vương 剎sát 。 小tiểu 中trung 現hiện 大đại 。 坐tọa 微vi 塵trần 裏lý 。 轉chuyển 大đại 法Pháp 輪luân 。 大đại 中trung 現hiện 小tiểu 。 易dị 知tri 故cố 略lược 而nhi 不bất 言ngôn )# 。 滅diệt 塵trần 合hợp 覺giác 。 故cố 發phát 真Chân 如Như 。 妙diệu 覺giác 明minh 性tánh 。 而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。 本bổn 妙diệu 圓viên 心tâm 。 非phi 心tâm 非phi 空không 。 非phi 地địa 非phi 水thủy 。 非phi 風phong 非phi 火hỏa 。 非phi 眼nhãn 非phi 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 。 非phi 色sắc 。 非phi 身thân 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。 非phi 眼nhãn 識thức 界giới 。 如như 是thị 。 乃nãi 至chí 非phi 意ý 識thức 界giới 。 非phi 明minh 無vô 明minh 。 明minh 無vô 明minh 盡tận 。 只chỉ 是thị 無vô 無vô 明minh 之chi 意ý 多đa 二nhị 明minh 字tự 勿vật 泥nê )# 。 如như 是thị 乃nãi 至chí 。 非phi 老lão 非phi 死tử 。 非phi 老lão 死tử 盡tận 。 非phi 苦khổ 非phi 集tập 。 非phi 滅diệt 非phi 道đạo 。 非phi 智trí 非phi 得đắc 。 非phi 檀đàn 那na 布bố 施thí 。 非phi 尸thi 羅la 持trì 戒giới )# 。 非phi 毗tỳ 黎lê 耶da (# 忍nhẫn 辱nhục )# 。 非phi 羼sằn 提đề 精tinh 進tấn 。 非phi 禪thiền 那na 禪thiền 定định )# 。 非phi 般bát 剌lạt 若nhược (# 智trí 慧tuệ )# 。 非phi 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 此thử 總tổng 上thượng 六Lục 度Độ 。 如như 是thị 。 乃nãi 至chí 非phi 怛đát 闥thát 阿a 竭kiệt 如Như 來Lai 。 非phi 阿A 羅La 訶Ha 應Ứng 供Cúng 。 三Tam 耶Da 三Tam 菩Bồ 。 正Chánh 徧Biến 知Tri 。 非phi 大đại 涅Niết 槃Bàn 。 非phi 常thường 非phi 樂nhạo/nhạc/lạc 。 非phi 我ngã 非phi 淨tịnh 。 以dĩ 是thị 俱câu 非phi 。 結kết 上thượng 起khởi 下hạ 。 世thế 出xuất 世thế 故cố 。 即tức 如Như 來Lai 藏tạng 。 元nguyên 明minh 心tâm 妙diệu 。 即tức 心tâm 即tức 空không 。 即tức 地địa 即tức 水thủy 。 即tức 風phong 即tức 火hỏa 。 即tức 眼nhãn 。 即tức 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 。 即tức 色sắc 。 即tức 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。 即tức 眼nhãn 識thức 界giới 。 如như 是thị 。 乃nãi 至chí 即tức 意ý 識thức 界giới 。 即tức 明minh 無vô 明minh 。 明minh 無vô 明minh 盡tận 。 如như 是thị 。 乃nãi 至chí 即tức 老lão 即tức 死tử 。 即tức 老lão 死tử 盡tận 。 即tức 苦khổ 即tức 集tập 。 即tức 滅diệt 即tức 道đạo 。 即tức 智trí 即tức 得đắc 。 即tức 檀đàn 那na 。 即tức 尸thi 羅la 。 即tức 毗tỳ 黎lê 耶da 。 即tức 羼sằn 提đề 即tức 禪thiền 那na 。 即tức 般bát 剌lạt 若nhược 。 即tức 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 如như 是thị 。 乃nãi 至chí 即tức 怛đát 闥thát 阿a 竭kiệt 。 即tức 阿A 羅La 訶Ha 。 三Tam 耶Da 三Tam 菩Bồ 。 即tức 大đại 涅Niết 槃Bàn 。 即tức 常thường 即tức 樂nhạo/nhạc/lạc 。 即tức 我ngã 即tức 淨tịnh 。 以dĩ 是thị 俱câu 即tức 。 又hựu 結kết 上thượng 起khởi 下hạ 。 世thế 出xuất 世thế 故cố 。 即tức 如Như 來Lai 藏tạng 。 妙diệu 明minh 心tâm 元nguyên 。 離ly 即tức 離ly 非phi 。 是thị 即tức 非phi 即tức 。 如như 何hà 世thế 間gian 。 三tam 有hữu 眾chúng 生sanh 。 及cập 出xuất 世thế 間gian 。 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 以dĩ 所sở 知tri 心tâm 。 測trắc 度độ 如Như 來Lai 。 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。 用dụng 世thế 語ngữ 言ngôn 。 入nhập 佛Phật 知tri 見kiến 。 譬thí 如như 琴cầm 瑟sắt 箜không 篌hầu 琵tỳ 琶bà 。 雖tuy 有hữu 妙diệu 音âm 。 喻dụ 藏tạng 性tánh )# 。 若nhược 無vô 妙diệu 指chỉ 。 喻dụ 實thật 智trí )# 。 終chung 不bất 能năng 發phát 。 喻dụ 起khởi 用dụng )# 。 汝nhữ 與dữ 眾chúng 生sanh 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 寶bảo 覺giác 真chân 心tâm 。 合hợp 前tiền 玅# 音âm )# 。 各các 各các 圓viên 滿mãn 。 如như 我ngã 按án 指chỉ 。 海hải 印ấn 發phát 光quang 。 汝nhữ 暫tạm 舉cử 心tâm 。 合hợp 前tiền 無vô 玅# 指chỉ )# 。 塵trần 勞lao 先tiên 起khởi 。 由do 不bất 勤cần 求cầu 。 無vô 上thượng 覺giác 道Đạo 。 愛ái 念niệm 小Tiểu 乘Thừa 。 得đắc 少thiểu 為vi 足túc 。

〔# 六lục 三tam 諦đế 妙diệu 心tâm 〕# 長trường/trưởng 水thủy 本bổn 妙diệu 圓viên 心tâm 。 非phi 心tâm 非phi 空không 等đẳng 約ước 非phi 相tướng 以dĩ 明minh 真Chân 諦Đế 元nguyên 明minh 心tâm 妙diệu 。 即tức 心tâm 即tức 空không 等đẳng 約ước 即tức 相tương/tướng 以dĩ 明minh 俗tục 諦đế 妙diệu 明minh 心tâm 元nguyên 。 離ly 即tức 離ly 非phi 。 等đẳng 約ước 遮già 照chiếu 以dĩ 明minh 中trung 諦đế 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 海hải 印ấn 者giả 大đại 集tập 云vân 閻Diêm 浮Phù 所sở 有hữu 色sắc 像tượng 大đại 海hải 皆giai 現hiện 印ấn 文văn 謂vị 影ảnh 現hiện 難nan 思tư 感cảm 發phát 自tự 在tại 故cố 曰viết 海hải 印ấn 。

富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 我ngã 與dữ 如Như 來Lai 。 寶bảo 覺giác 圓viên 明minh 。 真chân 妙diệu 淨tịnh 心tâm 。 無vô 二nhị 圓viên 滿mãn 。 而nhi 我ngã 昔tích 遭tao 。 無vô 始thỉ 妄vọng 想tưởng 。 久cửu 在tại 輪luân 迴hồi 。 今kim 得đắc 聖thánh 乘thừa 。 猶do 未vị 究cứu 竟cánh 。

世Thế 尊Tôn 。 諸chư 妄vọng 一nhất 切thiết 圓viên 滅diệt 。 獨độc 妙diệu 真chân 常thường 。 敢cảm 問vấn 如Như 來Lai 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 何hà 因nhân 有hữu 妄vọng 。 自tự 蔽tế 妙diệu 明minh 。 受thọ 此thử 淪luân 溺nịch 。

佛Phật 告cáo 富Phú 樓Lâu 那Na 。

汝nhữ 雖tuy 除trừ 疑nghi 。 餘dư 惑hoặc 未vị 盡tận 。 吾ngô 以dĩ 世thế 間gian 。 現hiện 前tiền 諸chư 事sự 。 今kim 復phục 問vấn 汝nhữ 。 汝nhữ 豈khởi 不bất 聞văn 。 室Thất 羅La 城Thành 中trung 。 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。 忽hốt 於ư 晨thần 朝triêu 。 以dĩ 鏡kính 照chiếu 面diện 。 愛ái 鏡kính 中trung 頭đầu 。 眉mi 目mục 可khả 見kiến 。 瞋sân 責trách 己kỷ 頭đầu 。 不bất 見kiến 面diện 目mục 。 以dĩ 為vi 魑si 魅mị 。 無vô 狀trạng 狂cuồng 走tẩu 。 於ư 意ý 云vân 何hà 。 此thử 人nhân 何hà 因nhân 。 無vô 故cố 狂cuồng 走tẩu 。 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 。 是thị 人nhân 心tâm 狂cuồng 。 更cánh 無vô 他tha 故cố 。

佛Phật 言ngôn 。

妙diệu 覺giác 明minh 圓viên 。 本bổn 圓viên 明minh 妙diệu 。 既ký 稱xưng 為vi 妄vọng 。 云vân 何hà 有hữu 因nhân 。 若nhược 有hữu 所sở 因nhân 。 云vân 何hà 名danh 妄vọng 。 自tự 諸chư 妄vọng 想tưởng 。 展triển 轉chuyển 相tương 因nhân 。 從tùng 迷mê 積tích 迷mê 。 以dĩ 歷lịch 塵trần 劫kiếp 。 雖tuy 佛Phật 發phát 明minh 。 猶do 不bất 能năng 返phản 。 如như 是thị 迷mê 因nhân 。 因nhân 迷mê 自tự 有hữu 。

識thức 迷mê 無vô 因nhân 。 妄vọng 無vô 所sở 依y 。 尚thượng 無vô 有hữu 生sanh 。 欲dục 何hà 為vi 滅diệt 。 得đắc 菩Bồ 提Đề 者giả 。 如như 寤ngụ 時thời 人nhân 。 說thuyết 夢mộng 中trung 事sự 。 心tâm 縱túng 精tinh 明minh 。 欲dục 何hà 因nhân 緣duyên 。 取thủ 夢mộng 中trung 物vật 。 況huống 復phục 無vô 因nhân 。 本bổn 無vô 所sở 有hữu 。 如như 彼bỉ 城thành 中trung 。 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。 云vân 祠từ 授thọ )# 。 豈khởi 有hữu 因nhân 緣duyên 。 自tự 怖bố 頭đầu 走tẩu 。 忽hốt 然nhiên 狂cuồng 歇hiết 。 頭đầu 非phi 外ngoại 得đắc 。 縱túng/tung 未vị 歇hiết 狂cuồng 。 亦diệc 何hà 遺di 失thất 。 富Phú 樓Lâu 那Na 。 妄vọng 性tánh (# 体# )# 如như 是thị 。 因nhân 何hà 為vi 在tại 。

汝nhữ 但đãn 不bất 隨tùy 。 分phân 別biệt 世thế 間gian 。 業nghiệp 果quả 眾chúng 生sanh 。 三tam 種chủng 相tương 續tục 。 三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。 三tam 因nhân 不bất 生sanh 。 則tắc 汝nhữ 心tâm 中trung 。 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。 狂cuồng 性tánh 自tự 歇hiết 。 歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。 勝thắng 淨tịnh 明minh 心tâm 。 本bổn 周chu 法Pháp 界Giới 。 不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。 何hà 藉tạ 劬cù (# 勤cần )# 勞lao 。 肯khẳng 綮khính 修tu 證chứng 。 譬thí 如như 有hữu 人nhân 。 於ư 自tự 衣y 中trung 。 繫hệ 如như 意ý 珠châu 。 不bất 自tự 覺giác 知tri 。 窮cùng 露lộ 他tha 方phương 。 乞khất 食thực 馳trì 走tẩu 。 雖tuy 實thật 貧bần 窮cùng 。 萬vạn 妄vọng 交giao 馳trì )# 。 珠châu 不bất 曾tằng 失thất 。 一nhất 真chân 宛uyển 在tại )# 。 忽hốt 有hữu 智trí 者giả 。 指chỉ 示thị 其kỳ 珠châu 。 所sở 願nguyện 從tùng 心tâm 。 致trí 大đại 富phú 饒nhiêu 。 方phương 悟ngộ 神thần 珠châu 。 非phi 從tùng 外ngoại 得đắc 。

〔# 七thất 推thôi 窮cùng 妄vọng 本bổn 〕#

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 既ký 悟ngộ 無vô 二nhị 益ích 顯hiển 妄vọng 倫luân 故cố 請thỉnh 窮cùng 其kỳ 因nhân 識thức 迷mê 下hạ 富phú 那na 自tự 謂vị 昔tích 遭tao 妄vọng 想tưởng 而nhi 稱xưng 世Thế 尊Tôn 諸chư 妄vọng 。 圓viên 滅diệt 似tự 謂vị 迷mê 有hữu 所sở 因nhân 妄vọng 有hữu 可khả 滅diệt 故cố 告cáo 以dĩ 此thử 如như 彼bỉ 下hạ 牒điệp 喻dụ 重trọng/trùng 顯hiển 令linh 了liễu 妄vọng 無vô 因nhân 。 無vô 可khả 滅diệt 者giả 。

〔# 補bổ 注chú 〕# 不bất 隨tùy 因nhân 緣duyên 。 者giả 指chỉ 上thượng 三tam 種chủng 相tương 續tục 。 中trung 因nhân 緣duyên 也dã 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 圓viên 覺giác 云vân 始thỉ 知tri 眾chúng 生sanh 。 本bổn 來lai 成thành 佛Phật 。 所sở 謂vị 狂cuồng 心tâm 若nhược 歇hiết 歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。 也dã 又hựu 云vân 生sanh 死tử 涅Niết 槃Bàn 。 猶do 如như 昨tạc 夢mộng 。 所sở 謂vị 如như 寤ngụ 時thời 人nhân 。 說thuyết 夢mộng 中trung 事sự 。 也dã 蓋cái 迷mê 頭đầu 認nhận 影ảnh 。 皆giai 由do 狂cuồng 性tánh 因nhân 緣duyên 。 若nhược 影ảnh 滅diệt 情tình 亡vong 則tắc 本bổn 性tánh 菩Bồ 提Đề 非phi 從tùng 外ngoại 得đắc 。 故cố 曰viết 何hà 藉tạ 劬cù 勞lao 。 肯khẳng 綮khính 修tu 證chứng 。

即tức 時thời 阿A 難Nan 。 在tại 大đại 眾chúng 中trung 。 頂đảnh 禮lễ 佛Phật 足túc 。 起khởi 立lập 白bạch 佛Phật 。 世Thế 尊Tôn 現hiện 說thuyết 殺sát 盜đạo 婬dâm 業nghiệp 。 文văn 雖tuy 止chỉ 此thử 意ý 談đàm 。 世thế 界giới 眾chúng 生sanh 。 三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。 三tam 因nhân 不bất 生sanh 。 心tâm 中trung 達đạt 多đa 。 狂cuồng 性tánh 自tự 歇hiết 。 歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。 不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。 斯tư 則tắc 因nhân 緣duyên 。 皎hiệu 然nhiên 明minh 白bạch 。 云vân 何hà 如Như 來Lai 。 頓đốn 棄khí 因nhân 緣duyên 。

我ngã 從tùng 因nhân 緣duyên 。 心tâm 得đắc 開khai 悟ngộ 。

世Thế 尊Tôn 。 此thử 義nghĩa 。 何hà 獨độc 我ngã 等đẳng 年niên 少thiếu 。 有Hữu 學Học 聲Thanh 聞Văn 。 今kim 此thử 會hội 中trung 。 大Đại 目Mục 犍Kiền 連Liên 。 及cập 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 等đẳng 。 從tùng 老lão 梵Phạm 志Chí 。 聞văn 佛Phật 因nhân 緣duyên 。 發phát 心tâm 開khai 悟ngộ 。 得đắc 成thành 無vô 漏lậu 。 今kim 說thuyết 菩Bồ 提Đề 。 不bất 從tùng 因nhân 緣duyên 。 則tắc 王Vương 舍Xá 城Thành 。 拘câu 舍xá 棃lê 外ngoại 道đạo 等đẳng 。 所sở 說thuyết 自tự 然nhiên 。 成thành 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。

惟duy 垂thùy 大đại 悲bi 。 開khai 發phát 迷mê 悶muộn 。

佛Phật 告cáo 阿A 難Nan 。

即tức 如như 城thành 中trung 。 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。 狂cuồng 性tánh 因nhân 緣duyên 。 若nhược 得đắc 滅diệt 除trừ 。 則tắc 不bất 狂cuồng 性tánh 。 自tự 然nhiên 而nhi 出xuất 。 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。 理lý 窮cùng 於ư 是thị 。

阿A 難Nan 。 (# 以dĩ 下hạ 以dĩ 因nhân 緣duyên 破phá 自tự 然nhiên 。 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。 頭đầu 本bổn 自tự 然nhiên 。 本bổn 自tự 其kỳ 然nhiên 。 無vô 然nhiên 非phi 自tự 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 怖bố 頭đầu 狂cuồng 走tẩu 。 (# 以dĩ 下hạ 以dĩ 自tự 然nhiên 破phá 因nhân 緣duyên 。 若nhược 自tự 然nhiên 頭đầu 。 因nhân 緣duyên 故cố 狂cuồng 。 何hà 不bất 自tự 然nhiên 。 因nhân 緣duyên 故cố 失thất 。 本bổn 頭đầu 不bất 失thất 。 狂cuồng 怖bố 妄vọng 出xuất 。 曾tằng 無vô 變biến 易dị 。 何hà 藉tạ 因nhân 緣duyên 。 本bổn 狂cuồng 自tự 然nhiên 。 本bổn 有hữu 狂cuồng 怖bố 。 未vị 狂cuồng 之chi 際tế 。 狂cuồng 何hà 所sở 潛tiềm 。 不bất 狂cuồng 自tự 然nhiên 。 頭đầu 本bổn 無vô 妄vọng 。 何hà 為vi 狂cuồng 走tẩu 。 若nhược 悟ngộ 本bổn 頭đầu 。 識thức 知tri 狂cuồng 走tẩu 。 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。 俱câu 為vi 戲hí 論luận 。

〔# 八bát 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 〕#

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 演diễn 若nhược 下hạ 以dĩ 因nhân 緣duyên 破phá 自tự 然nhiên 自tự 然nhiên 者giả 本bổn 自tự 天thiên 然nhiên 不bất 假giả 因nhân 緣duyên 也dã 若nhược 本bổn 自tự 天thiên 然nhiên 即tức 無vô 往vãng 而nhi 非phi 自tự 然nhiên 何hà 假giả 照chiếu 鏡kính 因nhân 緣duyên 怖bố 頭đầu 狂cuồng 走tẩu 。 則tắc 自tự 然nhiên 之chi 計kế 墮đọa 矣hĩ 又hựu 若nhược 由do 因nhân 緣duyên 故cố 。 狂cuồng 則tắc 何hà 不bất 自tự 然nhiên 。 而nhi 以dĩ 因nhân 緣duyên 故cố 。 失thất 本bổn 狂cuồng 下hạ 若nhược 謂vị 狂cuồng 怖bố 亦diệc 是thị 自tự 然nhiên 狂cuồng 怖bố 者giả 則tắc 未vị 狂cuồng 之chi 際tế 。 狂cuồng 何hà 所sở 潛tiềm 。 亦diệc 非phi 自tự 然nhiên 。 之chi 狂cuồng 怖bố 矣hĩ 。

是thị 故cố 。 我ngã 言ngôn 三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。 即tức 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 菩Bồ 提Đề 心tâm 生sanh 。 生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。 此thử 但đãn 生sanh 滅diệt 。 滅diệt 生sanh 俱câu 盡tận 。 無vô 功công 用dụng 道đạo 。 若nhược 有hữu 自tự 然nhiên 。 如như 是thị 。 則tắc 明minh 自tự 然nhiên 心tâm 生sanh 。 生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。 此thử 亦diệc 生sanh 滅diệt 。 無vô 生sanh 滅diệt 者giả 。 名danh 為vi 自Tự 然Nhiên 。 猶do 如như 世thế 間gian 。 諸chư 相tướng 雜tạp 和hòa 。 成thành 一nhất 體thể 者giả 。 名danh 和Hòa 合Hợp 性Tánh 。 非phi 和hòa 合hợp 者giả 。 稱xưng 本bổn 然nhiên 性tánh 。 本bổn 然nhiên (# 自tự 然nhiên )# 非phi 然nhiên 。 和hòa 合hợp 因nhân 緣duyên 非phi 合hợp 。 合hợp 然nhiên 俱câu 離ly 。 離ly 合hợp 俱câu 非phi 。 此thử 句cú 。 方phương 名danh 無vô 戲hí 論luận 法pháp 。 乃nãi 真chân 無vô 功công 用dụng 道đạo 。

菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。 尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。 非phi 汝nhữ 歷lịch 劫kiếp 。 辛tân 勤cần 修tu 證chứng 。 雖tuy 復phục 憶ức 持trì 。 十thập 方phương 如Như 來Lai 。 十Thập 二Nhị 部Bộ 經Kinh 。 清thanh 淨tịnh 妙diệu 理lý 。 如như 恆Hằng 河Hà 沙sa 。 秪# 益ích 戲hí 論luận 。 汝nhữ 雖tuy 談đàm 說thuyết 。 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。 決quyết 定định 明minh 了liễu 。 人nhân 間gian 稱xưng 汝nhữ 。 多đa 聞văn 第đệ 一nhất 。 以dĩ 此thử 積tích 劫kiếp 。 多đa 聞văn 熏huân 習tập 。 不bất 能năng 免miễn 離ly 。 摩Ma 登Đăng 伽Già 難nạn 。 何hà 須tu 待đãi 我ngã 。 佛Phật 頂đảnh 神thần 咒chú 。 摩Ma 登Đăng 伽Già 心tâm 。 婬dâm 火hỏa 頓đốn 歇hiết 。 得đắc 阿A 那Na 含Hàm 。 於ư 我ngã 法Pháp 中trung 。 成thành 精tinh 進tấn 林lâm 。 進tiến 速tốc 證chứng 多đa )# 。 愛ái 河hà 乾can 枯khô 。 令linh 汝nhữ 解giải 脫thoát 。 是thị 故cố 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 雖tuy 歷lịch 劫kiếp 。 憶ức 持trì 如Như 來Lai 。 祕bí 密mật 妙diệu 嚴nghiêm 。 不bất 如như 一nhất 日nhật 。 正chánh 應ưng 歷lịch 劫kiếp 。 修tu 無vô 漏lậu 業nghiệp 。 遠viễn 離ly 世thế 間gian 。 憎tăng 愛ái 二nhị 苦khổ 。 如như 摩Ma 登Đăng 伽Già 。 宿túc 為vi 婬dâm 女nữ 。 由do 神thần 咒chú 力lực 。 銷tiêu 其kỳ 愛ái 欲dục 。 法Pháp 中trung 今kim 名danh 。 性tánh 比Bỉ 丘Khâu 尼Ni 。 與dữ 羅La 睺Hầu 母mẫu 。 耶Da 輸Du 陀Đà 羅La 。 亦diệc 女nữ 身thân )# 。 同đồng 悟ngộ 宿túc 因nhân 。 知tri 歷lịch 世thế 因nhân 。 貪tham 愛ái 為vi 苦khổ 。 一nhất 念niệm 熏huân 修tu 。 無vô 漏lậu 善thiện 故cố 。 或hoặc 得đắc 出xuất 纏triền 。 或hoặc 蒙mông 授thọ 記ký 。 如như 何hà 自tự 欺khi 。 知tri 此thử 不bất 為vi )# 。 尚thượng 留lưu 觀quán 聽thính 。 著trước 躭đam 戲hí 論luận )# 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 示thị 還hoàn 滅diệt 以dĩ 遣khiển 情tình 顯hiển 性tánh 夫phu 諸chư 法pháp 性tánh 空không 非phi 生sanh 之chi 所sở 生sanh 生sanh 。 非phi 滅diệt 之chi 能năng 滅diệt 滅diệt 由do 修tu 斷đoạn 義nghĩa 邊biên 妄vọng 功công 用dụng 中trung 。 有hữu 諸chư 差sai 別biệt 初sơ 以dĩ 智trí 遣khiển 情tình 還hoàn 沈trầm 識thức 海hải 次thứ 以dĩ 滅diệt 滅diệt 滅diệt 復phục 滯trệ 功công 能năng 乃nãi 至chí 遣khiển 無vô 可khả 遣khiển 道đạo 合hợp 無vô 功công 則tắc 體thể 證chứng 理lý 窮cùng 還hoàn 源nguyên 之chi 至chí 故cố 佛Phật 性tánh 論luận 有hữu 次thứ 第đệ 離ly 於ư 六lục 種chủng 二nhị 邊biên 顯hiển 於ư 中trung 道đạo 皆giai 由do 破phá 執chấp 也dã 何hà 者giả 為vi 六lục 。 一nhất 者giả 謂vị 諸chư 法pháp 畢tất 竟cánh 。 可khả 滅diệt 及cập 執chấp 畢tất 竟cánh 滅diệt 盡tận 又hựu 執chấp 實thật 有hữu 能năng 執chấp 所sở 執chấp 乃nãi 至chí 第đệ 六lục 。 執chấp 不bất 生sanh 同đồng 生sanh 及cập 可khả 能năng 滅diệt 滅diệt 皆giai 成thành 一nhất 邊biên 故cố 大đại 品phẩm 云vân 法pháp 及cập 非phi 法pháp 俱câu 無vô 自tự 性tánh 由do 覺giác 此thử 理lý 故cố 名danh 菩Bồ 提Đề 若nhược 然nhiên 者giả 則tắc 所sở 謂vị 生sanh 滅diệt 智trí 情tình 者giả 皆giai 為vi 戲hí 論luận 而nhi 已dĩ 。

三tam 發phát 心tâm 分phần/phân (# 文văn 二nhị )#

阿A 難Nan 。 及cập 諸chư 大đại 眾chúng 。 聞văn 佛Phật 示thị 誨hối 。 疑nghi 惑hoặc 消tiêu 除trừ 。 心tâm 悟ngộ 實thật 相tướng 。 身thân 意ý 輕khinh 安an 。 得đắc 未vị 曾tằng 有hữu 。 重trùng 復phục 悲bi 淚lệ 。 悟ngộ 徹triệt 悲bi 深thâm )# 。 頂đảnh 禮lễ 佛Phật 足túc 。 長trường 跪quỵ 合hợp 掌chưởng 。 而nhi 白bạch 佛Phật 言ngôn 。 無vô 上thượng 大đại 悲bi 。 清thanh 淨tịnh 寶bảo 王vương 。 善thiện 開khai 我ngã 心tâm 。 能năng 以dĩ 如như 是thị 。 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 方phương 便tiện 提đề 獎tưởng 。 引dẫn 諸chư 沈trầm 冥minh 。 出xuất 於ư 苦khổ 海hải 。

世Thế 尊Tôn 。 我ngã 今kim 雖tuy 承thừa 。 如như 是thị 法Pháp 音âm 。 知tri 如Như 來Lai 藏tạng 。 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。 徧biến 十thập 方phương 界giới 。 含hàm 育dục 如Như 來Lai 。 十thập 方phương 國quốc 土độ 。 清thanh 淨tịnh 寶bảo 嚴nghiêm 。 妙Diệu 覺Giác 王Vương 剎sát 。 如Như 來Lai 復phục 責trách 。 多đa 聞văn 無vô 功công 。 不bất 逮đãi 修tu 習tập 。 我ngã 今kim 猶do 如như 。 旅lữ 泊bạc 之chi 人nhân 。 忽hốt 蒙mông 天thiên 王vương 。 周chu 稱xưng 天thiên 子tử 曰viết 天thiên 王vương )# 賜tứ 與dữ 華hoa 屋ốc (# 見kiến 性tánh )# 。 雖tuy 獲hoạch 大đại 宅trạch 。 要yếu 自tự 門môn 入nhập 。 惟duy 願nguyện 如Như 來Lai 。 不bất 捨xả 大đại 悲bi 。 示thị 我ngã 在tại 會hội 。 諸chư 蒙mông 暗ám 者giả 。 捐quyên 捨xả 小Tiểu 乘Thừa 。 畢tất (# 竟cánh )# 獲hoạch 如Như 來Lai 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 。 本bổn 發phát 心tâm 路lộ 。 令linh 有Hữu 學Học 者giả 。 從tùng 何hà 攝nhiếp 伏phục 。 疇trù 昔tích 攀phàn 緣duyên 。 得đắc 陀đà 羅la 尼ni 慧tuệ 性tánh )# 。 入nhập 佛Phật 知tri 見kiến 。 作tác 是thị 語ngữ 已dĩ 。 五ngũ 體thể 投đầu 地địa 。 在tại 會hội 一nhất 心tâm 。 佇trữ 佛Phật 慈từ 旨chỉ 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 此thử 由do 前tiền 經kinh 種chủng 種chủng 開khai 示thị 。 信tín 解giải 具cụ 足túc 。 應ưng 須tu 發phát 行hạnh 希hy 尅khắc 聖thánh 果Quả 故cố 次thứ 發phát 心tâm 也dã 其kỳ 文văn 分phần/phân 二nhị 第đệ 一nhất 發phát 心tâm 。 以dĩ 破phá 陰ấm 顯hiển 理lý 取thủ 觀quán 真chân 空không 證chứng 涅Niết 槃Bàn 德đức 即tức 奢Xa 摩Ma 他Tha 行hạnh 。 第đệ 二nhị 發phát 心tâm 。 以dĩ 備bị 顯hiển 六lục 根căn 功công 德đức 從tùng 選tuyển 根căn 入nhập 要yếu 空không 假giả 雙song 流lưu 而nhi 進tiến 中trung 道đạo 故cố 第đệ 三tam 觀quán 無vô 發phát 心tâm 之chi 文văn 有hữu 修tu 行hành 之chi 義nghĩa 初sơ 中trung 三tam 。

爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 哀ai 愍mẫn 會hội 中trung 。 緣Duyên 覺Giác 聲Thanh 聞Văn 。 於ư 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 未vị 自tự 在tại 者giả 。 及cập 為vì 當đương 來lai 。 佛Phật 滅diệt 度độ 後hậu 。 末Mạt 法Pháp 眾chúng 生sanh 。 兼kiêm 小Tiểu 乘Thừa 。 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 開khai 無Vô 上Thượng 乘Thừa 。 妙diệu 修tu 行hành 路lộ 。 宣tuyên 示thị 阿A 難Nan 。 及cập 諸chư 大đại 眾chúng 。 汝nhữ 等đẳng 決quyết 定định 。 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 於ư 佛Phật 如Như 來Lai 。 妙diệu 三tam 摩ma 提đề 定định 性tánh )# 。 不bất 生sanh 疲bì 倦quyện 。 應ưng 當đương 先tiên 明minh 。 發phát 覺giác 初sơ 心tâm 。 二nhị 決quyết 定định 義nghĩa 。 云vân 何hà 初sơ 心tâm 。 二nhị 義nghĩa 決quyết 定định 阿A 難Nan 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 者giả 。 汝nhữ 等đẳng 若nhược 欲dục 。 捐quyên 捨xả 聲Thanh 聞Văn 。 修tu 菩Bồ 薩Tát 乘Thừa 。 一Nhất 乘Thừa 頓đốn 圓viên )# 。 入nhập 佛Phật 知tri 見kiến 。 應ưng 當đương 審thẩm 觀quán 。 因Nhân 地Địa 發phát 心tâm 。 與dữ 果quả 地địa 覺giác 。 為vi 同đồng 為vi 異dị 。 阿A 難Nan 若nhược 於ư 因Nhân 地Địa 。 以dĩ 生sanh 滅diệt 心tâm 。 為vi 本bổn 修tu 因nhân 。 而nhi 求cầu 佛Phật 乘Thừa 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 無vô 有hữu 是thị 處xứ 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 汝nhữ 當đương 照chiếu 明minh 。 諸chư 器khí 世thế 間gian 。 可khả 作tác 之chi 法pháp 。 皆giai 從tùng 變biến 滅diệt 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 觀quán 世thế 間gian 。 可khả 作tác 之chi 法pháp 。 誰thùy 為vi 不bất 壞hoại 。 然nhiên 終chung 不bất 聞văn 。 爛lạn 壞hoại 虗hư 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 空không 非phi 可khả 作tác 。 由do 是thị 始thỉ 終chung 。 無vô 壞hoại 滅diệt 故cố 。 則tắc 汝nhữ 身thân 中trung 。 堅kiên 相tướng 為vi 地địa 。 潤nhuận 溼thấp 為vi 水thủy 。 煖noãn 觸xúc 為vi 火hỏa 。 動động 搖dao 為vi 風phong 。 由do 此thử 四tứ 纏triền 。 分phân 汝nhữ 湛trạm 圓viên 。 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。 為vi 視thị 為vi 聽thính 。 為vi 覺giác 為vi 察sát 。 從tùng 始thỉ (# 色sắc )# 入nhập 終chung (# 識thức )# 。 五ngũ 疊điệp 渾hồn 濁trược 。 云vân 何hà 為vi 濁trược 。

阿A 難Nan 。 譬thí 如như 清thanh 水thủy 。 清thanh 潔khiết 本bổn 然nhiên 。 即tức 彼bỉ 塵trần 土thổ 。 灰hôi 沙sa 之chi 倫luân 。 本bổn 質chất 留lưu 礙ngại 。 二nhị 體thể 法pháp 爾nhĩ 。 理lý 應ưng 如như 是thị )# 。 性tánh 不bất 相tương 循tuần 。 有hữu 世thế 間gian 人nhân 。 取thủ 彼bỉ 土độ 塵trần 。 投đầu 於ư 淨tịnh 水thủy 。 土thổ 失thất 留lưu 礙ngại 。 水thủy 亡vong 清thanh 潔khiết 。 容dung 貌mạo 汩# 然nhiên 。 名danh 之chi 為vi 濁trược 。 汝nhữ 濁trược 五ngũ 重trọng 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。

〔# 一nhất 示thị 果quả 德đức 〕#

〔# 疏sớ/sơ 〕# 先tiên 示thị 涅Niết 槃Bàn 不bất 生sanh 滅diệt 地địa 。 以dĩ 為vi 初sơ 心tâm 發phát 覺giác 之chi 本bổn 則tắc 汝nhữ 身thân 中trung 。 者giả 指chỉ 有hữu 為vi 性tánh 也dã 清thanh 水thủy 譬thí 圓viên 湛trạm 妙diệu 心tâm 塵trần 土thổ 灰hôi 沙sa 喻dụ 五ngũ 陰ấm 生sanh 法pháp 能năng 令linh 眼nhãn 視thị 耳nhĩ 聽thính 分phân 別biệt 湛trạm 源nguyên 五ngũ 疊điệp 亂loạn 真chân 故cố 以dĩ 五ngũ 陰ấm 為vi 濁trược 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 見kiến 虗hư 空không 徧biến 十thập 方phương 界giới 。 空không 見kiến 不bất 分phân 。 有hữu 空không 無vô 體thể 。 有hữu 見kiến 無vô 覺giác 。 相tương 織chức 妄vọng 成thành 。 是thị 第đệ 一nhất 重trọng 。 名danh 為vi 劫kiếp 濁trược 。 汝nhữ 身thân 現hiện 摶đoàn 。 四tứ 大đại 為vi 體thể 。 見kiến 聞văn 覺giác 知tri 。 此thử 六lục 受thọ 根căn )# 。 壅ủng 令linh 留lưu 礙ngại 。 水thủy 火hỏa 風phong 土thổ 。 此thử 六lục 塵trần 境cảnh )# 。 旋toàn 令linh 覺giác 知tri 。 相tương 織chức 妄vọng 成thành 。 是thị 第đệ 二nhị 重trọng 。 名danh 為vi 見kiến 濁trược 。 又hựu 汝nhữ 心tâm 中trung 。 憶ức (# 過quá 去khứ )# 識thức (# 見kiến 在tại )# 誦tụng 習tập 。 性tánh 發phát 知tri 見kiến 。 容dung 現hiện 六lục 塵trần 。 離ly 塵trần 無vô 相tướng 。 離ly 覺giác 無vô 性tánh 。 相tương 織chức 妄vọng 成thành 。 是thị 第đệ 三tam 重trọng 。 名danh 煩phiền 惱não 濁trược 。 又hựu 汝nhữ 朝triêu 夕tịch 。 生sanh 滅diệt 不bất 停đình 。 知tri 見kiến 每mỗi 欲dục 。 留lưu 於ư 世thế 間gian 。 業nghiệp 運vận 每mỗi 常thường 。 遷thiên 於ư 國quốc 土độ 。 亦diệc 世thế 間gian 。 相tương 織chức 妄vọng 成thành 。 是thị 第đệ 四tứ 重trọng 。 名danh 眾chúng 生sanh 濁trược 。 汝nhữ 等đẳng 見kiến 聞văn 。 元nguyên 無vô 異dị 性tánh 。 眾chúng 塵trần 隔cách 越việt 。 無vô 狀trạng (# 端đoan )# 異dị 生sanh 。 性tánh 中trung 相tương 知tri 。 性tánh 元nguyên 無vô 異dị )# 。 用dụng 中trung 相tương 背bội 。 眾chúng 塵trần 隔cách 越việt 異dị 生sanh )# 。 同đồng (# 性tánh )# 異dị (# 用dụng )# 失thất 準chuẩn 相tương 織chức 妄vọng 成thành 。 是thị 第đệ 五ngũ 重trọng 。 名danh 為vi 命mạng 濁trược 。

〔# 二nhị 明minh 五ngũ 濁trược 〕#

〔# 孤cô 山sơn 〕# 五ngũ 濁trược 依y 於ư 五ngũ 陰ấm 根căn 塵trần 皆giai 色sắc 而nhi 以dĩ 眼nhãn 根căn 見kiến 空không 說thuyết 者giả 渾hồn 濁trược 義nghĩa 顯hiển 也dã 成thành 住trụ 壞hoại 空không 皆giai 名danh 為vi 劫kiếp 故cố 以dĩ 見kiến 空không 為vi 劫kiếp 濁trược 空không 無vô 好hảo 醜xú 可khả 覺giác 特đặc 由do 見kiến 空không 交giao 織chức 濁trược 亂loạn 性tánh 真chân 名danh 劫kiếp 濁trược 故cố 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 見kiến 濁trược 為vi 受thọ 陰ấm 見kiến 聞văn 覺giác 知tri 。 名danh 六lục 受thọ 根căn 水thủy 火hỏa 風phong 土thổ 。 六lục 塵trần 境cảnh 也dã 因nhân 根căn 有hữu 相tướng 。 故cố 令linh 留lưu 礙ngại 由do 塵trần 發phát 知tri 。 故cố 旋toàn 令linh 覺giác 煩phiền 惱não 濁trược 為vi 想tưởng 陰ấm 憶ức 識thức 誦tụng 習tập 。 皆giai 想tưởng 為vi 體thể 憶ức 想tưởng 過quá 去khứ 識thức 別biệt 現hiện 在tại 誦tụng 習tập 未vị 來lai 貪tham 瞋sân 煩phiền 惱não 由do 想tưởng 而nhi 生sanh 想tưởng 念niệm 力lực 故cố 發phát 知tri 見kiến 性tánh 六lục 塵trần 容dung 貌mạo 現hiện 於ư 想tưởng 中trung 故cố 想tưởng 為vi 煩phiền 惱não 濁trược 眾chúng 生sanh 濁trược 為vi 行hành 陰ấm 生sanh 滅diệt 不bất 停đình 。 為vi 行hàng 行hàng 相tương/tướng 遷thiên 流lưu 故cố 曰viết 業nghiệp 運vận 妄vọng 想tưởng 知tri 見kiến 即tức 行hành 陰ấm 體thể 諸chư 行hành 無vô 常thường 。 故cố 國quốc 土độ 每mỗi 遷thiên 命mạng 濁trược 為vi 識thức 陰ấm 性tánh 中trung 相tương 知tri 。 斯tư 無vô 異dị 姓tánh 由do 塵trần 隔cách 越việt 而nhi 相tương 背bội 也dã 同đồng 謂vị 識thức 體thể 異dị 即tức 根căn 塵trần 即tức 彼bỉ 此thử 失thất 準chuẩn 名danh 相tướng 織chức 故cố 經Kinh 云vân 涅Niết 槃Bàn 者giả 名danh 無vô 織chức 織chức 者giả 兩lưỡng 物vật 相tương 涉thiệp 經kinh 緯# 造tạo 作tác 之chi 義nghĩa 而nhi 涅Niết 槃Bàn 之chi 體thể 自tự 性tánh 清thanh 淨tịnh 。 不bất 涉thiệp 眾chúng 緣duyên 故cố 佛Phật 性tánh 論luận 云vân 涅Niết 槃Bàn 者giả 無vô 所sở 趣thú 故cố 。 離ly 編biên 織chức 故cố 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 今kim 欲dục 令linh 。 見kiến 聞văn 覺giác 知tri 。 遠viễn 契khế 如Như 來Lai 。 常thường 樂lạc 我ngã 淨tịnh 。 應ưng 當đương 先tiên 擇trạch 。 死tử 生sanh 根căn 本bổn 。 依y 不bất 生sanh 滅diệt 。 圓viên 湛trạm 性tánh 成thành 。 以dĩ 湛trạm 旋toàn 其kỳ 。 虗hư 妄vọng 滅diệt 生sanh 。 伏phục 還hoàn 元nguyên 覺giác 。 得đắc 元nguyên 明minh 覺giác 。 無vô 生sanh 滅diệt 性tánh 。 為vi 因Nhân 地Địa 心tâm 。 然nhiên 後hậu 圓viên 成thành 。 果quả 地địa 修tu 證chứng 。 如như 澄trừng 濁trược 水thủy 。 貯trữ 於ư 靜tĩnh 器khí 。 靜tĩnh 深thâm 不bất 動động 。 沙sa 土thổ 自tự 沈trầm 。 清thanh 水thủy 現hiện 前tiền 。 名danh 為vi 初Sơ 伏Phục 客Khách 塵Trần 煩Phiền 惱Não 。 去khứ 泥nê 純thuần 水thủy 。 名danh 為vi 永Vĩnh 斷Đoạn 根Căn 本Bổn 無Vô 明Minh 。 明minh 相tướng 精tinh 純thuần 。 一nhất 切thiết 變biến 現hiện 。 不bất 為vị 煩phiền 惱não 。 皆giai 合hợp 涅Niết 槃Bàn 。 清thanh 淨tịnh 妙diệu 德đức 。

〔# 三Tam 明Minh 伏phục 斷đoạn 〕# 生sanh 死tử 根căn 本bổn 。 五ngũ 濁trược 業nghiệp 用dụng 也dã 圓viên 湛trạm 之chi 性tánh 本bổn 智trí 真chân 體thể 也dã 初sơ 伏phục 客khách 塵trần 謂vị 先tiên 除trừ 正chánh 使sử 永vĩnh 斷đoạn 根căn 本bổn 即tức 更cánh 侵xâm 習tập 氣khí 寶bảo 性tánh 論luận 云vân 貪tham 等đẳng 客khách 煩phiền 惱não 猶do 如như 濁trược 水thủy 塵trần 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 上thượng 果quả 法pháp 如như 池trì 水thủy 示thị 現hiện 佛Phật 法Pháp 身thân 一nhất 切thiết 諸chư 功công 德đức 又hựu 伏phục 斷đoạn 客khách 塵trần 有hữu 二nhị 種chủng 入nhập 一nhất 者giả 理lý 入nhập 二nhị 者giả 行hành 入nhập 理lý 入nhập 者giả 金Kim 剛Cang 三Tam 昧Muội 。 經Kinh 云vân 深thâm 信tín 眾chúng 生sanh 。 不bất 異dị 真chân 性tánh 。 不bất 一nhất 不bất 共cộng 。 但đãn 以dĩ 客khách 塵trần 。 所sở 障chướng 當đương 凝ngưng 住trụ 覺giác 見kiến 諦Đế 觀quán 佛Phật 性tánh 寂tịch 靜tĩnh 無vô 為vi 。 無vô 有hữu 分phân 別biệt 。 是thị 為vi 理lý 入nhập 然nhiên 客khách 塵trần 之chi 體thể 即tức 奢Xa 摩Ma 他Tha 所sở 治trị 之chi 惑hoặc 以dĩ 喻dụ 況huống 法pháp 則tắc 水thủy 喻dụ 自tự 性tánh 本bổn 淨tịnh 塵trần 喻dụ 虗hư 妄vọng 分phân 別biệt 而nhi 諸chư 論luận 等đẳng 取thủ 契Khế 經Kinh 義nghĩa 立lập 心tâm 性tánh 本bổn 淨tịnh 諸chư 師sư 各các 有hữu 立lập 破phá 今kim 復phục 略lược 引dẫn 者giả 如như 分phân 別biệt 論luận 師sư 引dẫn 經Kinh 云vân 眾chúng 生sanh 之chi 心tâm 。 本bổn 來lai 清thanh 淨tịnh 。 明minh 徹triệt 潔khiết 白bạch 但đãn 為vị 客khách 塵trần 煩phiền 惱não 。 所sở 覆phú 見kiến 不bất 清thanh 淨tịnh 。 煩phiền 惱não 斷đoạn 除trừ 即tức 得đắc 解giải 脫thoát 。 毗tỳ 婆bà 沙sa 師sư 破phá 云vân 若nhược 心tâm 性tánh 本bổn 淨tịnh 為vi 煩phiền 惱não 所sở 汙ô 見kiến 不bất 清thanh 淨tịnh 。 者giả 何hà 不bất 煩phiền 惱não 本bổn 性tánh 染nhiễm 汙ô 為vi 本bổn 染nhiễm 汙ô 心tâm 而nhi 見kiến 清thanh 淨tịnh 釋thích 曰viết 心tâm 性tánh 義nghĩa 本bổn 出xuất 華hoa 嚴nghiêm 淨tịnh 師sư 等đẳng 經kinh 而nhi 陳trần 那na 引dẫn 之chi 耳nhĩ 婆bà 沙sa 欲dục 以dĩ 義nghĩa 準chuẩn 破phá 之chi 故cố 云vân 何hà 不phủ 也dã 雜tạp 集tập 論luận 安an 慧tuệ 釋thích 云vân 所sở 謂vị 客khách 塵trần 者giả 由do 未vị 永vĩnh 拔bạt 所sở 取thủ 能năng 敢cảm 種chủng 子tử 故cố 令linh 依y 他tha 性tánh 心tâm 二nhị 行hành 相tương/tướng 轉chuyển 非phi 法pháp 性tánh 心tâm 以dĩ 諸chư 法pháp 性tánh 自tự 性tánh 清thanh 淨tịnh 故cố 。 釋thích 曰viết 安an 慧tuệ 欲dục 以dĩ 簡giản 別biệt 義nghĩa 救cứu 故cố 云vân 非phi 法pháp 性tánh 心tâm 又hựu 成thành 實thật 論luận 經kinh 部bộ 師sư 破phá 云vân 經kinh 說thuyết 心tâm 性tánh 本bổn 淨tịnh 者giả 以dĩ 顯hiển 心tâm 體thể 是thị 常thường 說thuyết 客khách 塵trần 言ngôn 釋thích 曰viết 經kinh 部bộ 欲dục 以dĩ 違vi 宗tông 破phá 他tha 故cố 以dĩ 顯hiển 常thường 矯kiểu 之chi 又hựu 若nhược 辨biện 中trung 邊biên 論luận 則tắc 以dĩ 雙song 破phá 二nhị 邊biên 之chi 情tình 雙song 立lập 二nhị 邊biên 之chi 義nghĩa 令linh 染nhiễm 淨tịnh 情tình 亡vong 是thị 非phi 泯mẫn 絕tuyệt 則tắc 心tâm 性tánh 顯hiển 矣hĩ 故cố 論luận 云vân 此thử 若nhược 無vô 雜tạp 染nhiễm 一nhất 切thiết 應ưng 自tự 脫thoát 此thử 若nhược 無vô 清thanh 淨tịnh 功công 用dụng 應ưng 無vô 果quả 非phi 染nhiễm 非phi 不bất 染nhiễm 非phi 淨tịnh 非phi 不bất 淨tịnh 。 心tâm 性tánh 本bổn 淨tịnh 故cố 客khách 塵trần 煩phiền 惱não 染nhiễm 。

第đệ 二nhị 發phát 心tâm 文văn 四tứ )#

第đệ 二nhị 義nghĩa 者giả 。 汝nhữ 等đẳng 必tất 欲dục 。 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 於ư 菩Bồ 薩Tát 乘Thừa 。 生sanh 大đại 勇dũng 猛mãnh 。 決quyết 定định 棄khí 捐quyên 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 應ưng 當đương 審thẩm 詳tường 。 煩phiền 惱não 根căn (# 六lục 根căn )# 本bổn 。 此thử 無vô 始thỉ 來lai 。 發phát 業nghiệp 潤nhuận 生sanh 。 誰thùy 作tác 誰thùy 受thọ 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 修tu 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 不bất 審thẩm 觀quán 。 煩phiền 惱não 根căn 本bổn 。 則tắc 不bất 能năng 知tri 。 虗hư 妄vọng 根căn 塵trần 。 何hà 處xứ 顛điên 倒đảo 。 處xử (# 結kết 處xứ 尚thượng 不bất 知tri 。 云vân 何hà 降hàng 伏phục 。 取thủ 如Như 來Lai 位vị 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 觀quán 世thế 間gian 。 解giải 結kết 之chi 人nhân 。 不bất 見kiến 所sở 結kết 。 云vân 何hà 知tri 解giải 。 不bất 聞văn 虗hư 空không 。 被bị 汝nhữ 隳huy 裂liệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 空không 無vô 形hình 相tướng 。 無vô 結kết 解giải 故cố 。

則tắc 汝nhữ 現hiện 前tiền 。 眼nhãn 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 。 及cập 與dữ 身thân 心tâm 。 六lục 為vi 賊tặc 媒môi 。 自tự 劫kiếp 家gia 寶bảo 。 由do 此thử 無vô 始thỉ 。 眾chúng 生sanh 世thế 界giới 。 是thị 正chánh 報báo )# 。 生sanh 纏triền 縛phược 故cố 。 於ư 器khí 世thế 間gian 。 是thị 依y 報báo )# 。 不bất 能năng 超siêu 越việt 。

〔# 一nhất 審thẩm 明minh 因Nhân 地Địa 〕# 言ngôn 因Nhân 地Địa 者giả 謂vị 同đồng 前tiền 發phát 心tâm 觀quán 圓viên 湛trạm 性tánh 合hợp 涅Niết 槃Bàn 空không 則tắc 以dĩ 無vô 生sanh 滅diệt 性tánh 。 為vi 本bổn 修tu 因nhân 。 即tức 乘thừa 此thử 因nhân 圓viên 滿mãn 果quả 地địa 功công 德đức 故cố 指chỉ 虗hư 空không 壞hoại 烈liệt 為ví 喻dụ 此thử 審thẩm 因nhân 也dã 由do 三tam 觀quán 修tu 心tâm 皆giai 因nhân 空không 起khởi 行hành 深thâm 涉thiệp 遠viễn 理lý 定định 該cai 前tiền 故cố 修tu 假giả 者giả 必tất 因nhân 於ư 空không 修tu 中trung 者giả 必tất 緣duyên 空không 假giả 欲dục 知tri 觀quán 義nghĩa 請thỉnh 觀quán 圓viên 覺giác 最tối 初sơ 三tam 章chương 。

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 發phát 業nghiệp 潤nhuận 生sanh 。 指chỉ 煩phiền 惱não 誰thùy 作tác 誰thùy 受thọ 。 此thử 推thôi 本bổn 也dã 。

阿A 難Nan 。 云vân 何hà 名danh 為vi 眾chúng 生sanh 世thế 界giới 。 世thế 為vi 遷thiên 流lưu 。 界giới 為vi 方phương 位vị 。 汝nhữ 今kim 當đương 知tri 。 東đông 西tây 南nam 北bắc 。 東đông 南nam 西tây 南nam 。 東đông 北bắc 西tây 北bắc 。 上thượng 下hạ 為vi 界giới 。 過quá 去khứ 未vị 來lai 。 現hiện 在tại 為vi 世thế 。 方phương 位vị 有hữu 十thập 。 流lưu 數số 有hữu 三tam 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 織chức 妄vọng 相tương 成thành 。 身thân 中trung 貿mậu 遷thiên 。 世thế 界giới 相tương 涉thiệp 。 而nhi 此thử 界giới 性tánh 。 設thiết 雖tuy 十thập 方phương 。 定định 位vị 可khả 明minh 。 世thế 間gian 秪# 目mục 東đông 西tây 南nam 北bắc 。 上thượng 下hạ 無vô 位vị 。 中trung 無vô 定định 方phương 。 四tứ 數số 東đông 西tây 南nam 北bắc 必tất 明minh 。 與dữ 世thế (# 過quá 現hiện 來lai 相tương 涉thiệp 。 三tam 四tứ (# 以dĩ 三tam 世thế 涉thiệp 四tứ 方phương )# 四tứ 三tam (# 以dĩ 四tứ 方phương 涉thiệp 三tam 世thế )# 。 宛uyển 轉chuyển 十thập 二nhị 。 流lưu 變biến 三tam 疊điệp 。 一nhất 十thập 百bách 千thiên 。 總tổng 括quát 始thỉ 終chung 。 六lục 根căn 之chi 中trung 。 各các 各các 功công 德đức 。 有hữu 千thiên 二nhị 百bách 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 復phục 於ư 中trung 。 克khắc 定định 優ưu 劣liệt 。 如như 眼nhãn 觀quán 見kiến 。 後hậu 暗ám 前tiền 明minh 。 前tiền 方phương 全toàn 明minh 。 後hậu 方phương 全toàn 暗ám 。 左tả 右hữu 旁bàng 觀quán 。 三tam 分phân 之chi 二nhị 。 統thống 論luận 所sở 作tác 。 功công 德đức 不bất 全toàn 。 三tam 分phần 言ngôn 功công 。 一nhất 分phần 無vô 德đức 。 當đương 知tri 眼nhãn 唯duy 八bát 百bách 功công 德đức 。 如như 耳nhĩ 周chu 聽thính 。 十thập 方phương 無vô 遺di 。 動động 若nhược 邇nhĩ 遙diêu 。 相tương 似tự 非phi 實thật )# 。 靜tĩnh 無vô 邊biên 際tế 。 當đương 知tri 耳nhĩ 根căn 圓viên 滿mãn 。 一nhất 千thiên 二nhị 百bách 功công 德đức 。 如như 鼻tị 齅khứu 聞văn 。 通thông 出xuất 入nhập 息tức 。 有hữu 出xuất 有hữu 入nhập 。 而nhi 闕khuyết 中trung 交giao 。 驗nghiệm 於ư 鼻tị 根căn 。 三tam 分phần 闕khuyết 一nhất 。 當đương 知tri 鼻tị 唯duy 。 八bát 百bách 功công 德đức 。 如như 舌thiệt 宣tuyên 揚dương 。 盡tận 知tri 世thế 間gian 出xuất 世thế 間gian 智trí 。 言ngôn 有hữu 方phương 分phân 。 理lý 無vô 窮cùng 盡tận 。 當đương 知tri 舌thiệt 根căn 圓viên 滿mãn 。 一nhất 千thiên 二nhị 百bách 功công 德đức 。 如như 身thân 覺giác 觸xúc 。 識thức 於ư 違vi 順thuận 。 合hợp 時thời 能năng 覺giác 。 離ly 中trung 不bất 知tri 。 離ly 一nhất 合hợp 雙song 。 驗nghiệm 於ư 身thân 根căn 。 三tam 分phần 闕khuyết 一nhất 。 當đương 知tri 身thân 唯duy 。 八bát 百bách 功công 德đức 。 如như 意ý 默mặc 容dung 。 十thập 方phương 三tam 世thế 。 一nhất 切thiết 世thế 間gian 。 出xuất 世thế 間gian 法Pháp 。 唯duy 聖thánh 與dữ 凡phàm 。 無vô 不bất 包bao 容dung 。 盡tận 其kỳ 涯nhai 際tế 。 當đương 知tri 意ý 根căn 圓viên 滿mãn 。 一nhất 千thiên 二nhị 百bách 功công 德đức 。

〔# 二nhị 顯hiển 本bổn 功công 德đức 〕#

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 世thế 者giả 三tam 世thế 遷thiên 流lưu 界giới 者giả 各các 從tùng 定định 位vị 界giới 位vị 有hữu 十thập 世thế 數số 有hữu 三tam 一nhất 身thân 所sở 具cụ 理lý 自tự 互hỗ 涉thiệp 故cố 曰viết 。 身thân 中trung 貿mậu 遷thiên 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 方phương 位vị 有hữu 十thập 。 故cố 十thập 倍bội 為vi 數số 流lưu 數số 有hữu 三tam 。 故cố 三tam 變biến 而nhi 止chỉ 此thử 所sở 以dĩ 垂thùy 變biến 化hóa 之chi 故cố 具cụ 功công 德đức 之chi 門môn 皆giai 因nhân 數số 起khởi 故cố 所sở 顯hiển 之chi 。

〔# 補bổ 註chú 〕# 言ngôn 千thiên 二nhị 百bách 功công 德đức 。 者giả 四tứ 方phương 各các 二nhị 百bách 四tứ 隅ngung 各các 一nhất 百bách 也dã 鼻tị 通thông 出xuất 入nhập 入nhập 則tắc 聞văn 香hương 出xuất 則tắc 不bất 聞văn 出xuất 入nhập 之chi 中trung 其kỳ 境cảnh 不bất 交giao 故cố 三tam 分phần 闕khuyết 一nhất 。 是thị 則tắc 六lục 根căn 俱câu 以dĩ 能năng 了liễu 別biệt 處xứ 為vi 功công 德đức 也dã 又hựu 如như 身thân 有hữu 離ly 合hợp 則tắc 以dĩ 離ly 境cảnh 不bất 知tri 為vi 闕khuyết 一nhất 分phần/phân 意ý 根căn 了liễu 境cảnh 通thông 於ư 三tam 世thế 具cụ 現hiện 比tỉ 二nhị 量lượng 又hựu 以dĩ 憶ức 識thức 誦tụng 習tập 。 中trung 慣quán 力lực 強cường/cưỡng 故cố 能năng 默mặc 容dung 十thập 方phương 三tam 世thế 等đẳng 也dã 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 今kim 欲dục 逆nghịch 。 挽vãn 生sanh 死tử 欲dục 流lưu 。 反phản 窮cùng 流lưu 根căn 。 至chí 不bất 生sanh 滅diệt 。 當đương 驗nghiệm 此thử 等đẳng 。 六lục 受thọ 用dụng 根căn 。 誰thùy 合hợp 誰thùy 離ly 。 誰thùy 深thâm 誰thùy 淺thiển 。 誰thùy 為vi 圓viên 通thông 用dụng 具cụ )# 。 誰thùy 不bất 圓viên 滿mãn 用dụng 缺khuyết )# 。 若nhược 能năng 於ư 此thử 。 悟ngộ 圓viên 通thông 根căn 。 逆nghịch 彼bỉ 無vô 始thỉ 。 織chức 妄vọng 業nghiệp 流lưu 。 得đắc 循tuần 圓viên 通thông 。 與dữ 不bất 圓viên 根căn 。 日nhật 劫kiếp 相tương 倍bội 。 我ngã 今kim 備bị 顯hiển 。 六lục 湛trạm 圓viên 明minh 。 本bổn 所sở 功công 德đức 。 數số 量lượng 如như 是thị 。 隨tùy 汝nhữ 詳tường 擇trạch 。 其kỳ 可khả 入nhập 者giả 。 吾ngô 當đương 發phát 明minh 。 令linh 汝nhữ 增tăng 進tiến 。 十thập 方phương 如Như 來Lai 。 於ư 十thập 八bát 界giới 。 一nhất 一nhất 修tu 行hành 。 皆giai 得đắc 圓viên 滿mãn 。 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。 於ư 其kỳ 中trung 間gian 。 亦diệc 無vô 優ưu 劣liệt 。 但đãn 汝nhữ 下hạ 劣liệt 。 未vị 能năng 於ư 中trung 。 圓viên 自tự 在tại 慧tuệ 。 故cố 我ngã 宣tuyên 揚dương 。 令linh 汝nhữ 但đãn 於ư 。 一nhất 門môn 深thâm 入nhập 。 入nhập 一nhất 無vô 妄vọng 。 彼bỉ 六lục 知tri 根căn 。 一nhất 時thời 清thanh 淨tịnh 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 阿A 難Nan 下hạ 流lưu 根căn 即tức 妙diệu 湛trạm 不bất 動động 者giả 也dã 眼nhãn 耳nhĩ 以dĩ 離ly 中trung 取thủ 境cảnh 鼻tị 等đẳng 以dĩ 合hợp 中trung 知tri 法pháp 離ly 則tắc 境cảnh 遠viễn 為vi 深thâm 合hợp 則tắc 境cảnh 近cận 為vi 淺thiển 顯hiển 宗tông 論luận 云vân 五ngũ 根căn 初sơ 二nhị 用dụng 遠viễn 境cảnh 不bất 合hợp 故cố 俱câu 舍xá 云vân 眼nhãn 用dụng 遠viễn 速tốc 遠viễn 見kiến 山sơn 河hà 不bất 聞văn 聲thanh 故cố 如như 先tiên 見kiến 擊kích 鼓cổ 後hậu 方phương 聞văn 聲thanh 鼻tị 舌thiệt 無vô 遠viễn 事sự 是thị 也dã 。

阿A 難Nan 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 云vân 何hà 逆nghịch 流lưu 。 深thâm 入nhập 一nhất 門môn 。 能năng 令linh 六lục 根căn 。 一nhất 時thời 清thanh 淨tịnh 。

佛Phật 告cáo 阿A 難Nan 。

汝nhữ 今kim 已dĩ 得đắc 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 不bất 入nhập 六lục 塵trần )# 。 已dĩ 滅diệt 三tam 界giới 。 眾chúng 生sanh 世thế 間gian 。 見kiến 所sở 斷đoạn 惑hoặc 。 即tức 八bát 十thập 一nhất 使sử )# 。 然nhiên 猶do 未vị 知tri 。 根căn 中trung 積tích 生sanh 。 無vô 始thỉ 虗hư 習tập 。 彼bỉ 習tập 要yếu 因nhân 。 修tu 所sở 斷đoạn 得đắc 。 即tức 八bát 十thập 一nhất 思tư )# 。 何hà 況huống 此thử 中trung 。 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 。 分phân 劑tề 頭đầu 數số 。 今kim 汝nhữ 且thả 觀quán 。 現hiện 前tiền 六lục 根căn 。 為vi 一nhất 為vi 六lục 。

阿A 難Nan 。 若nhược 言ngôn 一nhất 者giả 。 耳nhĩ 何hà 不bất 見kiến 。 目mục 何hà 不bất 聞văn 。 頭đầu 奚hề 不bất 履lý 。 足túc 奚hề 無vô 語ngữ 。 若nhược 此thử 六lục 根căn 。 決quyết 定định 成thành 六lục 。 如như 我ngã 今kim 會hội 。 與dữ 汝nhữ 宣tuyên 揚dương 。 微vi 妙diệu 法Pháp 門môn 。 汝nhữ 之chi 六lục 根căn 。 誰thùy 來lai 領lãnh 受thọ 。 阿A 難Nan 言ngôn 。 我ngã 用dụng 耳nhĩ 聞văn 。

佛Phật 言ngôn 。

汝nhữ 耳nhĩ 自tự 聞văn 。 何hà 關quan 身thân 口khẩu 。 口khẩu 來lai 問vấn 義nghĩa 。 身thân 起khởi 欽khâm 承thừa 。 是thị 故cố 應ưng 知tri 。 非phi 一nhất 終chung 六lục 。 非phi 六lục 終chung 一nhất 。 終chung 不bất 汝nhữ 根căn 。 元nguyên 一nhất 元nguyên 六lục 。

阿A 難Nan 。 當đương 知tri 是thị 根căn 。 非phi 一nhất 非phi 六lục 。 由do 無vô 始thỉ 來lai 。 顛điên 倒đảo 淪luân 替thế 。 即tức 惑hoặc 業nghiệp )# 。 故cố 於ư 圓viên 湛trạm 。 一nhất 六lục 義nghĩa 生sanh 。 汝nhữ 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 雖tuy 得đắc 六lục 銷tiêu 。 猶do 未vị 亡vong 一nhất 。 如như 太thái 虗hư 空không 。 參tham 合hợp 羣quần 器khí 。 由do 器khí 形hình 異dị 。 名danh 之chi 異dị 空không 。 除trừ 器khí 觀quán 空không 。 說thuyết 空không 為vi 一nhất 。 彼bỉ 太thái 虗hư 空không 。 云vân 何hà 為vi 汝nhữ 。 成thành 同đồng 不bất 同đồng 。 何hà 況huống 更cánh 名danh 。 是thị 一nhất 非phi 一nhất 。 則tắc 汝nhữ 了liễu 知tri 。 六lục 受thọ 用dụng 根căn 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 見kiến 所sở 斷đoạn 惑hoặc 。 即tức 八bát 十thập 一nhất 使sử 根căn 中trung 虗hư 習tập 即tức 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 。 也dã 分phân 劑tề 頭đầu 數số 。 者giả 如như 凡phàm 夫phu 覺giác 滅diệt 相tương/tướng 二nhị 乘thừa 覺giác 異dị 相tướng 法Pháp 身thân 位vị 菩Bồ 薩Tát 覺giác 住trụ 相tương/tướng 滿mãn 足túc 位vị 菩Bồ 薩Tát 覺giác 生sanh 相tương/tướng 即tức 斷đoạn 惑hoặc 分phần/phân 劑tề 所sở 有hữu 頭đầu 數số 也dã 圓viên 覺giác 云vân 修tu 禪thiền 那na 者giả 心tâm 中trung 了liễu 知tri 。 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 。 分phân 劑tề 頭đầu 數số 。 然nhiên 此thử 中trung 之chi 說thuyết 與dữ 彼bỉ 有hữu 異dị 者giả 此thử 文văn 之chi 義nghĩa 欲dục 斷đoạn 彼bỉ 生sanh 彼bỉ 經kinh 之chi 談đàm 欲dục 知tri 彼bỉ 數số 觀quán 體thể 異dị 故cố 〔# 孤cô 山sơn 〕# 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 不bất 入nhập 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。 故cố 得đắc 六lục 銷tiêu 猶do 未vị 忘vong 一nhất 者giả 滯trệ 有hữu 涅Niết 槃Bàn 也dã 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 虗hư 空không 本bổn 非phi 同đồng 異dị 喻dụ 圓viên 湛trạm 本bổn 非phi 一nhất 六lục 合hợp 器khí 除trừ 器khí 喻dụ 。 一nhất 六lục 義nghĩa 生sanh 。

由do 明minh 暗ám 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tướng 形hình 互hỗ 顯hiển )# 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 見kiến 。 見kiến 精tinh 映ánh 色sắc 。 結kết 色sắc 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 眼nhãn 體thể 。 如như 蒲bồ 萄đào 朵đóa 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 色sắc 。 由do 動động 靜tĩnh 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tương 擊kích 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 聽thính 。 聽thính 精tinh 映ánh 聲thanh 。 卷quyển 聲thanh 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 耳nhĩ 體thể 。 如như 新tân 卷quyển 葉diệp 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 聲thanh 。 由do 通thông 塞tắc 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tương 發phát 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 齅khứu 。 齅khứu 精tinh 映ánh 香hương 。 納nạp 香hương 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 鼻tị 體thể 。 如như 雙song 埀thùy 爪trảo 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 香hương 。 由do 恬điềm 變biến 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tương 參tham 雜tạp 和hòa )# 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 嘗thường 。 嘗thường 精tinh 映ánh 味vị 。 絞giảo 味vị 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 舌thiệt 體thể 。 如như 初sơ 偃yển 月nguyệt 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 味vị 。 由do 離ly 合hợp 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tương 摩ma 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 覺giác 。 覺giác 精tinh 映ánh 觸xúc 。 搏bác 觸xúc 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 身thân 體thể 。 如như 腰yêu 鼓cổ 顙tảng 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 觸xúc 。 由do 生sanh 滅diệt 等đẳng 。 二nhị 種chủng 相tương 續tục 。 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 黏niêm 湛trạm 發phát 知tri 。 知tri 精tinh 映ánh 法pháp 。 攬lãm 法pháp 成thành 根căn 。 根căn 元nguyên 目mục 為vi 。 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 。 因nhân 名danh 意ý 思tư 。 如như 幽u 室thất 見kiến 。 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 流lưu 逸dật 奔bôn 法pháp 。

〔# 三tam 斥xích 相tương/tướng 冥minh 真chân 〕# 外ngoại 拔bạt 六lục 根căn 內nội 冥minh 真chân 性tánh 使sử 聞văn 見kiến 合hợp 而nhi 為vi 一nhất 。 圓viên 湛trạm 開khai 而nhi 徧biến 應ưng 則tắc 諸chư 根căn 互hỗ 用dụng 。 而nhi 虗hư 習tập 全toàn 消tiêu 矣hĩ 故cố 經Kinh 云vân 非phi 汝nhữ 六lục 根căn 。 互hỗ 用dụng 合hợp 開khai 。 則tắc 此thử 妄vọng 想tưởng 無vô 時thời 得đắc 滅diệt 。 則tắc 知tri 拔bạt 根căn 義nghĩa 在tại 斷đoạn 惑hoặc 於ư 妙diệu 圓viên 中trung 。 者giả 示thị 根căn 結kết 所sở 起khởi 見kiến 由do 黏niêm 湛trạm 而nhi 發phát 根căn 因nhân 結kết 色sắc 所sở 生sanh 故cố 眼nhãn 之chi 名danh 體thể 從tùng 茲tư 而nhi 立lập 則tắc 知tri 見kiến 等đẳng 六lục 用dụng 為vi 虗hư 妄vọng 也dã 俱câu 舍xá 云vân 蒲bồ 萄đào 眼nhãn 體thể 皆giai 有hữu 極cực 微vi 極cực 微vi 名danh 不bất 可khả 見kiến 色sắc 故cố 見kiến 根căn 之chi 元nguyên 是thị 清thanh 淨tịnh 四tứ 大đại 而nhi 浮phù 根căn 四tứ 塵trần 。 亦diệc 能năng 奔bôn 色sắc 。

阿A 難Nan 。 如như 是thị 六lục 根căn 。 由do 彼bỉ 覺giác 明minh 。 有hữu 明minh 明minh 覺giác 。 失thất 彼bỉ 精tinh 了liễu 。 粘niêm 妄vọng 發phát 光quang 。 是thị 以dĩ 汝nhữ 今kim 。 離ly 暗ám 離ly 明minh 。 無vô 有hữu 見kiến 體thể 。 離ly 動động 離ly 靜tĩnh 。 元nguyên 無vô 聽thính 質chất 。 無vô 通thông 無vô 塞tắc 。 齅khứu 性tánh 不bất 生sanh 。 非phi 變biến 非phi 恬điềm 。 嘗thường 無vô 所sở 出xuất 。 不bất 離ly 不bất 合hợp 。 覺giác 觸xúc 本bổn 無vô 。 無vô 滅diệt 無vô 生sanh 。 了liễu 知tri 安an 寄ký 。 汝nhữ 但đãn 不bất 循tuần 動động 靜tĩnh 。 合hợp 離ly 。 恬điềm 變biến 。 通thông 塞tắc 。 生sanh 滅diệt 。 明minh 暗ám 如như 是thị 十thập 二nhị 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 皆giai 生sanh 滅diệt 法pháp )# 。 隨tùy 拔bạt 一nhất 根căn 。 脫thoát 粘niêm 內nội 伏phục 。 伏phục 歸quy 元nguyên 真chân 。 發phát 本bổn 明minh 耀diệu 。 耀diệu 性tánh 發phát 明minh 。 諸chư 餘dư 五ngũ 黏niêm 應ưng 。 拔bạt 圓viên 脫thoát 。 不bất 由do 前tiền 塵trần 。 所sở 起khởi 知tri 見kiến 。 外ngoại 不bất 由do 塵trần )# 。 明minh 不bất 循tuần 根căn 。 內nội 不bất 循tuần 根căn )# 。 寄ký 根căn 明minh 發phát 。 由do 是thị 六lục 根căn 。 互hỗ 相tương 為vi 用dụng 。

阿A 難Nan 。 汝nhữ 豈khởi 不bất 知tri 。 今kim 此thử 會hội 中trung 。 阿A 那Na 律Luật 陀Đà 。 無vô 目mục 而nhi 見kiến 。 跋Bạt 難Nan 陀Đà 龍Long 。 無vô 耳nhĩ 而nhi 聽thính 。 殑Căng 伽Già 神Thần 女Nữ 。 非phi 鼻tị 聞văn 香hương 。 驕kiêu 梵Phạm 鉢bát 提đề 。 異dị 舌thiệt 知tri 味vị 。 舌thiệt 常thường 如như 牛ngưu 哨# )# 。 舜Thuấn 若Nhã 多Đa 神Thần 。 無vô 身thân 覺giác 觸xúc 。 如Như 來Lai 光quang 中trung 。 映ánh 令linh 暫tạm 現hiện 。 既ký 為vi 風phong 質chất 。 其kỳ 體thể 元nguyên 無vô 。 諸chư 滅diệt 盡tận 定định 。 得đắc 寂tịch 聲Thanh 聞Văn 。 如như 此thử 會hội 中trung 。 摩Ma 訶Ha 迦Ca 葉Diếp 。 久cửu 滅diệt 意ý 根căn 。 圓viên 明minh 了liễu 知tri 。 不bất 因nhân 心tâm 念niệm 。

阿A 難Nan 。 今kim 汝nhữ 諸chư 根căn 。 若nhược 圓viên 拔bạt 已dĩ 。 內nội 瑩oánh 發phát 光quang 。 如như 是thị 浮phù 塵trần 。 及cập 器khí 世thế 間gian 。 諸chư 變biến 化hóa 相tướng 。 如như 湯thang 銷tiêu 氷băng 。 應ứng 念niệm 化hóa 成thành 。 無vô 上thượng 知tri 覺giác 。

阿A 難Nan 。 如như 彼bỉ 世thế 人nhân 。 聚tụ 見kiến 於ư 眼nhãn 。 若nhược 令linh 急cấp 合hợp 。 暗ám 相tướng 現hiện 前tiền 。 六lục 根căn 黯ảm 然nhiên 。 頭đầu 足túc 相tướng 類loại 無vô 辨biện )# 。 彼bỉ 人nhân 以dĩ 手thủ 。 循tuần 體thể 外ngoại 繞nhiễu 。 彼bỉ 雖tuy 不bất 見kiến 。 頭đầu 足túc 一nhất 辨biện 。 知tri 覺giác 是thị 同đồng 。 緣duyên 見kiến 因nhân 明minh 。 暗ám 成thành 無vô 見kiến 。 不bất 明minh 自tự 發phát 。 則tắc 諸chư 暗ám 相tướng 。 永vĩnh 不bất 能năng 昏hôn 。 根căn 塵trần 既ký 銷tiêu 。 云vân 何hà 覺giác 明minh 。 不bất 成thành 圓viên 妙diệu 。

阿A 難Nan 下hạ 示thị 流lưu 逸dật 之chi 妄vọng 循tuần 塵trần 喪táng 真chân 故cố 失thất 彼bỉ 精tinh 了liễu 。 粘niêm 湛trạm 發phát 光quang 即tức 有hữu 明minh 明minh 覺giác 。 也dã 根căn 以dĩ 循tuần 塵trần 而nhi 知tri 故cố 離ly 塵trần 無vô 覺giác 隨tùy 拔bạt 一nhất 根căn 。 即tức 一nhất 門môn 深thâm 入nhập 。 也dã 發phát 本bổn 明minh 耀diệu 。 即tức 不bất 由do 前tiền 塵trần 。 能năng 了liễu 別biệt 也dã 寄ký 根căn 於ư 心tâm 則tắc 不bất 循tuần 塵trần 於ư 外ngoại 既ký 依y 本bổn 明minh 開khai 發phát 故cố 得đắc 六lục 根căn 互hỗ 相tương 為vi 用dụng 。 阿A 那Na 律Luật 下hạ 引dẫn 證chứng 拔bạt 根căn 之chi 用dụng 而nhi 兼kiêm 舉cử 六lục 人nhân 者giả 以dĩ 明minh 六lục 妄vọng 皆giai 能năng 圓viên 拔bạt 則tắc 精tinh 真chân 可khả 純thuần 而nhi 獨độc 照chiếu 所sở 謂vị 一nhất 耳nhĩ 目mục 之chi 所sở 知tri 而nhi 心tâm 未vị 嘗thường 死tử 者giả 是thị 則tắc 視thị 聽thính 不bất 用dụng 耳nhĩ 目mục 而nhi 不bất 異dị 耳nhĩ 目mục 之chi 用dụng 無vô 足túc 異dị 矣hĩ 無vô 眼nhãn 失thất 明minh 也dã 非phi 鼻tị 不bất 以dĩ 齅khứu 聞văn 也dã 舜thuấn 若nhã 多đa 即tức 虗hư 空không 神thần 意ý 根căn 執chấp 受thọ 為vi 體thể 滅diệt 定định 能năng 治trị 受thọ 想tưởng 故cố 無vô 意ý 根căn 生sanh 肖tiếu 論luận 云vân 龍long 虧khuy 聰thông 故cố 字tự 書thư 以dĩ 龍long 耳nhĩ 為vi 聾lung 今kim 言ngôn 無vô 耳nhĩ 蓋cái 異dị 諸chư 龍long 矣hĩ 宋tống 人nhân 李# 覯# 執chấp 孔khổng 孟# 之chi 教giáo 常thường 為vi 排bài 佛Phật 一nhất 日nhật 讀đọc 般Bát 若Nhã 心tâm 經kinh 至chí 無vô 眼nhãn 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 。 豁hoát 然nhiên 有hữu 省tỉnh 乃nãi 以dĩ 書thư 寄ký 門môn 人nhân 曰viết 古cổ 之chi 儒nho 者giả 用dụng 於ư 世thế 必tất 有hữu 以dĩ 教giáo 導đạo 之chi 民dân 之chi 耳nhĩ 自tự 鼻tị 口khẩu 心tâm 知tri 百bách 體thể 皆giai 有hữu 所sở 主chủ 彼bỉ 浮phù 屠đồ 何hà 暇hạ 及cập 哉tai 後hậu 之chi 儒nho 者giả 用dụng 於ư 世thế 則tắc 無vô 以dĩ 教giáo 導đạo 之chi 民dân 之chi 耳nhĩ 目mục 鼻tị 口khẩu 。 心tâm 知tri 百bách 體thể 皆giai 無vô 所sở 主chủ 捨xả 浮phù 屠đồ 何hà 適thích 哉tai 此thử 亦diệc 不bất 循tuần 塵trần 之chi 一nhất 事sự 也dã 。

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 真chân 智trí 如như 湯thang 妄vọng 念niệm 如như 氷băng 故cố 應ứng 念niệm 化hóa 成thành 。 無vô 上thượng 知tri 見kiến 。 前tiền 明minh 真chân 智trí 不bất 由do 於ư 根căn 故cố 舉cử 那na 律luật 等đẳng 無vô 目mục 能năng 見kiến 今kim 示thị 真chân 見kiến 不bất 假giả 於ư 緣duyên 故cố 指chỉ 世thế 人nhân 暗ám 中trung 有hữu 見kiến 彼bỉ 人nhân 謂vị 合hợp 眼nhãn 之chi 人nhân 循tuần 體thể 謂vị 他tha 人nhân 之chi 體thể 知tri 見kiến 是thị 同đồng 言ngôn 暗ám 中trung 之chi 境cảnh 與dữ 明minh 無vô 殊thù 也dã 凡phàm 夫phu 尚thượng 不bất 假giả 明minh 緣duyên 而nhi 能năng 有hữu 見kiến 況huống 聖thánh 人nhân 真chân 覺giác 何hà 藉tạ 緣duyên 發phát 乎hồ 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 世thế 人nhân 聚tụ 見kiến 於ư 眼nhãn 。 者giả 謂vị 唯duy 以dĩ 眼nhãn 為vi 見kiến 也dã 。

阿A 難Nan 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 如như 佛Phật 說thuyết 言ngôn 。 因Nhân 地Địa 覺giác 心tâm 。 欲dục 求cầu 常thường 住trụ 。 要yếu 與dữ 果quả 位vị 。 名danh 目mục 相tương 應ứng 。

世Thế 尊Tôn 。 如như 果quả 位vị 中trung 。 菩Bồ 提Đề 正chánh 覺giác 性tánh 涅Niết 槃Bàn 。 真Chân 如Như 。 佛Phật 性tánh 。 菴am 摩ma 羅la 識thức 。 空không 如Như 來Lai 藏tạng 。 大Đại 圓Viên 鏡Kính 智Trí 。 是thị 七thất 種chủng 名danh 。 稱xưng 謂vị 雖tuy 別biệt 。 清thanh 淨tịnh 圓viên 滿mãn 。 體thể 性tánh 堅kiên 凝ngưng 。 如như 金kim 剛cang 王vương 。 常thường 住trụ 不bất 壞hoại 。 若nhược 此thử 見kiến 聽thính 。 離ly 於ư 明minh 暗ám 。 動động 靜tĩnh 通thông 塞tắc 。 畢tất 竟cánh 無vô 體thể 。 猶do 如như 念niệm 心tâm 。 離ly 於ư 前tiền 塵trần 。 本bổn 無vô 所sở 有hữu 。 云vân 何hà 將tương 此thử 。 畢tất 竟cánh 斷đoạn 滅diệt 。 以dĩ 為vi 修tu 因nhân 。 欲dục 獲hoạch 如Như 來Lai 。 七thất 常thường 住trụ 果quả 。

世Thế 尊Tôn 。 若nhược 離ly 明minh 暗ám 。 單đơn 舉cử 眼nhãn 根căn 例lệ 該cai 餘dư 五ngũ )# 。 見kiến 畢tất 竟cánh 空không 。 如như 無vô 前tiền 塵trần 。 念niệm 自tự 性tánh 滅diệt 。 進tiến 退thoái 循tuần 環hoàn 。 微vi 細tế 推thôi 求cầu 。 本bổn 無vô 我ngã 心tâm 。 及cập 我ngã 心tâm 所sở 。 將tương 誰thùy 立lập 因nhân 。 求cầu 無vô 上thượng 覺giác 。 如Như 來Lai 先tiên 說thuyết 。 湛trạm 精tinh 圓viên 常thường 。 違vi 越việt 誠thành 言ngôn 。 終chung 成thành 戲hí 論luận 。 云vân 何hà 如Như 來Lai 。 真chân 實thật 語ngữ 者giả 。 唯duy 垂thùy 大đại 慈từ 。 開khai 我ngã 蒙mông 恡lận 。

佛Phật 告cáo 阿A 難Nan 。

汝nhữ 學học 多đa 聞văn 。 未vị 盡tận 諸chư 漏lậu 。 心tâm 中trung 徒đồ 知tri 。 顛điên 倒đảo 所sở 因nhân 。 真chân 倒đảo 現hiện 前tiền 。 實thật 未vị 能năng 識thức 。 恐khủng 汝nhữ 誠thành 心tâm 。 猶do 未vị 信tín 伏phục 。 吾ngô 今kim 試thí 將tương 。 塵trần 俗tục 諸chư 事sự 。 當đương 除trừ 汝nhữ 疑nghi 。 即tức 時thời 如Như 來Lai 。 敕sắc 羅La 睺Hầu 羅La 擊kích 鐘chung 一nhất 聲thanh 。 問vấn 阿A 難Nan 言ngôn 。 汝nhữ 今kim 聞văn 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 言ngôn 我ngã 聞văn 。 鐘chung 歇hiết 無vô 聲thanh 。 佛Phật 又hựu 問vấn 言ngôn 。 汝nhữ 今kim 聞văn 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 言ngôn 不bất 聞văn 。

時thời 羅La 睺Hầu 羅La 又hựu 擊kích 一nhất 聲thanh 。 佛Phật 又hựu 問vấn 言ngôn 。 汝nhữ 今kim 聞văn 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 又hựu 言ngôn 俱câu 聞văn 。 佛Phật 問vấn 阿A 難Nan 。 汝nhữ 云vân 何hà 聞văn 。 云vân 何hà 不bất 聞văn 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 白bạch 佛Phật 言ngôn 。 鐘chung 聲thanh 若nhược 擊kích 。 則tắc 我ngã 得đắc 聞văn 。 擊kích 久cửu 聲thanh 銷tiêu 。 音âm 響hưởng 雙song 絕tuyệt 。 則tắc 名danh 無vô 聞văn 。 如Như 來Lai 又hựu 勅sắc 羅la 睺hầu 擊kích 鐘chung 。 問vấn 阿A 難Nan 言ngôn 。 爾nhĩ 今kim 聲thanh 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 言ngôn 有hữu 聲thanh 。 少thiểu 選tuyển 聲thanh 銷tiêu 。 佛Phật 又hựu 問vấn 言ngôn 。 爾nhĩ 今kim 聲thanh 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 答đáp 言ngôn 無vô 聲thanh 。 有hữu 頃khoảnh 羅la 睺hầu 更cánh 來lai 撞chàng 鐘chung 。 佛Phật 又hựu 問vấn 言ngôn 。 爾nhĩ 今kim 聲thanh 不phủ 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 言ngôn 有hữu 聲thanh 。 佛Phật 問vấn 阿A 難Nan 。 汝nhữ 云vân 何hà 聲thanh 。 云vân 何hà 無vô 聲thanh 。 阿A 難Nan 大đại 眾chúng 。 俱câu 白bạch 佛Phật 言ngôn 。 鐘chung 聲thanh 若nhược 擊kích 。 則tắc 名danh 有hữu 聲thanh 。 擊kích 久cửu 聲thanh 銷tiêu 。 音âm 響hưởng 雙song 絕tuyệt 。 則tắc 名danh 無vô 聲thanh 。

〔# 四tứ 別biệt 名danh 常thường 性tánh 〕# 阿A 難Nan 下hạ 舉cử 果quả 辨biện 因nhân 決quyết 進tiến 修tu 之chi 疑nghi 也dã 夫phu 欲dục 審thẩm 因nhân 修tu 先tiên 明minh 果quả 證chứng 如như 人nhân 學học 射xạ 。 以dĩ 的đích 為vi 期kỳ 故cố 此thử 中trung 七thất 法pháp 義nghĩa 各các 二nhị 種chủng 謂vị 一nhất 果quả 二nhị 常thường 菩Bồ 提Đề 正chánh 覺giác 性tánh 也dã 涅Niết 槃Bàn 斷đoạn 德đức 體thể 也dã 由do 無vô 變biến 異dị 說thuyết 名danh 真Chân 如Như 為vi 覺giác 本bổn 體thể 說thuyết 名danh 佛Phật 性tánh 體thể 本bổn 清thanh 淨tịnh 名danh 菴am 摩ma 羅la 。 煩phiền 惱não 不bất 居cư 名danh 空không 如Như 來Lai 藏tạng 。 清thanh 淨tịnh 顯hiển 照chiếu 名danh 大đại 圓viên 鏡kính 皆giai 果quả 上thượng 妙diệu 德đức 也dã 又hựu 菩Bồ 提Đề 常thường 覺giác 涅Niết 槃Bàn 常thường 樂nhạo/nhạc/lạc 真Chân 如Như 常thường 然nhiên 佛Phật 性tánh 常thường 知tri 菴am 羅la 常thường 淨tịnh 空không 藏tạng 常thường 虗hư 鏡kính 智trí 常thường 明minh 皆giai 法pháp 上thượng 真chân 體thể 也dã 又hựu 菩Bồ 提Đề 心tâm 論luận 以dĩ 補bổ 處xứ 菩Bồ 提Đề 為vi 果quả 攝nhiếp 故cố 寶bảo 積tích 經kinh 論luận 以dĩ 親thân 緣duyên 果quả 體thể 名danh 涅Niết 槃Bàn 故cố 雜tạp 集tập 論luận 以dĩ 無vô 變biến 異dị 名danh 真Chân 如Như 故cố 寶bảo 性tánh 論luận 以dĩ 六lục 十thập 種chủng 德đức 為vi 佛Phật 性tánh 故cố 無vô 性tánh 論luận 以dĩ 無vô 變biến 異dị 真Chân 如Như 名danh 菴am 羅la 識thức 故cố 勝thắng 鬘man 以dĩ 離ly 一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 。 名danh 空không 藏tạng 故cố 佛Phật 地địa 論luận 以dĩ 具cụ 十thập 種chủng 功công 德đức 。 為vi 鏡kính 智trí 故cố 此thử 經Kinh 論luận 釋thích 義nghĩa 也dã 。

〔# 溫ôn 陵lăng 〕# 離ly 幻huyễn 復phục 真chân 常thường 住trụ 不bất 壞hoại 。 名danh 常thường 住trụ 果quả 而nhi 見kiến 聽thính 六lục 用dụng 離ly 塵trần 無vô 體thể 。 焉yên 取thủ 常thường 住trụ 。

佛Phật 語ngứ 阿A 難Nan 。 及cập 諸chư 大đại 眾chúng 。 汝nhữ 今kim 云vân 何hà 。 自tự 語ngữ 矯kiểu 亂loạn 。 大đại 眾chúng 阿A 難Nan 。 俱câu 時thời 問vấn 佛Phật 。 我ngã 今kim 云vân 何hà 。 名danh 為vi 矯kiểu 亂loạn 。

佛Phật 言ngôn 。

我ngã 問vấn 汝nhữ 聞văn 。 汝nhữ 則tắc 言ngôn 聞văn 。 又hựu 問vấn 汝nhữ 聲thanh 。 汝nhữ 則tắc 言ngôn 聲thanh 。 唯duy 聞văn 與dữ 聲thanh 。 報báo 答đáp 無vô 定định 。 如như 是thị 云vân 何hà 。 不bất 名danh 矯kiểu 亂loạn 。

阿A 難Nan 。 聲thanh 銷tiêu 無vô 響hưởng 。 汝nhữ 說thuyết 無vô 聞văn 。 若nhược 實thật 無vô 聞văn 。 聞văn 性tánh 已dĩ 滅diệt 。 同đồng 於ư 枯khô 木mộc 。 鐘chung 聲thanh 更cánh 擊kích 。 汝nhữ 云vân 何hà 知tri 。 知tri 有hữu 知tri 無vô 。 自tự 是thị 聲thanh 塵trần 。 或hoặc 無vô 或hoặc 有hữu 。 豈khởi 彼bỉ 聞văn 性tánh 。 為vi 汝nhữ 有hữu 無vô 。 聞văn 實thật 云vân 無vô 。 誰thùy 知tri 無vô 者giả 。 是thị 故cố 阿A 難Nan 。 聲thanh 於ư 聞văn 中trung 。 自tự 有hữu 生sanh 滅diệt 。 非phi 為vi 汝nhữ 聞văn 。 聲thanh 生sanh 聲thanh 滅diệt 。 令linh 汝nhữ 聞văn 性tánh 。 為vi 有hữu 為vi 無vô 。 汝nhữ 尚thượng 顛điên 倒đảo 。 惑hoặc 聲thanh 為vi 聞văn 。 何hà 怪quái 昏hôn 迷mê 。 以dĩ 常thường 為vi 斷đoạn 終chung 不bất 應ưng 。 言ngôn 離ly 諸chư 動động 靜tĩnh 。 閉bế 塞tắc 開khai 通thông 。 說thuyết 聞văn 無vô 性tánh 。 如như 重trọng 睡thụy 人nhân 。 眠miên 熟thục 床sàng 枕chẩm 。 其kỳ 家gia 有hữu 人nhân 。 於ư 彼bỉ 睡thụy 時thời 。 擣đảo 練luyện 舂thung 米mễ 。 其kỳ 人nhân 夢mộng 中trung 。 聞văn 舂thung 擣đảo 聲thanh 。 別biệt 作tác 他tha 物vật 。 或hoặc 為vi 擊kích 皷cổ 。 或hoặc 為vi 撞chàng 鐘chung 。 即tức 於ư 夢mộng 時thời 。 自tự 怪quái 其kỳ 鐘chung 。 為vi 木mộc 石thạch 響hưởng 。 於ư 時thời 忽hốt 寤ngụ 。 遄thuyên 知tri 杵xử 音âm 。 自tự 告cáo 家gia 人nhân 。 我ngã 正chánh 夢mộng 時thời 。 惑hoặc 此thử 舂thung 音âm 。 將tương 為vi 鼓cổ 響hưởng 。

阿A 難Nan 。 是thị 人nhân 夢mộng 中trung 。 豈khởi 憶ức 靜tĩnh 搖dao 。 開khai 閉bế 通thông 塞tắc 。 其kỳ 形hình 雖tuy 寐mị 。 聞văn 性tánh 不bất 昏hôn 。 縱túng 汝nhữ 形hình 銷tiêu 。 命mạng 光quang 遷thiên 謝tạ 。 此thử 性tánh 云vân 何hà 。 為vi 汝nhữ 銷tiêu 滅diệt 。

以dĩ 諸chư 眾chúng 生sanh 。 從tùng 無vô 始thỉ 來lai 。 循tuần 諸chư 色sắc 聲thanh 。 逐trục 念niệm 流lưu 轉chuyển 。 曾tằng 不bất 開khai 悟ngộ 。 性tánh 淨tịnh 妙diệu 常thường 。 不bất 循tuần 所sở 常thường 。 逐trục 諸chư 生sanh 滅diệt 。 由do 是thị 生sanh 生sanh 。 雜tạp 染nhiễm 流lưu 轉chuyển 。

若nhược 棄khí 生sanh 滅diệt 。 守thủ 於ư 真chân 常thường 。 常thường 光quang 現hiện 前tiền 。 根căn 塵trần 識thức 心tâm 。 應ứng 時thời 銷tiêu 落lạc 。 想tưởng 相tướng 為vi 塵trần 。 識thức 情tình 為vi 垢cấu 。 二nhị 俱câu 遠viễn 離ly 。 則tắc 汝nhữ 法pháp 眼nhãn 。 應ứng 時thời 清thanh 明minh 。 云vân 何hà 不bất 成thành 。 無vô 上thượng 知tri 覺giác 。

〔# 疏sớ/sơ 〕# 欲dục 表biểu 圓viên 根căn 正chánh 修tu 方phương 便tiện 故cố 扣khấu 鐘chung 驗nghiệm 聞văn 以dĩ 顯hiển 耳nhĩ 根căn 常thường 住trụ 為vi 一nhất 門môn 深thâm 入nhập 。 之chi 本bổn 聞văn 無vô 生sanh 滅diệt 境cảnh 有hữu 生sanh 滅diệt 故cố 聲Thanh 聞Văn 各các 問vấn 今kim 審thẩm 辨biện 也dã 。

〔# 吳ngô 興hưng 〕# 佛Phật 語ngữ 下hạ 舉cử 所sở 昧muội 事sự 驗nghiệm 妄vọng 識thức 至chí 昏hôn 而nhi 聞văn 性tánh 不bất 寐mị 復phục 恐khủng 謂vị 昧muội 雖tuy 不bất 昧muội 死tử 則tắc 銷tiêu 滅diệt 故cố 重trọng/trùng 示thị 云vân 縱túng 汝nhữ 形hình 銷tiêu 。 性tánh 非phi 遷thiên 改cải 。

鎮trấn 澄trừng 讚tán 曰viết 。 深thâm 窮cùng 萬vạn 法pháp 同đồng 異dị 俱câu 生sanh 廣quảng 陳trần 相tương 續tục 本bổn 無vô 明minh 玅# 體thể 覺giác 圓viên 澄trừng 因nhân 業nghiệp 推thôi 懲# 法Pháp 眼nhãn 應ứng 時thời 清thanh 。

傳truyền 如như 截tiệt 流lưu 曰viết 。 以dĩ 上thượng 文văn 會hội 相tương/tướng 歸quy 性tánh 。 明minh 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 之chi 藏tạng 體thể 恆hằng 如như 。 即tức 性tánh 成thành 相tương/tướng 。 言ngôn 循tuần 業nghiệp 發phát 現hiện 。 之chi 心tâm 境cảnh 常thường 徧biến 。 滿mãn 慈từ 領lãnh 是thị 而nhi 且thả 疑nghi 曰viết 。 如như 世Thế 尊Tôn 言ngôn 。 果quả 清thanh 淨tịnh 也dã 。 則tắc 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。 果quả 本bổn 然nhiên 也dã 。 又hựu 何hà 次thứ 第đệ 遷thiên 流lưu 。 終chung 而nhi 復phục 始thỉ 。 且thả 土thổ 之chi 剋khắc 水thủy 。 地địa 性tánh 徧biến 。 則tắc 水thủy 無vô 所sở 容dung 。 火hỏa 遇ngộ 水thủy 亡vong 。 則tắc 水thủy 性tánh 周chu 。 而nhi 焉yên 能năng 有hữu 火hỏa 。 加gia 以dĩ 地địa 性tánh 障chướng 礙ngại 。 空không 性tánh 虗hư 通thông 。 又hựu 曷hạt 可khả 以dĩ 並tịnh 驅khu 。 有hữu 是thị 諸chư 疑nghi 。 欽khâm 渴khát 慈từ 誨hối 。 世Thế 尊Tôn 於ư 是thị 。 不bất 直trực 答đáp 其kỳ 所sở 問vấn 。 反phản 詰cật 其kỳ 常thường 所sở 聞văn 者giả 。 葢# 欲dục 就tựu 其kỳ 欵khoản 而nhi 導đạo 其kỳ 迷mê 也dã 。 言ngôn 玅# 明minh 。 則tắc 不bất 可khả 不bất 明minh 。 言ngôn 明minh 玅# 。 又hựu 不bất 可khả 謂vị 所sở 明minh 。 故cố 曰viết 本bổn 覺giác 妙diệu 明minh 。 性tánh 覺giác 明minh 玅# 。 滿mãn 慈từ 曰viết 。 唯dụy 然nhiên 已dĩ 聞văn 者giả 。 如như 阿A 難Nan 妄vọng 意ý 同đồng 佛Phật 了liễu 義nghĩa 之chi 謂vị 也dã 。 佛Phật 廼# 迎nghênh 其kỳ 所sở 解giải 兩lưỡng 徵trưng 之chi 曰viết 。 汝nhữ 稱xưng 覺giác 明minh 。 為vi 復phục 性tánh 明minh 。 稱xưng 名danh 為vi 覺giác 。 為vi 覺giác 不bất 明minh 。 稱xưng 為vi 明minh 覺giác 。 斯tư 問vấn 也dã 。 正chánh 謂vị 平bình 剖phẫu 玉ngọc 環hoàn 施thí 異dị 餌nhị 。 任nhậm 渠cừ 左tả 右hữu 上thượng 吾ngô 竿can/cán 。 而nhi 滿mãn 慈từ 果quả 曰viết 。 若nhược 此thử 不bất 明minh 。 名danh 為vi 覺giác 者giả 。 則tắc 無vô 所sở 明minh 。 意ý 謂vị 不bất 明minh 者giả 。 不bất 得đắc 謂vị 之chi 本bổn 覺giác 玅# 明minh 也dã 。 世Thế 尊Tôn 述thuật 其kỳ 辭từ 而nhi 進tiến 之chi 曰viết 。 汝nhữ 意ý 謂vị 若nhược 無vô 所sở 明minh 。 則tắc 無vô 明minh 覺giác 。 殊thù 不bất 知tri 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 之chi 中trung 。 云vân 何hà 更cánh 容dung 他tha 物vật 。 故cố 告cáo 之chi 以dĩ 。 有hữu 所sở 非phi 覺giác 。 無vô 所sở 非phi 明minh 。 意ý 滿mãn 慈từ 疑nghi 何hà 謂vị 。 無vô 所sở 非phi 明minh 。 佛Phật 隨tùy 釋thích 云vân 。 無vô 明minh 又hựu 非phi 。 覺giác 湛trạm 明minh 性tánh 。 是thị 故cố 無vô 所sở 。 不bất 得đắc 謂vị 之chi 本bổn 覺giác 玅# 明minh 也dã 。 何hà 謂vị 有hữu 所sở 非phi 覺giác 。 文văn 似tự 隔cách 句cú 釋thích 云vân 。 性tánh 覺giác 必tất 明minh 。 妄vọng 為vi 明minh 覺giác 。 是thị 故cố 有hữu 所sở 。 不bất 得đắc 謂vị 之chi 性tánh 覺giác 明minh 玅# 也dã 。 文văn 以dĩ 隔cách 句cú 釋thích 者giả 。 以dĩ 滿mãn 慈từ 所sở 計kế 在tại 明minh 。 但đãn 以dĩ 無vô 明minh 又hựu 非phi 覺giác 湛trạm 明minh 性tánh 。 一nhất 句cú 杜đỗ 其kỳ 轉chuyển 計kế 。 隨tùy 執chấp 其kỳ 所sở 明minh 之chi 欵khoản 。 廣quảng 其kỳ 說thuyết 焉yên 。 必tất 者giả 。 定định 計kế 之chi 辭từ 。 定định 計kế 覺giác 際tế 有hữu 明minh 。 便tiện 非phi 清thanh 淨tịnh 本bổn 體thể 。 故cố 曰viết 妄vọng 為vi 明minh 覺giác 。 此thử 妄vọng 識thức 初sơ 萌manh 。 即tức 起khởi 信tín 所sở 稱xưng 業nghiệp 相tương/tướng 是thị 也dã 。 覺giác 非phi 所sở 明minh 。 因nhân 明minh 立lập 所sở 。 所sở 既ký 妄vọng 立lập 。 生sanh 汝nhữ 妄vọng 能năng 。 無vô 同đồng 異dị 中trung 。 熾sí 然nhiên 成thành 異dị 者giả 。 無vô 同đồng 異dị 。 指chỉ 上thượng 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 之chi 體thể 。 一nhất 有hữu 所sở 明minh 而nhi 能năng 斯tư 隨tùy 之chi 。 法pháp 爾nhĩ 而nhi 然nhiên 也dã 。 始thỉ 則tắc 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 今kim 則tắc 能năng 所sở 雜tạp 沓đạp 。 故cố 曰viết 熾sí 然nhiên 成thành 異dị 。 此thử 起khởi 信tín 所sở 稱xưng 轉chuyển 相tương/tướng 是thị 也dã 。 以dĩ 能năng 所sở 熾sí 然nhiên 之chi 異dị 為vi 異dị 。 復phục 立lập 無vô 能năng 無vô 所sở 。 之chi 同đồng 以dĩ 異dị 之chi 。 故cố 曰viết 異dị 彼bỉ 所sở 異dị 。 因nhân 異dị 立lập 同đồng 也dã 。 斯tư 異dị 之chi 未vị 遣khiển 而nhi 同đồng 斯tư 立lập 矣hĩ 。 故cố 同đồng 之chi 與dữ 異dị 。 相tương 待đãi 宛uyển 然nhiên 。 故cố 曰viết 同đồng 異dị 發phát 明minh 。 由do 是thị 更cánh 立lập 無vô 同đồng 以dĩ 異dị 乎hồ 同đồng 。 無vô 異dị 以dĩ 異dị 乎hồ 異dị 。 故cố 曰viết 因nhân 此thử 復phục 立lập 。 無vô 同đồng 無vô 異dị 。 玅# 淨tịnh 體thể 中trung 。 本bổn 無vô 諸chư 相tướng 。 今kim 則tắc 能năng 所sở 迭điệt 生sanh 。 情tình 塵trần 日nhật 起khởi 。 故cố 曰viết 如như 是thị 擾nhiễu 亂loạn 。 相tương 待đãi 成thành 搖dao 。 勞lao 久cửu 發phát 塵trần 。 自tự 相tương/tướng 混hỗn 濁trược 。 此thử 起khởi 信tín 所sở 稱xưng 現hiện 相tướng 是thị 也dã 。 由do 是thị 引dẫn 起khởi 。 塵trần 勞lao 煩phiền 惱não 者giả 。 由do 三tam 細tế 而nhi 致trí 六lục 粗thô 也dã 。 以dĩ 能năng 所sở 為vi 異dị 為vi 起khởi 。 是thị 世thế 界giới 之chi 因nhân 。 以dĩ 無vô 能năng 所sở 為vi 同đồng 為vi 靜tĩnh 。 是thị 虗hư 空không 之chi 因nhân 。 故cố 曰viết 起khởi 為vi 世thế 界giới 。 靜tĩnh 成thành 虗hư 空không 。 虗hư 空không 為vi 同đồng 。 世thế 界giới 為vi 異dị 也dã 。 言ngôn 彼bỉ 無vô 同đồng 異dị 。 而nhi 曰viết 真chân 有hữu 為vi 法pháp 者giả 。 以dĩ 相tương 待đãi 妄vọng 立lập 。 名danh 濫lạm 本bổn 然nhiên 。 故cố 特đặc 示thị 之chi 。 此thử 合hợp 同đồng 異dị 而nhi 為vi 有hữu 情tình 業nghiệp 果quả 之chi 因nhân 。 結kết 云vân 。 如như 是thị 三tam 種chủng 。 顛điên 倒đảo 相tương 續tục 。 皆giai 是thị 覺giác 明minh 。 明minh 了liễu 知tri 性tánh 。 因nhân 了liễu 發phát 相tương 。 從tùng 妄vọng 見kiến 生sanh 。 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 次thứ 第đệ 遷thiên 流lưu 。 因nhân 此thử 虗hư 妄vọng 。 終chung 而nhi 復phục 始thỉ 。 覺giác 明minh 。 即tức 本bổn 覺giác 玅# 明minh 也dã 。 明minh 了liễu 知tri 性tánh 。 即tức 必tất 明minh 而nhi 妄vọng 為vi 同đồng 異dị 諸chư 相tướng 者giả 。 了liễu 屬thuộc 妄vọng 心tâm 。 見kiến 屬thuộc 妄vọng 眼nhãn 。 但đãn 舉cử 心tâm 眼nhãn 。 而nhi 六lục 亂loạn 妄vọng 想tưởng 備bị 焉yên 。 故cố 曰viết 因nhân 了liễu 發phát 相tương 。 從tùng 妄vọng 見kiến 生sanh 。 諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。 本bổn 此thử 而nhi 已dĩ 。 是thị 故cố 但đãn 令linh 妄vọng 想tưởng 頓đốn 息tức 。 則tắc 山sơn 河hà 大đại 地địa 。 無vô 復phục 發phát 生sanh 。 達đạt 藏tạng 性tánh 本bổn 圓viên 。 則tắc 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。 又hựu 何hà 窒# 礙ngại 。 色sắc 空không 傾khuynh 奪đoạt 。 良lương 由do 背bội 覺giác 合hợp 塵trần 。 依y 正chánh 互hỗ 融dung 。 玅# 在tại 滅diệt 塵trần 合hợp 覺giác 。 前tiền 言ngôn 諸chư 佛Phật 習tập 漏lậu 永vĩnh 息tức 。 如như 木mộc 成thành 灰hôi 。 不bất 重trọng 為vi 木mộc 。 如như 空không 華hoa 滅diệt 。 不bất 復phục 見kiến 華hoa 。 葢# 得đắc 諸chư 此thử 。 惟duy 此thử 體thể 也dã 。 理lý 由do 本bổn 具cụ 。 故cố 若nhược 世thế 出xuất 世thế 而nhi 一nhất 切thiết 俱câu 非phi 。 事sự 非phi 緣duyên 生sanh 。 故cố 是thị 正chánh 是thị 依y 。 而nhi 一nhất 切thiết 俱câu 即tức 。 惟duy 其kỳ 即tức 非phi 而nhi 離ly 是thị 。 則tắc 無vô 即tức 不bất 非phi 。 惟duy 其kỳ 即tức 是thị 而nhi 離ly 非phi 。 則tắc 無vô 非phi 不bất 即tức 。 互hỗ 即tức 也dã 。 則tắc 均quân 是thị 。 互hỗ 非phi 也dã 。 則tắc 雙song 離ly 。 天thiên 台thai 的đích 約ước 法pháp 華hoa 實thật 相tướng 。 結kết 示thị 玅# 觀quán 。 毫hào 不bất 異dị 此thử 。 如như 云vân 。 空không 則tắc 一nhất 念niệm 寂tịch 然nhiên 。 假giả 則tắc 三tam 千thiên 備bị 矣hĩ 。 而nhi 此thử 體thể 性tánh 。 非phi 空không 非phi 假giả 。 即tức 空không 即tức 假giả 。 是thị 為vi 不bất 思tư 議nghị 境cảnh 。 是thị 為vi 無vô 作tác 行hành 門môn 。 又hựu 言ngôn 介giới 爾nhĩ 有hữu 心tâm 。 三tam 千thiên 具cụ 足túc 。 一nhất 念niệm 迷mê 。 則tắc 二nhị 死tử 相tướng 續tục 。 一nhất 念niệm 悟ngộ 。 則tắc 三tam 德đức 圓viên 彰chương 。 攝nhiếp 無vô 量lượng 法Pháp 門môn 。 罄khánh 無vô 不bất 盡tận 。 叔thúc 世thế 纔tài 聞văn 教giáo 觀quán 。 絕tuyệt 如như 厲lệ 己kỷ 而nhi 懷hoài 顰tần 蹙túc 者giả 。 謂vị 徹triệt 楞lăng 嚴nghiêm 可khả 乎hồ 。 此thử 下hạ 舉cử 照chiếu 鏡kính 之chi 喻dụ 。 葢# 明minh 妄vọng 本bổn 無vô 因nhân 。 但đãn 能năng 頓đốn 歇hiết 分phân 別biệt 之chi 識thức 情tình 。 無vô 事sự 劬cù 勞lao 肯khẳng 綮khính/khể 而nhi 修tu 證chứng 。 肯khẳng 綮khính/khể 。 猶do 言ngôn 觔# 骨cốt 。 麗lệ 其kỳ 辭từ 耳nhĩ 。 言ngôn 三tam 緣duyên 者giả 。 即tức 世thế 界giới 眾chúng 生sanh 。 業nghiệp 果quả 之chi 上thượng 。 攀phàn 緣duyên 之chi 心tâm 是thị 也dã 。 三tam 因nhân 者giả 。 因nhân 此thử 世thế 界giới 眾chúng 生sanh 業nghiệp 果quả 。 引dẫn 起khởi 分phân 別biệt 緣duyên 影ảnh 。 反phản 緣duyên 三tam 種chủng 相tương 續tục 為vi 因nhân 也dã 。 如như 達đạt 多đa 因nhân 鏡kính 中trung 之chi 頭đầu 以dĩ 致trí 狂cuồng 走tẩu 。 緣duyên 心tâm 若nhược 息tức 。 鏡kính 頭đầu 本bổn 空không 。 故cố 曰viết 三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。 即tức 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 言ngôn 菩Bồ 提Đề 心tâm 生sanh 。 生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。 此thử 但đãn 生sanh 滅diệt 。 至chí 離ly 合hợp 俱câu 非phi 。 此thử 句cú 方phương 名danh 。 無vô 戲hí 論luận 法pháp 者giả 。 展triển 轉chuyển 遣khiển 情tình 也dã 。 葢# 緣duyên 心tâm 如như 波ba 。 覺giác 性tánh 似tự 水thủy 。 但đãn 了liễu 波ba 息tức 而nhi 水thủy 湛trạm 。 毋vô 計kế 彼bỉ 滅diệt 而nhi 此thử 生sanh 。 一nhất 墮đọa 生sanh 滅diệt 。 秪# 益ích 戲hí 論luận 。 故cố 經kinh 要yếu 自tự 一nhất 心tâm 。 廣quảng 及cập 萬vạn 法pháp 。 遣khiển 至chí 無vô 遣khiển 。 無vô 遣khiển 亦diệc 遣khiển 。 凡phàm 諸chư 情tình 計kế 。 片phiến 雪tuyết 紅hồng 爐lô 。 然nhiên 後hậu 躳# 行hành 踐tiễn 解giải 。 始thỉ 契khế 首thủ 楞lăng 三tam 昧muội 也dã 。 以dĩ 上thượng 通thông 明minh 如Như 來Lai 密mật 因nhân 見kiến 道đạo 分phần/phân 竟cánh 。 今kim 文văn 又hựu 躡niếp 前tiền 密mật 因nhân 以dĩ 起khởi 萬vạn 行hạnh 。 所sở 謂vị 全toàn 性tánh 起khởi 修tu 。 始thỉ 為vi 究cứu 竟cánh 堅kiên 固cố 。 必tất 須tu 起khởi 行hành 者giả 。 若nhược 秪# 譚đàm 名danh 理lý 。 不bất 策sách 修tu 證chứng 。 縱túng/tung 得đắc 玅# 悟ngộ 。 但đãn 成thành 狂cuồng 慧tuệ 。 故cố 指chỉ 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 之chi 尚thượng 遠viễn 。 責trách 多đa 聞văn 薰huân 習tập 之chi 無vô 功công 。 阿A 難Nan 領lãnh 藏tạng 心tâm 全toàn 體thể 。 喻dụ 之chi 如như 屋ốc 。 求cầu 所sở 入nhập 之chi 門môn 。 世Thế 尊Tôn 指chỉ 常thường 心tâm 圓viên 根căn 名danh 決quyết 定định 二nhị 義nghĩa 。 為vi 創sáng/sang 修tu 之chi 要yếu 。 然nhiên 二nhị 義nghĩa 汎# 明minh 全toàn 體thể 。 謂vị 之chi 慧tuệ 覺giác 圓viên 通thông 。 諸chư 門môn 獨độc 選tuyển 耳nhĩ 根căn 。 始thỉ 是thị 最tối 初sơ 方phương 便tiện 。 至chí 示thị 攝nhiếp 心tâm 軌quỹ 則tắc 。 安an 立lập 道Đạo 場Tràng 。 通thông 為vi 修tu 道Đạo 分phần/phân 。 今kim 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 門môn 。 令linh 審thẩm 因Nhân 地Địa 不bất 生sanh 滅diệt 心tâm 。 而nhi 示thị 之chi 以dĩ 。 可khả 作tác 之chi 法pháp 。 皆giai 從tùng 變biến 滅diệt 。 見kiến 聞văn 覺giác 知tri 。 五ngũ 疊điệp 渾hồn 濁trược 者giả 。 葢# 不bất 知tri 其kỳ 滅diệt 。 無vô 以dĩ 復phục 常thường 。 不bất 知tri 其kỳ 濁trược 。 無vô 以dĩ 旋toàn 湛trạm 。 故cố 令linh 先tiên 擇trạch 。 生sanh 死tử 根căn 本bổn 。 依y 不bất 生sanh 滅diệt 。 圓viên 湛trạm 性tánh 成thành 。 以dĩ 湛trạm 旋toàn 其kỳ 。 虗hư 妄vọng 滅diệt 生sanh 。 復phục 還hoàn 元nguyên 覺giác 。 得đắc 圓viên 明minh 覺giác 。 無vô 生sanh 滅diệt 性tánh 。 為vi 因Nhân 地Địa 心tâm 。 然nhiên 後hậu 圓viên 成thành 。 果quả 地địa 修tu 證chứng 。 言ngôn 不bất 生sanh 滅diệt 心tâm 者giả 。 即tức 初sơ 卷quyển 所sở 謂vị 。 常thường 住trụ 真chân 心tâm 。 性tánh 淨tịnh 明minh 體thể 也dã 。 此thử 之chi 心tâm 體thể 。 既ký 以dĩ 喻dụ 之chi 屋ốc 矣hĩ 。 而nhi 復phục 答đáp 其kỳ 所sở 請thỉnh 之chi 門môn 者giả 。 葢# 此thử 一nhất 念niệm 發phát 覺giác 之chi 心tâm 。 諸chư 惑hoặc 由do 是thị 而nhi 伏phục 斷đoạn 。 果quả 位vị 由do 是thị 而nhi 超siêu 入nhập 。 故cố 得đắc 為vi 門môn 耳nhĩ 。 今kim 第đệ 二nhị 義nghĩa 門môn 。 令linh 擇trạch 不bất 生sanh 滅diệt 根căn 。 先tiên 審thẩm 煩phiền 惱não 根căn 本bổn 者giả 。 猶do 不bất 知tri 其kỳ 結kết 。 欲dục 解giải 弗phất 能năng 也dã 。 識thức 能năng 致trí 塵trần 。 重trọng/trùng 喻dụ 賊tặc 媒môi 。 降hàng 伏phục 即tức 前tiền 發phát 兵binh 討thảo 除trừ 之chi 意ý 。 斥xích 六lục 為vi 賊tặc 媒môi 。 無vô 始thỉ 纏triền 縛phược 。 隨tùy 舉cử 世thế 為vi 遷thiên 流lưu 。 界giới 為vi 方phương 位vị 者giả 。 將tương 明minh 流lưu 變biến 三tam 疊điệp 。 顯hiển 凡phàm 夫phu 現hiện 量lượng 功công 德đức 。 密mật 啟khải 即tức 結kết 是thị 解giải 。 庶thứ 可khả 進tiến 修tu 也dã 。 言ngôn 上thượng 下hạ 無vô 位vị 。 中trung 無vô 定định 方phương 者giả 。 此thử 拂phất 六lục 存tồn 四tứ 。 以dĩ 明minh 流lưu 變biến 三tam 疊điệp 。 成thành 千thiên 二nhị 百bách 之chi 數số 也dã 。 如như 器khí 內nội 有hữu 的đích 方phương 之chi 體thể 。 始thỉ 有hữu 四tứ 角giác 之chi 隅ngung 。 中trung 無vô 定định 方phương 。 則tắc 四tứ 隅ngung 無vô 寄ký 矣hĩ 。 流lưu 變biến 三tam 疊điệp 。 一nhất 十thập 百bách 千thiên 者giả 。 初sơ 以dĩ 三tam 世thế 四tứ 方phương 。 宛uyển 轉chuyển 相tương 涉thiệp 。 數số 成thành 十thập 二nhị 。 自tự 十thập 變biến 百bách 。 百bách 變biến 千thiên 。 本bổn 乎hồ 十thập 二nhị 。 故cố 成thành 千thiên 二nhị 百bách 也dã 。 葢# 眾chúng 生sanh 不bất 離ly 世thế 界giới 。 故cố 佛Phật 權quyền 依y 世thế 數số 。 用dụng 顯hiển 六lục 根căn 功công 德đức 之chi 量lượng 耳nhĩ 。 汝nhữ 復phục 于vu 中trung 。 克khắc 定định 優ưu 劣liệt 。 至chí 汝nhữ 今kim 欲dục 逆nghịch 。 生sanh 死tử 欲dục 流lưu 。 當đương 念niệm 此thử 等đẳng 。 六lục 受thọ 用dụng 根căn 。 誰thùy 合hợp 誰thùy 離ly 等đẳng 者giả 。 此thử 顯hiển 六lục 根căn 優ưu 劣liệt 。 令linh 擇trạch 圓viên 根căn 為vi 發phát 行hạnh 之chi 由do 也dã 。 性tánh 循tuần 生sanh 死tử 。 決quyết 之chi 而nhi 出xuất 。 曰viết 欲dục 流lưu 。 性tánh 合hợp 涅Niết 槃Bàn 。 旋toàn 元nguyên 自tự 歸quy 。 曰viết 法pháp 流lưu 。 聖thánh 凡phàm 雖tuy 異dị 。 流lưu 體thể 不bất 別biệt 。 故cố 得đắc 于vu 凡phàm 夫phu 之chi 根căn 。 通thông 稱xưng 六lục 湛trạm 圓viên 明minh 。 阿A 難Nan 言ngôn 。 云vân 何hà 深thâm 入nhập 一nhất 門môn 。 能năng 令linh 六lục 根căn 。 一nhất 時thời 清thanh 淨tịnh 。 問vấn 含hàm 二nhị 疑nghi 。 葢# 既ký 稱xưng 六lục 湛trạm 圓viên 明minh 。 不bất 可khả 謂vị 逆nghịch 流lưu 深thâm 入nhập 。 然nhiên 後hậu 稱xưng 淨tịnh 。 其kỳ 疑nghi 一nhất 也dã 。 若nhược 必tất 欲dục 逆nghịch 流lưu 而nhi 後hậu 稱xưng 淨tịnh 。 則tắc 此thử 六lục 根căn 織chức 妄vọng 相tương 背bội 。 又hựu 不bất 可khả 謂vị 一nhất 入nhập 六lục 淨tịnh 。 其kỳ 疑nghi 二nhị 也dã 。 言ngôn 汝nhữ 今kim 已dĩ 滅diệt 三tam 界giới 。 眾chúng 生sanh 世thế 間gian 。 見kiến 所sở 斷đoạn 惑hoặc 。 然nhiên 猶do 未vị 知tri 。 根căn 中trung 積tích 生sanh 。 無vô 始thỉ 虗hư 習tập 。 何hà 況huống 此thử 中trung 。 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 。 分phân 齊tề 頭đầu 數sổ 者giả 。 此thử 釋thích 初sơ 疑nghi 。 由do 其kỳ 有hữu 如như 是thị 濁trược 惑hoặc 。 務vụ 須tu 逆nghịch 流lưu 深thâm 入nhập 。 然nhiên 後hậu 為vi 淨tịnh 也dã 。 言ngôn 今kim 汝nhữ 且thả 觀quán 。 現hiện 前tiền 六lục 根căn 。 為vi 一nhất 為vi 六lục 。 至chí 辯biện 非phi 一nhất 非phi 六lục 者giả 。 此thử 釋thích 次thứ 疑nghi 。 由do 其kỳ 一nhất 六lục 俱câu 非phi 。 故cố 得đắc 一nhất 入nhập 六lục 淨tịnh 也dã 。 更cánh 觀quán 太thái 虗hư 。 元nguyên 非phi 同đồng 異dị 。 則tắc 玅# 心tâm 豈khởi 定định 一nhất 多đa 。 由do 粘niêm 湛trạm 以dĩ 奔bôn 逸dật 。 是thị 為vi 濁trược 流lưu 。 不bất 循tuần 塵trần 而nhi 伏phục 歸quy 。 遂toại 發phát 明minh 耀diệu 。 故cố 有hữu 證chứng 性tánh 不bất 因nhân 六lục 根căn 。 可khả 喻dụ 合hợp 眼nhãn 猶do 能năng 一nhất 辯biện 。 達đạt 聲thanh 銷tiêu 而nhi 聞văn 恆hằng 在tại 。 形hình 寐mị 而nhi 性tánh 不bất 昏hôn 。 如như 是thị 則tắc 斷đoạn 滅diệt 之chi 慮lự 洒sái 然nhiên 。 七thất 常thường 住trụ 果quả 復phục 何hà 疑nghi 。

附phụ 秋thu 溟minh 居cư 士sĩ 殷ân 白bạch 野dã 牛ngưu 首thủ 山sơn 夜dạ 坐tọa 閱duyệt 楞lăng 嚴nghiêm 至chí 此thử 詩thi 云vân 。 一nhất 軸trục 楞lăng 嚴nghiêm 閱duyệt 未vị 終chung 四tứ 山sơn 風phong 靜tĩnh 暮mộ 林lâm 空không 忽hốt 逢phùng 華hoa 屋ốc 身thân 能năng 入nhập 自tự 得đắc 神thần 珠châu 道đạo 不bất 窮cùng 樹thụ 影ảnh 欲dục 迷mê 雲vân 度độ 處xứ 經kinh 聲thanh 遙diêu 聽thính 月nguyệt 明minh 中trung 共cộng 傳truyền 鹿lộc 鳥điểu 春xuân 深thâm 後hậu 猶do 向hướng 煙yên 蘿# 禮lễ 法pháp 融dung 。

又hựu 書thư 于vu 座tòa 右hữu 云vân 。 坐tọa 如như 是thị 山sơn 中trung 觀quán 如như 是thị 世thế 界giới 。 對đối 如như 是thị 經Kinh 文văn 必tất 其kỳ 人nhân 如như 氷băng 庶thứ 情tình 與dữ 境cảnh 合hợp 不bất 負phụ 此thử 緣duyên 不bất 然nhiên 如như 玉ngọc 壺hồ 中trung 糞phẩn 團đoàn 耳nhĩ 。

音âm 釋thích

蚋nhuế

(# 如như 稅thuế 切thiết )# 。

潬đán

(# 音âm 但đãn )# 。

藪tẩu

(# 音âm 叟# )# 。

絞giảo

(# 古cổ 巧xảo 切thiết )# 。

曷hạt

(# 烏ô 葛cát 切thiết )# 。

鑛khoáng

(# 古cổ 猛mãnh 切thiết )# 。

霾mai

(# 音âm 埋mai )# 。

羼sằn

(# 初sơ 限hạn 也dã )# 。

怛đát

(# 當đương 割cát 切thiết )# 。

綮khính/khể

(# 棄khí 挺đĩnh 切thiết )# 。

汩#

(# 音âm 骨cốt )# 。

貿mậu

(# 音âm 茂mậu )# 。

劑tề

(# 才tài 詣nghệ 切thiết )# 。

萄đào

(# 音âm 桃đào )# 。

恬điềm

(# 徒đồ 廉liêm 切thiết )# 。

摶đoàn

(# 音âm 團đoàn )# 。

殑căng

(# 其kỳ 正chánh 切thiết )# 。

黯ảm

(# 烏ô 懺sám 切thiết )# 。

矯kiểu

(# 居cư 小tiểu 切thiết )# 。

遄thuyên

(# 市thị 緣duyên 切thiết )# 。

顙tảng

(# 蘇tô 朗lãng 切thiết )# 。