起Khởi 信Tín 論Luận 疏Sớ/sơ 筆Bút 削Tước 記Ký 卷quyển 第đệ 十thập 七thất

長trường/trưởng 水thủy 沙Sa 門Môn 子tử 璿# 錄lục

一nhất 問vấn 論luận 上thượng 說thuyết 下hạ 。 引dẫn 前tiền 所sở 說thuyết 以dĩ 為vi 義nghĩa 宗tông 。 即tức 前tiền 云vân 。 所sở 言ngôn 覺giác 義nghĩa 者giả 。 謂vị 心tâm 體thể 離ly 念niệm 。 離ly 念niệm 相tương/tướng 者giả 。 等đẳng 虛hư 空không 界giới 。 無vô 所sở 不bất 遍biến 。 法Pháp 界Giới 一nhất 相tướng 等đẳng 。 又hựu 真Chân 如Như 門môn 及cập 真Chân 如Như 體thể 相tướng 中trung 具cụ 說thuyết 。 何hà 故cố 下hạ 對đối 以dĩ 成thành 難nạn/nan 。 意ý 云vân 。 眾chúng 生sanh 真Chân 如Như 即tức 同đồng 佛Phật 體thể 。 但đãn 念niệm 真Chân 如Như 。 便tiện 可khả 得đắc 道Đạo 。 何hà 用dụng 別biệt 更cánh 修tu 諸chư 行hành 耶da 。 斯tư 乃nãi 但đãn 可khả 只chỉ 用dụng 直trực 心tâm 。 不bất 合hợp 更cánh 說thuyết 後hậu 二nhị 。

初sơ 喻dụ 論luận 摩ma 尼ni 等đẳng 者giả 。 寶bảo 體thể 雖tuy 淨tịnh 而nhi 相tương/tướng 不bất 淨tịnh 。 故cố 要yếu 治trị 之chi 。

一nhất 正chánh 合hợp 論luận 真Chân 如Như 等đẳng 者giả 。 約ước 體thể 雖tuy 本bổn 來lai 空không 寂tịch 。 約ước 相tương/tướng 則tắc 現hiện 有hữu 塵trần 勞lao 。 若nhược 不bất 起khởi 行hành 對đối 治trị 。 無vô 以dĩ 得đắc 同đồng 諸chư 佛Phật 。 將tương 知tri 佛Phật 與dữ 眾chúng 生sanh 但đãn 體thể 同đồng 。 而nhi 相tương/tướng 不bất 同đồng 也dã 。 眾chúng 生sanh 相tương/tướng 則tắc 六lục 染nhiễm 熾sí 然nhiên 。 諸chư 佛Phật 相tương/tướng 則tắc 。 眾chúng 善thiện 普phổ 會hội 。 霄tiêu 壞hoại 之chi 遠viễn 何hà 可khả 雷lôi 同đồng 。 故cố 天thiên 台thai 圓viên 教giáo 具cụ 明minh 六lục 即tức 。 即tức 故cố 真Chân 如Như 平bình 等đẳng 。 六lục 故cố 行hành 位vị 元nguyên 殊thù 。 豈khởi 同đồng 闇ám 證chứng 但đãn 理lý 而nhi 已dĩ 。 故cố 宜nghi 修tu 進tiến 蠲quyên 去khứ 塵trần 惑hoặc 。 若nhược 其kỳ 但đãn 念niệm 未vị 免miễn 沈trầm 空không 。 止Chỉ 觀Quán 相tương/tướng 須tu 方phương 為vi 佛Phật 法Pháp 。 目mục 足túc 之chi 喻dụ 宜nghi 可khả 思tư 焉yên 。

二nhị 委ủy 釋thích 。 論luận 以dĩ 垢cấu 等đẳng 者giả 。 謂vị 眾chúng 生sanh 從tùng 無vô 始thỉ 來lai 。 背bội 覺giác 合hợp 塵trần 。 於ư 色sắc 聲thanh 等đẳng 一nhất 切thiết 法pháp 上thượng 。 起khởi 貪tham 瞋sân 等đẳng 無vô 量lượng 煩phiền 惱não 。 諸chư 垢cấu 染nhiễm 法pháp 。 今kim 既ký 覺giác 知tri 過quá 患hoạn 。 宜nghi 起khởi 對đối 治trị 。 所sở 治trị 之chi 垢cấu 既ký 多đa 。 能năng 治trị 之chi 善thiện 寧ninh 一nhất 。 其kỳ 猶do 病bệnh 多đa 藥dược 非phi 一nhất 種chủng 故cố 。 修tu 一nhất 切thiết 行hành 也dã 。 金kim 剛cang 亦diệc 云vân 。 以dĩ 無vô 我ngã 無vô 人nhân 。 修tu 一nhất 切thiết 善thiện 法Pháp 。 則tắc 得đắc 阿a 耨nậu 菩Bồ 提Đề 等đẳng 。

三tam 順thuận 真chân 。 論luận 自tự 然nhiên 等đẳng 者giả 。 諸chư 不bất 善thiện 行hành 。 既ký 違vi 真chân 理lý 。 一nhất 切thiết 善thiện 行hành 誠thành 宜nghi 順thuận 真chân 。 疏sớ/sơ 外ngoại 違vi 等đẳng 者giả 。 如như 行hành 布bố 施thí 外ngoại 違vi 慳san 貪tham 。 內nội 順thuận 無vô 慳san 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 。 外ngoại 違vi 無vô 明minh 。 內nội 順thuận 明minh 體thể 也dã 。 重trọng/trùng 顯hiển 方phương 便tiện 者giả 。 以dĩ 前tiền 答đáp 所sở 問vấn 云vân 不bất 以dĩ 方phương 便tiện 。 熏huân 修tu 終chung 無vô 得đắc 淨tịnh 。 今kim 此thử 重trọng/trùng 明minh 。 所sở 修tu 方phương 便tiện 。 前tiền 但đãn 發phát 心tâm 未vị 行hành 其kỳ 事sự 。 今kim 茲tư 所sở 說thuyết 正chánh 是thị 所sở 行hành 。 則tắc 前tiền 為vi 能năng 起khởi 之chi 心tâm 。 此thử 為vi 所sở 起khởi 之chi 行hành 。 故cố 前tiền 疏sớ/sơ 標tiêu 皆giai 言ngôn 行hạnh 本bổn 應ưng 知tri 前tiền 文văn 但đãn 顯hiển 發phát 心tâm 相tương/tướng 。 此thử 明minh 修tu 行hành 相tương/tướng 。

一nhất 標tiêu 數số 。 論luận 言ngôn 方phương 便tiện 者giả 。 汎# 論luận 有hữu 四tứ 種chủng 。 一nhất 進tiến 趣thú 方phương 便tiện 。 二nhị 權quyền 巧xảo 方phương 便tiện 。 三tam 修tu 行hành 方phương 便tiện 。 四tứ 集tập 成thành 方phương 便tiện 。 此thử 文văn 正chánh 當đương 一nhất 三tam 。 兼kiêm 於ư 二nhị 四tứ 也dã 。

疏sớ/sơ 注chú 文văn 三tam 者giả 。 如như 次thứ 是thị 前tiền 三tam 心tâm 所sở 起khởi 之chi 行hành 。 前tiền 後hậu 相tương 對đối 如như 文văn 可khả 知tri 。 初sơ 科khoa 不bất 住trụ 道đạo 者giả 。 兩lưỡng 意ý 。 一nhất 者giả 不bất 猶do 無vô 也dã 。 道đạo 即tức 因nhân 也dã 。 無vô 住trụ 之chi 因nhân 行hành 故cố 。 故cố 本bổn 疏sớ/sơ 云vân 。 無vô 住trụ 行hành 。 二nhị 者giả 道đạo 即tức 真Chân 如Như 性tánh 。 此thử 性tánh 本bổn 無vô 住trụ 故cố 。 二nhị 意ý 合hợp 論luận 方phương 同đồng 論luận 旨chỉ 。 蓋cái 以dĩ 性tánh 本bổn 無vô 住trụ 故cố 。 以dĩ 無vô 住trụ 之chi 行hành 。 而nhi 隨tùy 順thuận 之chi 。 論luận 一nhất 者giả 下hạ 標tiêu 名danh 。 行hành 之chi 方phương 便tiện 即tức 根căn 本bổn 故cố 。 以dĩ 明minh 此thử 科khoa 與dữ 後hậu 二nhị 利lợi 行hành 為vi 根căn 本bổn 爾nhĩ 。 論luận 謂vị 觀quán 下hạ 正chánh 示thị 。 下hạ 皆giai 倣# 此thử 。 疏sớ/sơ 智trí 者giả 。 若nhược 見kiến 諸chư 法pháp 有hữu 生sanh 滅diệt 。 即tức 成thành 凡phàm 夫phu 妄vọng 識thức 。 是thị 住trụ 生sanh 死tử 。 當đương 知tri 反phản 此thử 宜nghi 稱xưng 為vi 智trí 。 亦diệc 即tức 依y 真Chân 如Như 不bất 變biến 義nghĩa 。 修tu 止chỉ 行hành 也dã 。 論luận 因nhân 緣duyên 等đẳng 者giả 。 若nhược 染nhiễm 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 。 即tức 惡ác 業nghiệp 苦khổ 果quả 不bất 失thất 。 若nhược 淨tịnh 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 。 即tức 善thiện 因nhân 樂nhạo/nhạc/lạc 果quả 不bất 失thất 。 斯tư 則tắc 染nhiễm 惡ác 等đẳng 唯duy 三tam 塗đồ 。 淨tịnh 善thiện 等đẳng 通thông 人nhân 天thiên 二Nhị 乘Thừa 及cập 佛Phật 道Đạo 也dã 。 起khởi 大đại 悲bi 者giả 。 既ký 見kiến 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 。 善thiện 惡ác 果quả 報báo 故cố 。 可khả 翻phiên 迷mê 成thành 悟ngộ 轉chuyển 凡phàm 為vi 聖thánh 。 乃nãi 起khởi 大đại 悲bi 咸hàm 欲dục 濟tế 度độ 。 修tu 福phước 等đẳng 者giả 。 具cụ 修tu 施thí 戒giới 忍nhẫn 進tiến 禪thiền 定định 。 以dĩ 攝nhiếp 眾chúng 生sanh 。 謂vị 布bố 施thí 攝nhiếp 貧bần 窮cùng 。 持trì 戒giới 攝nhiếp 毀hủy 禁cấm 等đẳng 。 以dĩ 此thử 五ngũ 行hành 是thị 福phước 德đức 門môn 故cố 。 斯tư 則tắc 為vì 化hóa 眾chúng 生sanh 。 而nhi 修tu 福phước 德đức 。 因nhân 利lợi 他tha 而nhi 自tự 利lợi 也dã 。 故cố 淨tịnh 名danh 云vân 。 眾chúng 生sanh 之chi 類loại 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 淨tịnh 土độ 等đẳng 。 不bất 住trụ 下hạ 若nhược 住trụ 涅Niết 槃Bàn 。 則tắc 一nhất 向hướng 寂tịch 靜tĩnh 。 既ký 言ngôn 化hóa 生sanh 修tu 福phước 。 當đương 知tri 不bất 住trụ 亦diệc 是thị 依y 真Chân 如Như 隨tùy 緣duyên 義nghĩa 。 修tu 觀quán 行hành 也dã 。 以dĩ 隨tùy 下hạ 明minh 所sở 以dĩ 法pháp 性tánh 本bổn 來lai 非phi 有hữu 故cố 。 今kim 不bất 住trụ 生sanh 死tử 。 本bổn 來lai 非phi 無vô 故cố 。 今kim 不bất 住trụ 涅Niết 槃Bàn 。 又hựu 以dĩ 性tánh 不bất 變biến 故cố 。 不bất 住trụ 生sanh 死tử 。 隨tùy 緣duyên 故cố 不bất 住trụ 涅Niết 槃Bàn 。 乃nãi 至chí 凡phàm 聖thánh 斷đoạn 常thường 一nhất 異dị 等đẳng 。 諸chư 二nhị 邊biên 法pháp 不bất 可khả 盡tận 言ngôn 。 離ly 此thử 二nhị 邊biên 方phương 名danh 隨tùy 性tánh 。 今kim 以dĩ 即tức 悲bi 之chi 智trí 。 為vi 自tự 利lợi 行hành 本bổn 。 以dĩ 即tức 智trí 之chi 悲bi 。 為vi 利lợi 他tha 行hành 本bổn 。 又hựu 此thử 一nhất 文văn 即tức 以dĩ 一nhất 心tâm 三tam 觀quán 義nghĩa 同đồng 。 謂vị 觀quán 法pháp 無vô 生sanh 。 即tức 空không 觀quán 觀quán 真Chân 諦Đế 也dã 。 觀quán 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 。 即tức 假giả 觀quán 觀quán 俗tục 諦đế 也dã 。 隨tùy 順thuận 法pháp 性tánh 。 即tức 中trung 觀quán 觀quán 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦đế 。 即tức 三tam 而nhi 一nhất 即tức 一nhất 而nhi 三tam 。 不bất 縱tung 橫hoành 並tịnh 別biệt 諦đế 觀quán 皆giai 然nhiên 。

斷đoạn 德đức 中trung 。 疏sớ/sơ 勤cần 斷đoạn 二nhị 惡ác 者giả 。 已dĩ 起khởi 之chi 惡ác 斷đoạn 令linh 不bất 續tục 。 未vị 起khởi 之chi 惡ác 斷đoạn 令linh 不bất 起khởi 。 止chỉ 持trì 者giả 。 以dĩ 約ước 惡ác 法pháp 而nhi 論luận 故cố 。 止chỉ 名danh 持trì 作tác 名danh 為vi 犯phạm 。 論luận 慚tàm 愧quý 者giả 。 即tức 善thiện 十thập 一nhất 之chi 二nhị 數số 。 慚tàm 謂vị 尊tôn 貴quý 增tăng 上thượng 崇sùng 重trọng/trùng 賢hiền 善thiện 。 羞tu 恥sỉ 過quá 罪tội 息tức 諸chư 惡ác 行hành 。 愧quý 謂vị 呵ha 厭yếm 增tăng 上thượng 輕khinh 拒cự 暴bạo 惡ác 。 羞tu 恥sỉ 過quá 罪tội 息tức 諸chư 惡ác 業nghiệp 。 悔hối 過quá 者giả 。 梵Phạn 語ngữ 懺sám 摩ma 此thử 云vân 悔hối 過quá 。 謂vị 陳trần 露lộ 先tiên 罪tội 。 改cải 往vãng 修tu 來lai 。 於ư 中trung 能năng 止chỉ 一nhất 切thiết 惡ác 法pháp 六lục 字tự 。 通thông 已dĩ 起khởi 未vị 起khởi 。 餘dư 皆giai 局cục 於ư 已dĩ 起khởi 也dã 。 是thị 惡ác 皆giai 止chỉ 故cố 云vân 一nhất 切thiết 。 此thử 文văn 已dĩ 起khởi 之chi 惡ác 。 既ký 令linh 不bất 增tăng 。 未vị 生sanh 之chi 者giả 。 自tự 然nhiên 不bất 起khởi 。 論luận 以dĩ 隨tùy 下hạ 明minh 所sở 以dĩ 。 性tánh 本bổn 離ly 過quá 。 起khởi 過quá 則tắc 違vi 。 今kim 既ký 止chỉ 之chi 。 故cố 當đương 順thuận 理lý 。 過quá 盡tận 性tánh 顯hiển 。 名danh 為vi 法Pháp 身thân 。 法Pháp 身thân 即tức 是thị 斷đoạn 德đức 故cố 。 今kim 疏sớ/sơ 中trung 以dĩ 此thử 名danh 科khoa 。

二nhị 智trí 德đức 。 疏sớ/sơ 勤cần 修tu 二nhị 善thiện 者giả 。 已dĩ 起khởi 之chi 善thiện 。 修tu 令linh 增tăng 長trưởng 。 未vị 起khởi 之chi 善thiện 修tu 令linh 發phát 生sanh 。 故cố 今kim 文văn 云vân 。 發phát 起khởi 增tăng 長trưởng 。 是thị 標tiêu 二nhị 義nghĩa 也dã 。 作tác 持trì 者giả 。 謂vị 約ước 善thiện 法Pháp 所sở 論luận 作tác 故cố 名danh 持trì 。 止chỉ 故cố 名danh 犯phạm 。 論luận 供cúng 養dường 者giả 。 然nhiên 有hữu 三tam 種chủng 。 財tài 法pháp 觀quán 行hành 。 禮lễ 拜bái 者giả 。 勒lặc 摩ma 三tam 藏tạng 說thuyết 。 有hữu 七thất 種chủng 。 一nhất 我ngã 慢mạn 禮lễ 。 二nhị 唱xướng 和hòa 禮lễ 。 此thử 二nhị 非phi 儀nghi 。 三tam 恭cung 敬kính 禮lễ 。 敬kính 從tùng 心tâm 發phát 運vận 於ư 身thân 口khẩu 。 五ngũ 輪luân 著trước 地địa 。 四tứ 無vô 相tướng 禮lễ 。 深thâm 入nhập 法pháp 性tánh 。 離ly 能năng 所sở 相tương/tướng 。 五ngũ 起khởi 用dụng 禮lễ 。 觀quán 身thân 與dữ 佛Phật 同đồng 一nhất 緣duyên 起khởi 。 如như 幻huyễn 如như 影ảnh 。 普phổ 運vận 身thân 心tâm 遍biến 禮lễ 一nhất 切thiết 。 六lục 內nội 觀quán 禮lễ 。 但đãn 禮lễ 身thân 內nội 法Pháp 身thân 真chân 佛Phật 不bất 緣duyên 他tha 佛Phật 。 七thất 實thật 相tướng 禮lễ 。 若nhược 內nội 若nhược 外ngoại 。 若nhược 凡phàm 若nhược 佛Phật 。 同đồng 一nhất 實thật 相tướng 見kiến 佛Phật 可khả 禮lễ 亦diệc 是thị 邪tà 見kiến 。 觀quán 身thân 實thật 相tướng 觀quán 佛Phật 亦diệc 然nhiên 。 名danh 平bình 等đẳng 禮lễ 敬kính 。 故cố 文Văn 殊Thù 偈kệ 云vân 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 故cố 。 敬kính 禮lễ 無vô 所sở 觀quán 。 準chuẩn 離ly 垢cấu 慧tuệ 所sở 問vấn 禮lễ 佛Phật 法pháp 經kinh 。 總tổng 有hữu 八bát 重trọng/trùng 。 一nhất 供cúng 養dường 。 二nhị 讚tán 歎thán 。 三tam 禮lễ 佛Phật 。 四tứ 懺sám 悔hối 。 五ngũ 勸khuyến 請thỉnh 。 六lục 隨tùy 喜hỷ 。 七thất 迴hồi 向hướng 。 八bát 發phát 願nguyện 。 八bát 中trung 正chánh 意ý 禮lễ 佛Phật 。 餘dư 七thất 皆giai 是thị 禮lễ 佛Phật 緣duyên 由do 。 謂vị 供cung 讚tán 是thị 禮lễ 佛Phật 流lưu 類loại 。 懺sám 勸khuyến 隨tùy 喜hỷ 是thị 禮lễ 佛Phật 之chi 意ý 。 七thất 是thị 都đô 迴hồi 禮lễ 等đẳng 功công 德đức 。 向hướng 於ư 三tam 處xứ 。 八bát 是thị 敘tự 陳trần 意ý 所sở 希hy 望vọng 。 然nhiên 此thử 八bát 重trọng/trùng 各các 能năng 除trừ 障chướng 。 供cúng 養dường 除trừ 慳san 貪tham 障chướng 。 感cảm 大đại 財tài 富phú 。 讚tán 歎thán 除trừ 惡ác 口khẩu 。 得đắc 無vô 礙ngại 辯biện 才tài 。 禮lễ 佛Phật 除trừ 我ngã 慢mạn 。 得đắc 尊tôn 貴quý 身thân 。 懺sám 悔hối 除trừ 三tam 四tứ 障chướng 。 得đắc 依y 正chánh 具cụ 足túc 。 勸khuyến 請thỉnh 除trừ 謗báng 法pháp 。 得đắc 多đa 聞văn 智trí 慧tuệ 。 隨tùy 喜hỷ 除trừ 嫉tật 妬đố 。 得đắc 大đại 眷quyến 屬thuộc 。 迴hồi 向hướng 除trừ 狹hiệp 劣liệt 。 成thành 廣quảng 大đại 善thiện 。 發phát 願nguyện 除trừ 退thoái 屈khuất 總tổng 持trì 諸chư 行hành 。 今kim 此thử 文văn 中trung 具cụ 有hữu 五ngũ 法pháp 。 前tiền 文văn 有hữu 懺sám 悔hối 。 後hậu 文văn 有hữu 發phát 願nguyện 。 然nhiên 闕khuyết 迴hồi 向hướng 。 影ảnh 在tại 文văn 中trung 也dã 。 約ước 緣duyên 修tu 行hành 者giả 。 約ước 三Tam 寶Bảo 勝thắng 緣duyên 。 修tu 入nhập 住trụ 正chánh 行hạnh 。 愛ái 敬kính 四tứ 句cú 可khả 知tri 。 若nhược 準chuẩn 儒nho 教giáo 說thuyết 。 母mẫu 唯duy 愛ái 君quân 唯duy 敬kính 。 父phụ 兼kiêm 愛ái 敬kính 。 故cố 孝hiếu 經Kinh 云vân 。 資tư 於ư 事sự 父phụ 。 以dĩ 事sự 母mẫu 而nhi 愛ái 同đồng 。 資tư 於ư 事sự 父phụ 以dĩ 事sự 君quân 而nhi 敬kính 同đồng 。 故cố 母mẫu 取thủ 其kỳ 愛ái 而nhi 君quân 取thủ 其kỳ 敬kính 。 兼kiêm 之chi 者giả 父phụ 也dã 。 然nhiên 此thử 且thả 約ước 多đa 分phần 而nhi 說thuyết 。 今kim 以dĩ 事sự 父phụ 之chi 心tâm 。 奉phụng 於ư 三Tam 寶Bảo 。 故cố 兼kiêm 愛ái 敬kính 。 論luận 淳thuần 厚hậu 者giả 。 鄭trịnh 重trọng 厚hậu 也dã )# 之chi 心tâm 而nhi 無vô 雜tạp 亂loạn (# 淳thuần 也dã )# 亦diệc 有hữu 四tứ 句cú 。 一nhất 淳thuần 而nhi 不bất 厚hậu 。 謂vị 暫tạm 時thời 誠thành 懇khẩn 。 二nhị 厚hậu 而nhi 不bất 淳thuần 。 謂vị 長trường 久cửu 渾hồn 雜tạp 。 三tam 俱câu 謂vị 沒một 齒xỉ 無vô 乖quai 。 四tứ 不bất 俱câu 。 謂vị 輒triếp 無vô 虔kiền 想tưởng 。 今kim 取thủ 第đệ 三tam 也dã 。 論luận 信tín 增tăng 等đẳng 者giả 。 從tùng 十thập 信tín 位vị 遷thiên 入nhập 正chánh 定định 也dã 。 此thử 則tắc 內nội 因nhân 修tu 行hành 力lực 。 又hựu 因nhân 下hạ 外ngoại 緣duyên 加gia 護hộ 力lực 。 亦diệc 可khả 前tiền 名danh 生sanh 智trí 益ích 。 後hậu 名danh 滅diệt 障chướng 益ích 。 消tiêu 業nghiệp 等đẳng 者giả 。 前tiền 禮lễ 讚tán 等đẳng 各các 能năng 除trừ 障chướng 。 已dĩ 如như 前tiền 配phối 。 復phục 能năng 成thành 善thiện 。 如như 下hạ 第đệ 四tứ 分phần 中trung 所sở 說thuyết 。 論luận 以dĩ 隨tùy 下hạ 明minh 意ý 。 性tánh 本bổn 離ly 其kỳ 癡si 障chướng 。 今kim 以dĩ 修tu 智trí 斷đoạn 障chướng 。 豈khởi 非phi 順thuận 性tánh 。 此thử 行hành 成thành 就tựu 即tức 顯hiển 報báo 身thân 。 報báo 身thân 即tức 智trí 德đức 故cố 。 為vi 此thử 科khoa 。

利lợi 他tha 行hành 中trung 論luận 發phát 願nguyện 者giả 。 發phát 謂vị 策sách 勵lệ 運vận 意ý 。 願nguyện 謂vị 希hy 求cầu 樂nhạo 欲dục 。 然nhiên 有hữu 四tứ 種chủng 。 要yếu 約ước 其kỳ 心tâm 。 故cố 名danh 誓thệ 願nguyện 。 今kim 此thử 段đoạn 文văn 即tức 四tứ 中trung 之chi 一nhất 也dã 。 餘dư 之chi 三tam 願nguyện 已dĩ 在tại 前tiền 文văn 。 謂vị 能năng 止chỉ 方phương 便tiện 及cập 消tiêu 障chướng 離ly 癡si 。 即tức 無vô 邊biên 煩phiền 惱não 誓thệ 願nguyện 斷đoạn 。 發phát 起khởi 善thiện 根căn 。 增tăng 長trưởng 方phương 便tiện 。 即tức 無vô 量lượng 法Pháp 門môn 誓thệ 願nguyện 學học 。 行hành 此thử 二nhị 法pháp 皆giai 為vi 菩Bồ 提Đề 。 即tức 佛Phật 道Đạo 無vô 上thượng 誓thệ 願nguyện 成thành 也dã 。 疏sớ/sơ 長trường 時thời 心tâm 者giả 。 度độ 盡tận 為vi 期kỳ 不bất 限hạn 劫kiếp 數số 。 故cố 盡tận 來lai 際tế 。 廣quảng 大đại 心tâm 者giả 。 無vô 有hữu 揀giản 擇trạch 。 四tứ 生sanh 九cửu 類loại 悉tất 皆giai 度độ 故cố 。 第đệ 一nhất 心tâm 者giả 。 超siêu 過quá 人nhân 天thiên 二Nhị 乘Thừa 之chi 境cảnh 。 令linh 得đắc 無vô 上thượng 。 寂tịch 滅diệt 樂lạc 故cố 。 論luận 以dĩ 隨tùy 法pháp 性tánh 下hạ 。 次thứ 第đệ 釋thích 前tiền 三tam 心tâm 所sở 以dĩ 。 初sơ 二nhị 句cú 釋thích 長trường 時thời 心tâm 。 謂vị 法pháp 性tánh 常thường 住trụ 。 無vô 始thỉ 無vô 終chung 。 故cố 今kim 度độ 生sanh 。 盡tận 於ư 未vị 來lai 。 無vô 有hữu 疲bì 厭yếm 。 而nhi 隨tùy 順thuận 也dã 。 疏sớ/sơ 文văn 可khả 解giải 。 論luận 法pháp 性tánh 下hạ 三tam 句cú 釋thích 廣quảng 大đại 心tâm 。 謂vị 性tánh 遍biến 滿mãn 。 平bình 等đẳng 無vô 二nhị 。 故cố 今kim 化hóa 度độ 無vô 有hữu 揀giản 擇trạch 。 平bình 等đẳng 濟tế 拔bạt 而nhi 隨tùy 順thuận 也dã 。 不bất 念niệm 下hạ 二nhị 句cú 釋thích 第đệ 一nhất 心tâm 。 謂vị 性tánh 本bổn 無vô 彼bỉ 此thử 分phân 別biệt 。 常thường 寂tịch 靜tĩnh 故cố 。 故cố 今kim 化hóa 令linh 咸hàm 至chí 寂tịch 滅diệt 。 究Cứu 竟Cánh 涅Niết 槃Bàn 。 是thị 順thuận 性tánh 也dã 。 然nhiên 後hậu 之chi 二nhị 段đoạn 釋thích 所sở 以dĩ 文văn 。 但đãn 初sơ 標tiêu 法pháp 性tánh 。 後hậu 結kết 故cố 字tự 而nhi 不bất 逐trục 段đoạn 一nhất 一nhất 標tiêu 結kết 隨tùy 順thuận 等đẳng 言ngôn 者giả 。 譯dịch 人nhân 巧xảo 略lược 也dã 。 疏sớ/sơ 二nhị 明minh 下hạ 指chỉ 後hậu 二nhị 段đoạn 。 文văn 意ý 可khả 知tri 。 亦diệc 常thường 心tâm 者giả 。 意ý 明minh 此thử 文văn 有hữu 究cứu 竟cánh 寂tịch 滅diệt 之chi 言ngôn 。 故cố 名danh 常thường 也dã 。 然nhiên 與dữ 長trường 時thời 實thật 有hữu 相tương/tướng 濫lạm 。 智trí 者giả 詳tường 焉yên 。

發phát 心tâm 利lợi 益ích 者giả 。 由do 前tiền 發phát 心tâm 行hành 諸chư 妙diệu 行hạnh 。 故cố 得đắc 入nhập 初sơ 住trụ 。 見kiến 於ư 法Pháp 身thân 。 起khởi 用dụng 利lợi 益ích 也dã 。 一nhất 顯hiển 勝thắng 德đức 。 疏sớ/sơ 依y 人nhân 空không 見kiến 者giả 。 以dĩ 於ư 人nhân 空không 。 得đắc 自tự 在tại 故cố 。 若nhược 約ước 法pháp 空không 但đãn 相tương 似tự 見kiến 。 未vị 是thị 證chứng 故cố 名danh 為vi 少thiểu 分phần 。 若nhược 依y 人nhân 空không 。 此thử 即tức 已dĩ 證chứng 但đãn 未vị 得đắc 法Pháp 空không 故cố 名danh 少thiểu 分phần 。 此thử 約ước 兼kiêm 明minh 非phi 今kim 正chánh 意ý 。 發phát 心tâm 住trụ 中trung 作tác 此thử 事sự 者giả 。 隨tùy 其kỳ 悲bi 願nguyện 之chi 力lực 。 能năng 作tác 八bát 相tương/tướng 成thành 道Đạo 。 利lợi 樂lạc 眾chúng 生sanh 。 同đồng 今kim 釋Thích 迦Ca 化hóa 儀nghi 也dã 。 此thử 如như 華hoa 嚴nghiêm 所sở 說thuyết 。 然nhiên 此thử 科khoa 中trung 有hữu 自tự 利lợi 利lợi 他tha 之chi 異dị 。 詳tường 之chi 可khả 見kiến 。 若nhược 前tiền 後hậu 相tương 望vọng 說thuyết 者giả 。 由do 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 。 教giáo 故cố 發phát 直trực 心tâm 。 行hành 無vô 住trụ 行hành 由do 護hộ 法Pháp 故cố 。 發phát 深thâm 心tâm 行hành 自tự 利lợi 行hành 。 由do 大đại 悲bi 故cố 。 發phát 大đại 悲bi 心tâm 。 行hành 利lợi 他tha 行hành 。 又hựu 由do 自tự 利lợi 行hành 故cố 。 得đắc 見kiến 法Pháp 身thân 。 由do 利lợi 他tha 行hành 故cố 。 能năng 現hiện 八bát 種chủng 等đẳng 。

二nhị 微vi 過quá 中trung 。 疏sớ/sơ 未vị 證chứng 等đẳng 者giả 。 但đãn 比tỉ 觀quán 相tương 應ứng 未vị 。 離ly 分phân 別biệt 故cố 。 異dị 所sở 以dĩ 者giả 。 此thử 明minh 先tiên 世thế 所sở 造tạo 。 世thế 間gian 業nghiệp 因nhân 通thông 於ư 善thiện 惡ác 。 斯tư 往vãng 業nghiệp 不bất 亡vong 也dã 。 論luận 微vi 苦khổ 者giả 。 二nhị 意ý 。 一nhất 者giả 變biến 易dị 行hành 苦khổ 。 二nhị 者giả 隨tùy 業nghiệp 有hữu 分phân 段đoạn 苦khổ 。 以dĩ 得đắc 自tự 在tại 。 不bất 同đồng 凡phàm 夫phu 故cố 云vân 微vi 苦khổ 。 脩tu 短đoản 等đẳng 者giả 。 變biến 易dị 之chi 身thân 願nguyện 智trí 所sở 資tư 。 無vô 定định 齊tề 限hạn 。 能năng 變biến 麁thô 身thân 為vi 細tế 質chất 。 易dị 短đoản 命mạng 為vi 長trường/trưởng 年niên 故cố 云vân 自tự 在tại 。 留lưu 惑hoặc 等đẳng 者giả 。 以dĩ 有hữu 大đại 願nguyện 故cố 。 留lưu 煩phiền 惱não 不bất 斷đoạn 。 潤nhuận 生sanh 受thọ 報báo 。 以dĩ 有hữu 大đại 智trí 故cố 。 能năng 自tự 在tại 隨tùy 意ý 長trường 短đoản 。 不bất 為vi 惑hoặc 染nhiễm 。 非phi 同đồng 凡phàm 夫phu 為vi 煩phiền 惱não 所sở 使sử 不bất 能năng 斷đoạn 也dã 。 斯tư 則tắc 未vị 名danh 法Pháp 身thân 故cố 異dị 地địa 上thượng 。 以dĩ 其kỳ 下hạ 是thị 所sở 以dĩ 非phi 業nghiệp 繫hệ 故cố 異dị 凡phàm 夫phu 。 以dĩ 有hữu 下hạ 是thị 所sở 以dĩ 既ký 上thượng 異dị 聖thánh 人nhân 。 下hạ 殊thù 凡phàm 品phẩm 故cố 當đương 賢hiền 位vị 。

三tam 通thông 權quyền 教giáo 。 疏sớ/sơ 纓anh 絡lạc 下hạ 引dẫn 所sở 舉cử 教giáo 。 七thất 住trụ 前tiền 退thoái 者giả 。 第đệ 七thất 方phương 名danh 不Bất 退Thoái 住Trụ 。 故cố 然nhiên 彼bỉ 經kinh 文văn 。 但đãn 說thuyết 淨tịnh 目mục 等đẳng 各các 。 至chí 第đệ 六lục 住trụ 。 遇ngộ 惡ác 知tri 識thức 緣duyên 故cố 退thoái 。 而nhi 不bất 說thuyết 彼bỉ 所sở 值trị 因nhân 緣duyên 行hành 相tương/tướng 。 待đãi 檢kiểm 續tục 入nhập 。 今kim 釋thích 下hạ 明minh 釋thích 通thông 意ý 。 今kim 詳tường 論luận 中trung 未vị 入nhập 正chánh 位vị 者giả 。 通thông 其kỳ 兩lưỡng 意ý 。 一nhất 則tắc 未vị 入nhập 初sơ 住trụ 。 二nhị 則tắc 未vị 至chí 七thất 住trụ 。 正chánh 因nhân 不bất 退thoái 之chi 位vị 。 故cố 云vân 正chánh 位vị 。 前tiền 意ý 為vi 正chánh 。

四tứ 歎thán 實thật 行hạnh 。 疏sớ/sơ 於ư 下hạ 不bất 戀luyến 者giả 。 謂vị 於ư 二Nhị 乘Thừa 凡phàm 夫phu 。 果quả 報báo 不bất 生sanh 著trước 故cố 。 論luận 若nhược 聞văn 等đẳng 者giả 。 如như 法Pháp 華hoa 云vân 。 佛Phật 道Đạo 長trường 遠viễn 。 久cửu 受thọ 勤cần 苦khổ 。 乃nãi 可khả 得đắc 成thành 。 疏sớ/sơ 於ư 上thượng 不bất 怯khiếp 者giả 。 於ư 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。 有hữu 勤cần 勇dũng 心tâm 。 修tu 諸chư 苦khổ 行hạnh 。 不bất 正chánh 畏úy 故cố 。 釋thích 所sở 以dĩ 者giả 。 亦diệc 釋thích 不bất 戀luyến 所sở 以dĩ 。 以dĩ 知tri 自tự 性tánh 涅Niết 槃Bàn 。 終chung 非phi 外ngoại 得đắc 。 遲trì 速tốc 由do 己kỷ 。 何hà 定định 劫kiếp 時thời 。 故cố 雖tuy 聞văn 是thị 言ngôn 而nhi 無vô 怯khiếp 懼cụ 。 斯tư 則tắc 以dĩ 於ư 上thượng 不bất 怯khiếp 故cố 。 於ư 下hạ 不bất 戀luyến 。 是thị 故cố 疏sớ/sơ 中trung 但đãn 釋thích 不bất 怯khiếp 所sở 以dĩ 也dã 。 由do 此thử 兩lưỡng 文văn 之chi 內nội 皆giai 有hữu 不bất 怯khiếp 之chi 言ngôn 。 此thử 即tức 下hạ 據cứ 此thử 以dĩ 斥xích 彼bỉ 。 此thử 明minh 其kỳ 實thật 非phi 權quyền 說thuyết 故cố 。

一nhất 總tổng 標tiêu 。 論luận 解giải 行hành 等đẳng 者giả 。 謂vị 依y 住trụ 行hành 位vị 滿mãn 。 發phát 深thâm 解giải 行hành 。 入nhập 十thập 向hướng 位vị 。 非phi 同đồng 前tiền 信tín 故cố 。 云vân 轉chuyển 勝thắng 。

一nhất 時thời 勝thắng 。 疏sớ/sơ 隣lân 初Sơ 地Địa 者giả 。 從tùng 初sơ 住trụ 至chí 初Sơ 地Địa 為vi 一nhất 僧Tăng 祇kỳ 。 今kim 十thập 迴hồi 向hướng 與dữ 初Sơ 地Địa 相tương 近cận 。 是thị 隣lân 真chân 故cố 。

一nhất 總tổng 。 疏sớ/sơ 解giải 者giả 。 解giải 徹triệt 真Chân 如Như 故cố 云vân 深thâm 解giải 。 分phân 明minh 顯hiển 了liễu 更cánh 無vô 闇ám 昧muội 。 故cố 云vân 現hiện 前tiền 。 又hựu 超siêu 前tiền 故cố 云vân 深thâm 。 異dị 後hậu 故cố 云vân 解giải 也dã 。 行hành 者giả 。 真Chân 如Như 無vô 相tướng 。 順thuận 真Chân 如Như 故cố 。 所sở 行hành 之chi 行hạnh 。 一nhất 一nhất 無vô 相tướng 。 如như 金kim 剛cang 不bất 住trụ 色sắc 布bố 施thí 。 不bất 住trụ 聲thanh 香hương 等đẳng 布bố 施thí 。 諸chư 行hành 皆giai 然nhiên 。 故cố 云vân 離ly 相tương/tướng 。

二nhị 別biệt 論luận 無vô 慳san 貪tham 者giả 。 慳san 謂vị 吝lận 惜tích 己kỷ 物vật 。 輒triếp 不bất 與dữ 人nhân 。 貪tham 謂vị 希hy 欲dục 他tha 財tài 。 以dĩ 將tương 入nhập 己kỷ 。 知tri 法pháp 性tánh 之chi 中trung 。 本bổn 無vô 此thử 事sự 故cố 。 疏sớ/sơ 云vân 解giải 也dã 。 論luận 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 者giả 。 具cụ 云vân 檀đàn 那na 。 此thử 云vân 布bố 施thí 。 波Ba 羅La 蜜Mật 此thử 云vân 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 。 彼bỉ 岸ngạn 即tức 是thị 涅Niết 槃Bàn 。 涅Niết 槃Bàn 即tức 是thị 真Chân 如Như 之chi 理lý 。 今kim 離ly 相tương/tướng 行hành 施thí 。 與dữ 理lý 相tương 應ứng 。 則tắc 是thị 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 義nghĩa 。 餘dư 皆giai 倣# 之chi 。 然nhiên 則tắc 輟chuyết 己kỷ 惠huệ 人nhân 名danh 之chi 為vi 施thí 。 但đãn 順thuận 無vô 慳san 。 以dĩ 此thử 亦diệc 順thuận 無vô 貪tham 之chi 義nghĩa 。 何hà 則tắc 己kỷ 物vật 尚thượng 與dữ 他tha 人nhân 他tha 物vật 。 固cố 應ưng 不bất 取thủ 以dĩ 深thâm 況huống 淺thiển 也dã 。 謂vị 離ly 下hạ 明minh 所sở 離ly 相tương/tướng 。 三tam 輪luân 即tức 施thí 者giả 。 受thọ 者giả 所sở 施thí 之chi 物vật 。 達đạt 此thử 三tam 相tương/tướng 體thể 不bất 可khả 得đắc 故cố 名danh 離ly 也dã 。 苟cẩu 能năng 離ly 相tương/tướng 。 則tắc 因nhân 成thành 無vô 漏lậu 果quả 證chứng 菩Bồ 提Đề 。 有hữu 運vận 轉chuyển 義nghĩa 。 故cố 名danh 為vi 輪luân 。 復phục 能năng 摧tồi 輾triển 一nhất 切thiết 惑hoặc 障chướng 。 有hữu 摧tồi 輾triển 義nghĩa 。 號hiệu 為vi 輪luân 也dã 。 以dĩ 十thập 下hạ 釋thích 離ly 相tương/tướng 之chi 由do 。 得đắc 法Pháp 空không 者giả 。 但đãn 約ước 深thâm 入nhập 此thử 觀quán 未vị 是thị 證chứng 得đắc 。 然nhiên 此thử 由do 是thị 約ước 教giáo 道đạo 說thuyết 。 若nhược 其kỳ 實thật 說thuyết 十thập 信tín 位vị 中trung 。 便tiện 能năng 深thâm 入nhập 。 如như 下hạ 信tín 心tâm 修tu 真Chân 如Như 三tam 昧muội 。 豈khởi 非phi 法pháp 空không 也dã 。 發phát 心tâm 所sở 依y 者giả 。 解giải 即tức 十thập 住trụ 。 行hành 即tức 十thập 行hành 。 斯tư 則tắc 十thập 向hướng 為vi 能năng 依y 。 住trụ 行hành 為vi 所sở 依y 。 又hựu 住trụ 行hành 為vi 能năng 發phát 。 十thập 向hướng 為vi 所sở 發phát 。 謂vị 依y 此thử 解giải 行hành 發phát 迴hồi 向hướng 心tâm 故cố 。 以dĩ 垢cấu 下hạ 釋thích 順thuận 真chân 之chi 由do 。 謂vị 慳san 等đẳng 是thị 障chướng 。 常thường 乖quai 背bối/bội 性tánh 。 性tánh 本bổn 無vô 慳san 等đẳng 。 常thường 不bất 與dữ 障chướng 合hợp 故cố 。 行hành 布bố 施thí 等đẳng 行hành 。 外ngoại 違vi 慳san 等đẳng 障chướng 。 內nội 順thuận 無vô 慳san 等đẳng 性tánh 也dã 。 論luận 五ngũ 欲dục 者giả 。 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 等đẳng 五ngũ 境cảnh 。 此thử 五ngũ 能năng 令linh 眾chúng 生sanh 。 起khởi 欲dục 心tâm 故cố 。 故cố 前tiền 云vân 。 以dĩ 有hữu 妄vọng 境cảnh 界giới 染nhiễm 法pháp 緣duyên 故cố 。 則tắc 熏huân 習tập 妄vọng 心tâm 。 令linh 其kỳ 念niệm 著trước 。 造tạo 種chủng 種chủng 業nghiệp 。 受thọ 於ư 一nhất 切thiết 。 身thân 心tâm 等đẳng 苦khổ 。 又hựu 無vô 常thường 經Kinh 云vân 。 常thường 求cầu 於ư 欲dục 境cảnh 。 不bất 行hành 於ư 善thiện 事sự 。 於ư 境cảnh 生sanh 欲dục 故cố 名danh 為vi 過quá 。 過quá 即tức 是thị 染nhiễm 。 知tri 法pháp 性tánh 中trung 本bổn 無vô 此thử 染nhiễm 也dã 。 尸thi 者giả 具cụ 云vân 尸thi 羅la 。 此thử 云vân 戒giới 。 戒giới 謂vị 防phòng 非phi 止chỉ 惡ác 。 即tức 離ly 五ngũ 欲dục 過quá 也dã 。 論luận 瞋sân 惱não 者giả 。 因nhân 他tha 惱não 觸xúc 生sanh 瞋sân 恚khuể 故cố 。 亦diệc 可khả 因nhân 惱não 生sanh 瞋sân 。 瞋sân 故cố 熱nhiệt 惱não 。 熱nhiệt 惱não 即tức 苦khổ 。 知tri 性tánh 本bổn 無vô 此thử 苦khổ 也dã 。 羼sằn 提đề 此thử 云vân 忍nhẫn 辱nhục 。 忍nhẫn 彼bỉ 辱nhục 境cảnh 即tức 離ly 瞋sân 惱não 。 論luận 懈giải 怠đãi 等đẳng 者giả 。 為vi 執chấp 身thân 心tâm 遂toại 成thành 懈giải 怠đãi 。 今kim 既ký 性tánh 淨tịnh 不bất 見kiến 身thân 心tâm 。 為vi 誰thùy 懈giải 怠đãi 。 故cố 云vân 離ly 也dã 。 毘tỳ 離ly 耶da 此thử 云vân 精tinh 進tấn 。 精tinh 謂vị 精tinh 純thuần 一nhất 心tâm 無vô 雜tạp 。 進tiến 謂vị 進tiến 趣thú 。 勇dũng 猛mãnh 不bất 退thoái 。 即tức 離ly 懈giải 怠đãi 。 論luận 常thường 定định 約ước 顯hiển 體thể 說thuyết 。 無vô 亂loạn 約ước 離ly 過quá 說thuyết 。 禪thiền 者giả 。 具cụ 云vân 禪thiền 那na 。 此thử 云vân 靜tĩnh 慮lự 。 即tức 慧tuệ 之chi 定định 。 定định 即tức 無vô 亂loạn 。 論luận 離ly 無vô 明minh 等đẳng 者giả 。 本bổn 覺giác 明minh 中trung 本bổn 無vô 不bất 覺giác 故cố 。 般Bát 若Nhã 此thử 云vân 智trí 慧tuệ 。 智trí 慧tuệ 即tức 是thị 。 明minh 明minh 即tức 離ly 無vô 明minh 也dã 。 即tức 定định 之chi 慧tuệ 。 故cố 此thử 與dữ 第đệ 五ngũ 是thị 自tự 性tánh 定định 慧tuệ 。 本bổn 是thị 一nhất 法pháp 但đãn 約ước 體thể 用dụng 。 義nghĩa 分phần/phân 異dị 爾nhĩ 。 然nhiên 準chuẩn 華hoa 嚴nghiêm 說thuyết 。 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 如như 次thứ 行hành 十Thập 波Ba 羅La 蜜Mật 行hành 者giả 。 以dĩ 彼bỉ 是thị 證chứng 真chân 之chi 後hậu 。 如như 實thật 修tu 行hành 。 此thử 中trung 六Lục 度Độ 是thị 。 隨tùy 順thuận 修tu 行hành 。 淺thiển 深thâm 有hữu 異dị 。

一nhất 標tiêu 地địa 依y 者giả 。 以dĩ 文văn 云vân 證chứng 何hà 境cảnh 界giới 。 所sở 謂vị 真Chân 如Như 。 此thử 則tắc 真Chân 如Như 是thị 十Thập 地Địa 所sở 依y 境cảnh 也dã 。 然nhiên 地địa 者giả 。 就tựu 喻dụ 彰chương 名danh 。 以dĩ 喻dụ 真chân 智trí 能năng 生sanh 聖thánh 法pháp 。 今kim 約ước 真Chân 如Như 是thị 智trí 所sở 依y 故cố 名danh 地địa 依y 。 論luận 證chứng 發phát 心tâm 等đẳng 者giả 。 然nhiên 此thử 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 雖tuy 斷đoạn 障chướng 有hữu 分phần/phân 數số 多đa 少thiểu 。 行hàng 行hàng 有hữu 差sai 別biệt 淺thiển 深thâm 。 隨tùy 其kỳ 位vị 次thứ 。 一nhất 一nhất 皆giai 證chứng 。 其kỳ 所sở 證chứng 者giả 。 同đồng 一nhất 真Chân 如Như 。 但đãn 有hữu 滿mãn 分phần 之chi 殊thù 。 而nhi 無vô 差sai 別biệt 之chi 體thể 。 故cố 此thử 通thông 標tiêu 真Chân 如Như 為vi 所sở 證chứng 境cảnh 界giới 也dã 。 華hoa 嚴nghiêm 十Thập 地Địa 品phẩm 中trung 亦diệc 同đồng 此thử 說thuyết 。 故cố 彼bỉ 出xuất 體thể 偈kệ 云vân 。 如Như 來Lai 大đại 仙tiên 。 道đạo 微vi 妙diệu 難nan 可khả 知tri 。 非phi 念niệm 離ly 諸chư 念niệm 。 求cầu 見kiến 不bất 可khả 得đắc 。

疏sớ/sơ 根căn 本bổn 者giả 。 即tức 根căn 本bổn 智trí 證chứng 真Chân 諦Đế 理lý 。 是thị 真chân 見kiến 道đạo 也dã 。 論luận 以dĩ 依y 等đẳng 者giả 。 或hoặc 問vấn 曰viết 。 真Chân 如Như 離ly 心tâm 緣duyên 相tương/tướng 。 又hựu 若nhược 證chứng 者giả 。 離ly 於ư 能năng 所sở 。 何hà 以dĩ 言ngôn 真Chân 如Như 為vi 境cảnh 界giới 耶da 。 故cố 此thử 釋thích 之chi 。 疏sớ/sơ 必tất 依y 轉chuyển 相tương/tướng 起khởi 者giả 。 即tức 此thử 轉chuyển 識thức 約ước 現hiện 境cảnh 處xứ 。 便tiện 名danh 現hiện 識thức 。 竟cánh 無vô 別biệt 體thể 。 但đãn 據cứ 次thứ 第đệ 義nghĩa 說thuyết 相tương 依y 。 斯tư 則tắc 依y 能năng 見kiến 心tâm 有hữu 所sở 見kiến 境cảnh 故cố 。 前tiền 論luận 云vân 。 以dĩ 依y 能năng 見kiến 故cố 。 境cảnh 界giới 妄vọng 現hiện 。 本bổn 智trí 證chứng 者giả 。 智trí 與dữ 理lý 冥minh 。 心tâm 與dữ 神thần 會hội 。 一nhất 相tướng 一nhất 味vị 。 平bình 等đẳng 平bình 等đẳng 。 實thật 無vô 能năng 所sở 之chi 異dị 。 故cố 頌tụng 云vân 。 若nhược 時thời 於ư 所sở 緣duyên 智trí 。 都đô 無vô 所sở 得đắc 。

爾nhĩ 時thời 住trụ 唯duy 識thức 離ly 二nhị 取thủ 相tương/tướng 故cố 。 今kim 但đãn 下hạ 對đối 此thử 重trọng/trùng 解giải 。 依y 轉chuyển 識thức 說thuyết 為vi 境cảnh 界giới 之chi 意ý 。 此thử 有hữu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 約ước 菩Bồ 薩Tát 未vị 離ly 業nghiệp 識thức 猶do 有hữu 見kiến 相tương/tướng 。 入nhập 觀quán 雖tuy 與dữ 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 相tương 應ứng 不bất 分phân 能năng 所sở 。 出xuất 觀quán 則tắc 與dữ 此thử 識thức 相tương 應ứng 。 約ước 此thử 識thức 上thượng 說thuyết 前tiền 證chứng 時thời 。 以dĩ 為vi 境cảnh 界giới 。 二nhị 約ước 後hậu 得đắc 智trí 中trung 。 相tương 見kiến 道đạo 內nội 重trọng/trùng 慮lự 緣duyên 真chân 。 變biến 起khởi 影ảnh 像tượng 。 彷phảng 正chánh 證chứng 時thời 說thuyết 真chân 為vi 境cảnh 。 此thử 但đãn 似tự 境cảnh 。 非phi 謂vị 實thật 有hữu 。 然nhiên 亦diệc 不bất 離ly 是thị 轉chuyển 識thức 現hiện 故cố 。 疏sớ/sơ 雙song 標tiêu 後hậu 得đắc 智trí 中trung 業nghiệp 識thức 未vị 盡tận 也dã 。 然nhiên 至chí 釋thích 相tương/tướng 。 但đãn 約ước 業nghiệp 識thức 未vị 盡tận 義nghĩa 說thuyết 。 故cố 云vân 轉chuyển 現hiện 猶do 存tồn 等đẳng 也dã 。 以dĩ 後hậu 得đắc 下hạ 出xuất 第đệ 二nhị 義nghĩa 。 或hoặc 問vấn 曰viết 。 如như 上thượng 所sở 說thuyết 。 業nghiệp 識thức 未vị 盡tận 。 是thị 即tức 聞văn 命mạng 。 後hậu 得đắc 智trí 中trung 如như 何hà 分phân 別biệt 。 故cố 此thử 釋thích 之chi 。 意ý 明minh 根căn 本bổn 實thật 證chứng 之chi 時thời 。 但đãn 是thị 一nhất 心tâm 真chân 見kiến 道đạo 無vô 分phân 別biệt 能năng 所sở 之chi 相tướng 。 若nhược 後hậu 得đắc 智trí 中trung 以dĩ 能năng 見kiến 心tâm 。 反phản 緣duyên 所sở 證chứng 。 以dĩ 有hữu 此thử 能năng 緣duyên 心tâm 故cố 。 便tiện 有hữu 真Chân 如Như 影ảnh 像tượng 當đương 情tình 為vi 所sở 緣duyên 境cảnh 界giới 。 像tượng 雖tuy 不bất 實thật 還hoàn 似tự 真Chân 如Như 。 秖kỳ 據cứ 此thử 義nghĩa 說thuyết 。 後hậu 得đắc 智trí 中trung 依y 於ư 轉chuyển 識thức 名danh 境cảnh 界giới 也dã 。 如như 人nhân 飲ẩm 水thủy 。 正chánh 飲ẩm 之chi 時thời 不bất 能năng 說thuyết 其kỳ 冷lãnh 暖noãn 。 飲ẩm 水thủy 之chi 後hậu 方phương 得đắc 說thuyết 之chi 。 說thuyết 時thời 雖tuy 不bất 得đắc 水thủy 體thể 。 其kỳ 如như 所sở 說thuyết 之chi 水thủy 。 還hoàn 似tự 所sở 飲ẩm 之chi 水thủy 也dã 。 而nhi 實thật 等đẳng 者giả 。 真Chân 如Như 是thị 所sở 證chứng 。 智trí 是thị 能năng 證chứng 。 能năng 所sở 無vô 二nhị 方phương 名danh 法Pháp 身thân 。 以dĩ 法Pháp 身thân 本bổn 具cụ 理lý 智trí 。 理lý 智trí 本bổn 無vô 二nhị 故cố 。 斯tư 則tắc 住trụ 唯duy 識thức 理lý 。 離ly 二nhị 取thủ 相tương/tướng 也dã 。

三Tam 明Minh 用dụng 。 疏sớ/sơ 後hậu 得đắc 者giả 。 權quyền 智trí 達đạt 俗tục 出xuất 假giả 化hóa 物vật 。 一nhất 中trung 論luận 一nhất 念niệm 至chí 無vô 餘dư 世thế 界giới 者giả 。 若nhược 準chuẩn 華hoa 嚴nghiêm 說thuyết 。 初Sơ 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 能năng 至chí 百bách 佛Phật 世thế 界giới 。 二nhị 地địa 千thiên 佛Phật 世thế 界giới 。 乃nãi 至chí 十Thập 地Địa 。 不bất 可khả 說thuyết 不bất 可khả 說thuyết 。 阿a 僧tăng 祇kỳ 世thế 界giới 。 此thử 蓋cái 隨tùy 其kỳ 分phần/phân 位vị 勝thắng 劣liệt 不bất 同đồng 。 今kim 此thử 文văn 中trung 意ý 在tại 通thông 論luận 十Thập 地Địa 。 故cố 以dĩ 無vô 餘dư 之chi 言ngôn 而nhi 通thông 貫quán 之chi 也dã 。 疏sớ/sơ 請thỉnh 法pháp 者giả 。 於ư 彼bỉ 彼bỉ 世thế 界giới 。 彼bỉ 彼bỉ 眾chúng 中trung 。 勵lệ 己kỷ 率suất 先tiên 。 為vi 眾chúng 導đạo 首thủ 。 請thỉnh 佛Phật 說thuyết 法Pháp 。 請thỉnh 意ý 者giả 。 新tân 譯dịch 論luận 云vân 。 唯duy 為vì 眾chúng 生sanh 。 而nhi 作tác 利lợi 益ích 。 非phi 求cầu 聽thính 受thọ 美mỹ 妙diệu 言ngôn 辭từ 。 夫phu 請thỉnh 說thuyết 法Pháp 誠thành 在tại 所sở 顯hiển 修tu 行hành 義nghĩa 意ý 。 令linh 其kỳ 眾chúng 會hội 如như 聞văn 攝nhiếp 取thủ 思tư 而nhi 行hành 之chi 。 兼kiêm 冀ký 展triển 轉chuyển 遐hà 益ích 眾chúng 生sanh 。 豈khởi 在tại 徒đồ 聽thính 言ngôn 辭từ 而nhi 已dĩ 耶da 。 則tắc 如như 圓viên 覺giác 十thập 二nhị 菩Bồ 薩Tát 各các 伸thân 請thỉnh 問vấn 。 皆giai 言ngôn 願nguyện 為vì 此thử 會hội 。 及cập 為vì 末mạt 世thế 等đẳng 。

二nhị 中trung 疏sớ/sơ 促xúc 等đẳng 者giả 。 謂vị 有hữu 一nhất 類loại 。 眾chúng 生sanh 根căn 性tánh 怯khiếp 弱nhược 。 聞văn 說thuyết 佛Phật 道Đạo 長trường 遠viễn 。 久cửu 受thọ 勤cần 苦khổ 。 乃nãi 可khả 得đắc 成thành 。 卻khước 生sanh 退thoái 屈khuất 不bất 肯khẳng 修tu 進tiến 。 是thị 故cố 菩Bồ 薩Tát 。 為vì 此thử 眾chúng 生sanh 。 示thị 現hiện 超siêu 越việt 位vị 地địa 。 不bất 經kinh 劫kiếp 數số 證chứng 於ư 佛Phật 果Quả 。 令linh 彼bỉ 思tư 齊tề 發phát 心tâm 進tiến 趣thú 。 如như 釋Thích 迦Ca 六lục 年niên 修tu 行hành 。 便tiện 成thành 正chánh 覺giác 。 是thị 茲tư 例lệ 矣hĩ 。 又hựu 如như 善thiện 財tài 一nhất 生sanh 。 龍long 女nữ 一nhất 念niệm 等đẳng 。 延diên 等đẳng 者giả 。 為vi 有hữu 一nhất 類loại 眾chúng 生sanh 。 亦diệc 欲dục 進tiến 趣thú 。 將tương 謂vị 佛Phật 果Quả 容dung 易dị 而nhi 成thành 。 懈giải 怠đãi 因nhân 循tuần 不bất 能năng 勤cần 勇dũng 。 若nhược 復phục 示thị 其kỳ 超siêu 果quả 。 轉chuyển 令linh 懈giải 慢mạn 。 終chung 不bất 成thành 就tựu 。 是thị 故cố 菩Bồ 薩Tát 。 為vi 彼bỉ 說thuyết 言ngôn 。 我ngã 於ư 無vô 量lượng 劫kiếp 。 中trung 修tu 行hành 方phương 成thành 佛Phật 道Đạo 。 以dĩ 茲tư 警cảnh 策sách 。 不bất 令linh 懈giải 怠đãi 。 使sử 其kỳ 勤cần 進tiến 故cố 法pháp 華hoa 云vân 。 智Trí 積Tích 菩Bồ 薩Tát 言ngôn 。 我ngã 見kiến 釋Thích 迦Ca 如Như 來Lai 。 於ư 無vô 量lượng 劫kiếp 。 難nan 行hành 苦khổ 行hạnh 。 積tích 功công 累lũy 德đức 。 求cầu 菩Bồ 提Đề 道Đạo 。 未vị 曾tằng 止chỉ 息tức 。 即tức 其kỳ 類loại 也dã 。 然nhiên 促xúc 中trung 云vân 示thị 延diên 中trung 但đãn 云vân 說thuyết 者giả 。 促xúc 在tại 一nhất 生sanh 可khả 令linh 現hiện 見kiến 。 延diên 歷lịch 多đa 劫kiếp 但đãn 說thuyết 令linh 知tri 也dã 。 結kết 者giả 。 根căn 器khí 既ký 多đa 方phương 便tiện 非phi 一nhất 。 口khẩu 不bất 可khả 說thuyết 心tâm 不bất 可khả 測trắc 。 故cố 云vân 無vô 數số 等đẳng 。 故cố 法pháp 華hoa 云vân 。 佛Phật 知tri 眾chúng 生sanh 。 有hữu 種chủng 種chủng 欲dục 。 深thâm 心tâm 所sở 著trước 。 隨tùy 其kỳ 本bổn 性tánh 。 以dĩ 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 譬thí 喻dụ 言ngôn 辭từ 。 方phương 便tiện 說thuyết 法Pháp 。 如như 此thử 皆giai 為vi 。 得đắc 一nhất 佛Phật 乘Thừa 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 故cố 。 是thị 諸chư 眾chúng 生sanh 。 從tùng 佛Phật 聞văn 法Pháp 。 究cứu 竟cánh 皆giai 得đắc 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

三tam 中trung 論luận 種chủng 性tánh 根căn 等đẳng 者giả 。 等đẳng 謂vị 齊tề 同đồng 。 同đồng 是thị 一Nhất 乘Thừa 種chủng 性tánh 非phi 三tam 五ngũ 等đẳng 乘thừa 性tánh 故cố 。 根căn 謂vị 信tín 等đẳng 五ngũ 根căn 。 有hữu 上thượng 中trung 下hạ 。 今kim 同đồng 是thị 上thượng 根căn 非phi 中trung 下hạ 故cố 。 此thử 二nhị 約ước 昔tích 所sở 論luận 故cố 。 疏sớ/sơ 云vân 。 因nhân 等đẳng 也dã 。 疏sớ/sơ 行hành 等đẳng 者giả 。 同đồng 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 行hành 二nhị 利lợi 行hành 故cố 若nhược 克khắc 就tựu 地địa 上thượng 則tắc 同đồng 。 得đắc 無vô 分phân 別biệt 智trí 行hành 。 如như 次thứ 同đồng 行hành 十Thập 波Ba 羅La 蜜Mật 行hành 。 然nhiên 此thử 發phát 心tâm 之chi 言ngôn 通thông 於ư 前tiền 位vị 所sở 說thuyết 。 證chứng 等đẳng 者giả 。 同đồng 證chứng 二nhị 空không 理lý 故cố 若nhược 克khắc 就tựu 地địa 上thượng 。 則tắc 同đồng 證chứng 遍biến 行hành 真Chân 如Như 。 乃nãi 至chí 十Thập 地Địa 。 同đồng 證chứng 業nghiệp 自tự 在tại 所sở 依y 真Chân 如Như 等đẳng 。 論luận 無vô 有hữu 超siêu 過quá 之chi 法pháp 者giả 。 此thử 明minh 菩Bồ 薩Tát 。 因nhân 行hành 證chứng 等đẳng 既ký 同đồng 。 更cánh 無vô 別biệt 有hữu 超siêu 越việt 殊thù 勝thắng 。 之chi 法pháp 可khả 為vi 行hành 證chứng 也dã 。 亦diệc 可khả 此thử 是thị 位vị 等đẳng 。 即tức 三tam 賢hiền 十thập 聖thánh 皆giai 須tu 歷lịch 故cố 。 無vô 有hữu 超siêu 過quá 。 以dĩ 一nhất 切thiết 下hạ 是thị 時thời 等đẳng 。 論luận 疏sớ/sơ 易dị 解giải 。 據cứ 此thử 亦diệc 似tự 通thông 明minh 上thượng 諸chư 等đẳng 之chi 所sở 以dĩ 。 詳tường 之chi 可khả 見kiến 。 論luận 大đại 意ý 云vân 。 若nhược 一nhất 種chủng 是thị 菩Bồ 薩Tát 種chủng 性tánh 根căn 器khí 。 則tắc 發phát 心tâm 修tu 行hành 。 斷đoạn 證chứng 位vị 次thứ 始thỉ 終chung 劫kiếp 數số 竟cánh 。 無vô 差sai 別biệt 也dã 。 所sở 言ngôn 阿a 僧tăng 祇kỳ 者giả 。 若nhược 準chuẩn 本bổn 業nghiệp 經kinh 。 初sơ 以dĩ 忉Đao 利Lợi 天thiên 衣y 。 仍nhưng 用dụng 彼bỉ 天thiên 時thời 分phần/phân 。 三tam 年niên 一nhất 拂phất 盡tận 四tứ 十thập 里lý 石thạch 為vi 小tiểu 劫kiếp 。 次thứ 以dĩ 梵Phạm 天Thiên 衣y 。 拂phất 盡tận 八bát 十thập 里lý 石thạch 為vi 中trung 劫kiếp 。 後hậu 以dĩ 淨tịnh 居cư 天thiên 衣y 。 拂phất 盡tận 八bát 百bách 里lý 石thạch 為vi 大đại 劫kiếp 。 雜tạp 阿a 含hàm 中trung 與dữ 此thử 有hữu 異dị 。 又hựu 劫kiếp 章chương 頌tụng 云vân 。 風phong 災tai 為vi 一nhất 數số 。 乃nãi 至chí 不bất 可khả 知tri 。 此thử 極cực 長trường 遠viễn 時thời 名danh 一nhất 僧Tăng 祇kỳ 劫kiếp 。 謂vị 以dĩ 此thử 風phong 災tai 為vi 數số 。 數số 至chí 不bất 可khả 數số 。 更cánh 若nhược 數số 時thời 。 心tâm 則tắc 狂cuồng 亂loạn 。 齊tề 此thử 數số 不bất 得đắc 處xứ 名danh 一nhất 僧Tăng 祇kỳ 。 若nhược 以dĩ 此thử 等đẳng 計kế 三tam 僧Tăng 祇kỳ 。 方phương 成thành 佛Phật 道Đạo 。 則tắc 百bách 千thiên 萬vạn 人nhân 。 中trung 無vô 有hữu 一nhất 人nhân 。 發phát 心tâm 修tu 進tiến 。 縱túng/tung 有hữu 懼cụ 於ư 三tam 塗đồ 苦khổ 者giả 但đãn 修tu 人nhân 天thiên 戒giới 善thiện 。 或hoặc 有hữu 畏úy 於ư 。 三tam 界giới 生sanh 死tử 。 亦diệc 但đãn 修tu 二Nhị 乘Thừa 之chi 行hành 。 焉yên 敢cảm 希hy 冀ký 佛Phật 果Quả 。 修tu 菩Bồ 薩Tát 行hạnh 。 蓋cái 為vi 作tác 此thử 長trường 久cửu 而nhi 解giải 。 有hữu 是thị 大đại 失thất 。 今kim 所sở 會hội 通thông 則tắc 特đặc 異dị 於ư 彼bỉ 。 何hà 者giả 。 且thả 梵Phạn 語ngữ 劫kiếp 波ba 此thử 云vân 時thời 分phần/phân 。 大đại 劫kiếp 小tiểu 劫kiếp 長trường 時thời 短đoản 時thời 下hạ 至chí 剎sát 那na 。 皆giai 名danh 時thời 分phần/phân 。 阿a 僧tăng 祇kỳ 此thử 云vân 無vô 數số 。 無vô 數số 之chi 言ngôn 亦diệc 不bất 定định 久cửu 近cận 。 如như 人nhân 經kinh 年niên 不bất 相tương 見kiến 。 便tiện 云vân 無vô 數số 時thời 。 竟cánh 日nhật 不bất 見kiến 亦diệc 云vân 無vô 數số 時thời 。 修tu 行hành 時thời 分phần/phân 意ý 亦diệc 同đồng 此thử 。 謂vị 始thỉ 從tùng 具cụ 足túc 凡phàm 位vị 。 發phát 心tâm 修tu 進tiến 。 法pháp 爾nhĩ 經kinh 無vô 數số 時thời 。 方phương 得đắc 親thân 證chứng 真Chân 如Như 。 名danh 為vi 見kiến 道Đạo 。 是thị 一nhất 無vô 數số 時thời 。 從tùng 見kiến 道đạo 已dĩ 去khứ 。 漸tiệm 斷đoạn 俱câu 生sanh 二nhị 障chướng 。 法pháp 爾nhĩ 又hựu 經kinh 無vô 數số 時thời 。 方phương 得đắc 不bất 假giả 功công 用dụng 。 自tự 然nhiên 相tương 應ứng 至chí 第đệ 八bát 地địa 。 是thị 第đệ 二nhị 無vô 數số 時thời 。 從tùng 此thử 任nhậm 運vận 進tiến 趣thú 。 消tiêu 遣khiển 餘dư 累lũy/lụy/luy 法pháp 爾nhĩ 又hựu 經kinh 無vô 數số 時thời 方phương 得đắc 成thành 佛Phật 。 是thị 第đệ 三tam 無vô 數số 時thời 。 斯tư 則tắc 無vô 數số 時thời 是thị 定định 有hữu 。 然nhiên 延diên 促xúc 不bất 可khả 定định 也dã 。 若nhược 此thử 所sở 解giải 。 方phương 有hữu 修tu 行hành 之chi 人nhân 。 況huống 時thời 無vô 定định 體thể 。 唯duy 心tâm 所sở 現hiện 。 故cố 法pháp 華hoa 說thuyết 。 日Nhật 月Nguyệt 燈Đăng 明Minh 佛Phật 。 說thuyết 法Pháp 華Hoa 經Kinh 。 六lục 十thập 小tiểu 劫kiếp 。

時thời 會hội 聽thính 者giả 。 謂vị 如như 食thực 頃khoảnh 。 又hựu 論luận 釋thích 經kinh 劫kiếp 數số 之chi 言ngôn 。 或hoặc 云vân 年niên 歲tuế 或hoặc 日nhật 月nguyệt 等đẳng 。 又hựu 攝nhiếp 論luận 云vân 。 處xử 夢mộng 謂vị 經kinh 年niên 。 覺giác 乃nãi 須tu 臾du 頃khoảnh 。 故cố 時thời 雖tuy 無vô 量lượng 攝nhiếp 在tại 一nhất 剎sát 那na 。

四tứ 中trung 論luận 眾chúng 生sanh 世thế 界giới 不bất 同đồng 者giả 。 或hoặc 分phần/phân 情tình 器khí 。 或hoặc 唯duy 有hữu 情tình 。 通thông 茲tư 二nhị 意ý 。 以dĩ 世thế 界giới 及cập 眾chúng 生sanh 。 各các 有hữu 無vô 量lượng 差sai 別biệt 故cố 。 所sở 見kiến 等đẳng 者giả 。 為vi 彼bỉ 彼bỉ 眾chúng 生sanh 。 根căn 機cơ 種chủng 性tánh 樂nhạo 欲dục 不bất 同đồng 故cố 示thị 所sở 行hành 業nghiệp 用dụng 。 乃nãi 至chí 現hiện 身thân 說thuyết 法Pháp 。 各các 隨tùy 彼bỉ 彼bỉ 見kiến 聞văn 差sai 別biệt 也dã 。 例lệ 如như 觀quán 音âm 妙diệu 音âm 品phẩm 說thuyết 。

發phát 心tâm 相tương/tướng 中trung 疏sớ/sơ 二nhị 智trí 所sở 依y 等đẳng 者giả 。 此thử 二nhị 種chủng 智trí 本bổn 。 從tùng 彼bỉ 識thức 之chi 所sở 顯hiển 生sanh 故cố 。 說thuyết 為vi 依y 。 非phi 謂vị 現hiện 今kim 能năng 與dữ 二nhị 智trí 為vi 體thể 。 問vấn 二nhị 智trí 是thị 淨tịnh 。 梨lê 耶da 是thị 染nhiễm 。 云vân 何hà 淨tịnh 智trí 依y 染nhiễm 識thức 生sanh 耶da 。 答đáp 以dĩ 有hữu 染nhiễm 心tâm 故cố 。 翻phiên 此thử 染nhiễm 心tâm 得đắc 成thành 淨tịnh 智trí 。 若nhược 本bổn 無vô 染nhiễm 淨tịnh 亦diệc 不bất 生sanh 。 故cố 前tiền 云vân 。 以dĩ 有hữu 不bất 覺giác 妄vọng 想tưởng 心tâm 故cố 。 能năng 知tri 名danh 義nghĩa 為vi 說thuyết 真chân 覺giác 。 若nhược 離ly 不bất 覺giác 之chi 心tâm 。 則tắc 無vô 真chân 覺giác 自tự 相tương/tướng 可khả 說thuyết 。 廣quảng 如như 隨tùy 染nhiễm 本bổn 覺giác 二nhị 相tương/tướng 中trung 明minh 也dã 。 又hựu 梨lê 耶da 是thị 染nhiễm 淨tịnh 和hòa 合hợp 淨tịnh 智trí 依y 生sanh 。 故cố 無vô 疑nghi 也dã 。 又hựu 若nhược 隨tùy 相tương/tướng 所sở 明minh 。 謂vị 梨lê 耶da 本bổn 有hữu 二nhị 智trí 種chủng 子tử 。 從tùng 無vô 始thỉ 來lai 。 以dĩ 本bổn 識thức 為vi 依y 止chỉ 處xứ 。 故cố 云vân 所sở 依y 也dã 。 理lý 實thật 等đẳng 者giả 。 既ký 言ngôn 梨lê 耶da 。 合hợp 通thông 三tam 細tế 。 今kim 但đãn 言ngôn 業nghiệp 識thức 者giả 。 意ý 在tại 舉cử 細tế 攝nhiếp 麁thô 舉cử 本bổn 攝nhiếp 末mạt 也dã 。 亦diệc 可khả 現hiện 相tướng 八bát 地địa 盡tận 。 轉chuyển 相tương/tướng 九cửu 地địa 盡tận 。 盡tận 相tương/tướng 十Thập 地Địa 盡tận 。 業nghiệp 相tương/tướng 最tối 通thông 故cố 。 標tiêu 通thông 者giả 。 斯tư 則tắc 於ư 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 無vô 所sở 屈khuất 矣hĩ 。 此thử 非phi 下hạ 或hoặc 問vấn 。 二nhị 智trí 是thị 淨tịnh 從tùng 來lai 未vị 得đắc 。 今kim 始thỉ 開khai 發phát 可khả 名danh 發phát 心tâm 相tương/tướng 。 生sanh 滅diệt 業nghiệp 識thức 無vô 始thỉ 來lai 有hữu 。 何hà 故cố 至chí 此thử 。 名danh 發phát 心tâm 相tương/tướng 耶da 。 故cố 此thử 釋thích 之chi 。 意ý 明minh 此thử 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 能năng 證chứng 真chân 。 亦diệc 能năng 達đạt 俗tục 亦diệc 有hữu 生sanh 滅diệt 。 以dĩ 證chứng 真chân 故cố 。 揀giản 異dị 地địa 前tiền 。 以dĩ 有hữu 生sanh 滅diệt 不bất 同đồng 佛Phật 位vị 。 其kỳ 猶do 鍊luyện 金kim 光quang 色sắc 漸tiệm 顯hiển 。 麁thô 鑛khoáng 已dĩ 落lạc 細tế 鑛khoáng 猶do 存tồn 。 欲dục 顯hiển 此thử 時thời 。 應ưng 云vân 幾kỷ 分phân 是thị 金kim 幾kỷ 分phân 是thị 鑛khoáng 。 斯tư 則tắc 不bất 同đồng 麁thô 鑛khoáng 。 亦diệc 異dị 純thuần 金kim 。 故cố 且thả 通thông 說thuyết 金kim 已dĩ 顯hiển 發phát 。 此thử 亦diệc 如như 是thị 。

一nhất 總tổng 中trung 。 疏sớ/sơ 現hiện 報báo 等đẳng 者giả 。 即tức 以dĩ 此thử 身thân 。 成thành 正chánh 覺giác 故cố 。 即tức 自tự 受thọ 用dụng 身thân 。 功công 德đức 圓viên 滿mãn 也dã 。 論luận 色sắc 究cứu 竟cánh 處xứ 者giả 。 色sắc 界giới 之chi 頂đảnh 是thị 色sắc 邊biên 際tế 故cố 。 最tối 高cao 大đại 身thân 者giả 。 色Sắc 究Cứu 竟Cánh 天Thiên 。 身thân 量lượng 一nhất 萬vạn 。 六lục 千thiên 由do 旬tuần 。 自Tự 在Tại 天Thiên 王Vương 。 身thân 量lượng 三tam 萬vạn 二nhị 千thiên 踰du 善thiện 那na 。 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 示thị 為vi 自Tự 在Tại 天Thiên 王Vương 。 身thân 量lượng 倍bội 增tăng 。 故cố 云vân 最tối 高cao 大đại 也dã 。 色sắc 身thân 之chi 大đại 莫mạc 過quá 此thử 天thiên 故cố 。 疏sớ/sơ 後hậu 報báo 等đẳng 者giả 。 依y 前tiền 報báo 體thể 方phương 起khởi 此thử 故cố 。 即tức 他tha 受thọ 用dụng 身thân 功công 德đức 亦diệc 圓viên 滿mãn 也dã 。 然nhiên 其kỳ 因nhân 窮cùng 果quả 顯hiển 。 但đãn 義nghĩa 說thuyết 二nhị 相tương/tướng 。

時thời 無vô 前tiền 後hậu 現hiện 後hậu 二nhị 報báo 亦diệc 復phục 同đồng 時thời 。 譬thí 如như 夜dạ 盡tận 即tức 曉hiểu 。 豈khởi 分phần/phân 前tiền 後hậu 。 摩Ma 醯Hê 首Thủ 羅La 。 此thử 云vân 大đại 自tự 在tại 。 智trí 處xứ 者giả 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 人nhân 。 所sở 起khởi 智trí 處xứ 故cố 。 經kinh 中trung 說thuyết 摩Ma 醯Hê 首Thủ 羅La 。 於ư 一nhất 念niệm 中trung 。 能năng 知tri 三Tam 千Thiên 界Giới 中trung 雨vũ 滴tích 之chi 數số 。 何hà 故cố 下hạ 牒điệp 難nạn/nan 。 一nhất 義nghĩa 下hạ 釋thích 通thông 。 十thập 王vương 等đẳng 者giả 。 準chuẩn 仁nhân 王vương 經kinh 說thuyết 。 十thập 信tín 菩Bồ 薩Tát 鐵thiết 輪Luân 王Vương 王vương (# 去khứ 聲thanh 。 一nhất 閻Diêm 浮Phù 提Đề 。 十Thập 住Trụ 菩Bồ 薩Tát 。 銅đồng 輪Luân 王Vương 王vương 二nhị 天thiên 下hạ 。 十thập 行hành 菩Bồ 薩Tát 銀ngân 輪Luân 王Vương 王vương 三tam 天thiên 下hạ 。 十thập 向hướng 菩Bồ 薩Tát 金kim 輪Luân 王Vương 。 王vương 四tứ 天thiên 下hạ 。 初Sơ 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 閻Diêm 浮Phù 王vương 王vương 百bách 佛Phật 土độ 。 二Nhị 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 忉Đao 利Lợi 王vương 王vương 千thiên 佛Phật 土độ 。 三Tam 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 夜dạ 摩ma 王vương 王vương 萬vạn 佛Phật 土độ 。 四Tứ 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 兜Đâu 率Suất 王vương 王vương 億ức 佛Phật 土độ 。 五Ngũ 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 化hóa 樂nhạo/nhạc/lạc 王vương 王vương 。 百bách 億ức 佛Phật 土độ 。 六Lục 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 他tha 化hóa 王vương 王vương 千thiên 億ức 佛Phật 土độ 。 七Thất 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 初sơ 禪thiền 王vương 王vương 。 萬vạn 億ức 佛Phật 土độ 。 八Bát 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 二nhị 禪thiền 王vương 王vương 百bách 。 萬vạn 億ức 佛Phật 土độ 。 九Cửu 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 三tam 禪thiền 王vương 王vương 百bách 萬vạn 億ức 阿a 僧tăng 祇kỳ 佛Phật 土thổ/độ 。 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 四tứ 禪thiền 王vương 王vương 不bất 可khả 說thuyết 不bất 可khả 說thuyết 佛Phật 土độ 。 如Như 來Lai 法Pháp 界Giới 。 王vương 王vương 無vô 量lượng 佛Phật 土độ 。 說thuyết 一nhất 切thiết 法pháp 門môn 。 即tức 彼bỉ 經kinh 除trừ 佛Phật 有hữu 十thập 三tam 法Pháp 師sư 。 兼kiêm 信tín 十thập 四tứ 及cập 佛Phật 十thập 五ngũ 。 今kim 疏sớ/sơ 不bất 論luận 地địa 前tiền 及cập 果quả 位vị 故cố 但đãn 十thập 王vương 。 然nhiên 第đệ 十thập 下hạ 顯hiển 最tối 後hậu 身thân 菩Bồ 薩Tát 。 示thị 於ư 彼bỉ 天thiên 。 成thành 佛Phật 之chi 相tướng 。 即tức 轉chuyển 第đệ 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 身thân 以dĩ 為vi 佛Phật 身thân 。 若nhược 準chuẩn 真chân 實thật 成thành 佛Phật 。 但đãn 當đương 前tiền 云vân 。 功công 德đức 成thành 滿mãn 。 即tức 無vô 方phương 所sở 。 亦diệc 不bất 可khả 見kiến 。 今kim 為vi 應ưng 於ư 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 故cố 。 示thị 彼bỉ 天thiên 說thuyết 成thành 正chánh 覺giác 。 餘dư 義nghĩa 如như 別biệt 說thuyết 者giả 。 以dĩ 此thử 菩Bồ 薩Tát 。 示thị 成thành 佛Phật 時thời 。 於ư 第đệ 四tứ 禪thiền 。 色sắc 究cứu 竟cánh 頂đảnh 。 自tự 在tại 天thiên 上thượng 。 有hữu 妙diệu 淨tịnh 土độ 出xuất 過quá 三tam 界giới 。 十Thập 地Địa 菩Bồ 薩Tát 。 當đương 生sanh 其kỳ 中trung 。 菩Bồ 薩Tát 坐tọa 於ư 大đại 寶bảo 蓮liên 華hoa 。 其kỳ 座tòa 縱tung 廣quảng 百bách 萬vạn 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 於ư 蓮liên 華hoa 外ngoại 。 有hữu 十thập 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 微vi 塵trần 數số 小tiểu 蓮liên 華hoa 座tòa 。 以dĩ 為vi 眷quyến 屬thuộc 。 各các 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。 而nhi 坐tọa 其kỳ 上thượng 。 是thị 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 放phóng 十thập 種chủng 光quang 。 謂vị 於ư 足túc 下hạ 。 出xuất 百bách 萬vạn 阿a 僧tăng 祇kỳ 光quang 明minh 。 照chiếu 十thập 方phương 世thế 界giới 。 一nhất 切thiết 地địa 獄ngục 。 乃nãi 至chí 第đệ 十thập 。 頂đảnh 上thượng 放phóng 若nhược 干can 光quang 明minh 。 照chiếu 十thập 方phương 世thế 界giới 。 所sở 有hữu 諸chư 佛Phật 。 光quang 繞nhiễu 十thập 匝táp 。 住trụ 於ư 空không 中trung 。 成thành 光quang 明minh 雲vân 網võng 臺đài 。 高cao 廣quảng 嚴nghiêm 淨tịnh 。 於ư 光quang 明minh 中trung 。 悉tất 雨vũ 寶bảo 香hương 寶bảo 珠châu 纓anh 絡lạc 。 諸chư 莊trang 嚴nghiêm 具cụ 。 供cúng 養dường 諸chư 佛Phật 。 光quang 明minh 入nhập 諸chư 佛Phật 足túc 下hạ 。

爾nhĩ 時thời 諸chư 佛Phật 。 一nhất 時thời 同đồng 放phóng 。 白bạch 毫hào 相tướng 光quang 。 照chiếu 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 其kỳ 光quang 即tức 入nhập 大đại 菩Bồ 薩Tát 頂đảnh 。 又hựu 放phóng 阿a 僧tăng 祇kỳ 眷quyến 屬thuộc 光quang 。 照chiếu 眷quyến 屬thuộc 華hoa 座tòa 。 諸chư 小tiểu 菩Bồ 薩Tát 。 其kỳ 光quang 各các 入nhập 諸chư 菩Bồ 薩Tát 頂đảnh 已dĩ 。 應ứng 時thời 得đắc 佛Phật 無vô 量lượng 三tam 昧muội 。 應ứng 時thời 得đắc 佛Phật 無vô 量lượng 智trí 慧tuệ 。 即tức 得đắc 佛Phật 位vị 。 墮đọa 在tại 佛Phật 數số 。

復phục 有hữu 五ngũ 意ý 故cố 在tại 彼bỉ 天thiên 。 一nhất 以dĩ 二Nhị 乘Thừa 人nhân 執chấp 化hóa 八bát 相tương/tướng 為vi 真chân 佛Phật 。 不bất 信tín 別biệt 有hữu 聖thánh 人nhân 。 又hựu 不bất 知tri 即tức 心tâm 是thị 佛Phật 。 又hựu 信tín 彼bỉ 第đệ 四tứ 禪thiền 中trung 。 是thị 聖thánh 人nhân 生sanh 處xứ 。 今kim 且thả 同đồng 與dữ 二Nhị 乘Thừa 在tại 彼bỉ 天thiên 處xứ 。 攝nhiếp 示thị 令linh 知tri 八bát 相tương/tướng 非phi 真chân 。 故cố 在tại 此thử 天thiên 。 二nhị 緣duyên 三tam 災tai 不bất 及cập 。 故cố 當đương 此thử 天thiên 。 三tam 緣duyên 欲dục 界giới 色sắc 質chất 麁thô 重trọng 。 是thị 有hữu 無vô 色sắc 界giới 都đô 無vô 色sắc 質chất 。 是thị 無vô 今kim 此thử 天thiên 中trung 表biểu 離ly 有hữu 無vô 契khế 於ư 中trung 道đạo 。 故cố 在tại 此thử 天thiên 。 四tứ 為vi 摩Ma 醯Hê 首Thủ 羅La 天Thiên 王vương 。 面diện 有hữu 三tam 目mục 。 不bất 縱túng/tung 不bất 橫hoạnh/hoành 。 表biểu 證chứng 三tam 德đức 。 涅Niết 槃Bàn 亦diệc 爾nhĩ 。 故cố 在tại 此thử 天thiên 。 五ngũ 為vi 下hạ 界giới 慧tuệ 多đa 定định 少thiểu 。 上thượng 界giới 四tứ 空không 定định 多đa 慧tuệ 少thiểu 。 此thử 天thiên 定định 慧tuệ 平bình 等đẳng 故cố 在tại 此thử 天thiên 。 以dĩ 禪thiền 者giả 翻phiên 云vân 靜tĩnh 慮lự 。 靜tĩnh 揀giản 於ư 下hạ 。 慮lự 揀giản 於ư 上thượng 。 偈kệ 云vân 。 欲dục 界giới 及cập 無vô 色sắc 。 佛Phật 不bất 於ư 彼bỉ 成thành 。 色sắc 界giới 中trung 上thượng 天thiên 。 離ly 欲dục 中trung 得đắc 道Đạo 。

科khoa 云vân 別biệt 者giả 。 前tiền 但đãn 直trực 顯hiển 德đức 滿mãn 位vị 彰chương 。 今kim 則tắc 具cụ 明minh 二nhị 智trí 滿mãn 相tương/tướng 。 及cập 顯hiển 無vô 明minh 頓đốn 盡tận 等đẳng 。 即tức 是thị 明minh 前tiền 心tâm 相tương/tướng 中trung 二nhị 心tâm 圓viên 滿mãn 。 一nhất 心tâm 滅diệt 除trừ 也dã 。 疏sớ/sơ 始thỉ 覺giác 等đẳng 者giả 。 此thử 始thỉ 覺giác 慧tuệ 與dữ 本bổn 覺giác 心tâm 源nguyên 最tối 初sơ 契khế 合hợp 之chi 時thời 。 名danh 為vi 一nhất 念niệm 。 此thử 約ước 究cứu 竟cánh 相tương 應ứng 發phát 始thỉ 之chi 一nhất 念niệm 。 不bất 是thị 暫tạm 時thời 相tương 應ứng 謂vị 之chi 一nhất 念niệm 。 又hựu 此thử 一nhất 念niệm 前tiền 則tắc 屬thuộc 因nhân 。 此thử 一nhất 念niệm 後hậu 則tắc 屬thuộc 果quả 。 其kỳ 猶do 曙# 色sắc 在tại 朝triêu 夕tịch 之chi 端đoan 矣hĩ 。 無vô 明minh 等đẳng 者giả 。 無vô 明minh 未vị 盡tận 。 既ký 有hữu 所sở 不bất 知tri 。 無vô 明minh 若nhược 盡tận 則tắc 。 無vô 所sở 不bất 照chiếu 。 即tức 大đại 智trí 慧tuệ 光quang 明minh 。 遍biến 照chiếu 法Pháp 界Giới 也dã 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 種chủng 類loại 若nhược 干can 。 無vô 不bất 知tri 之chi 故cố 。 云vân 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 故cố 大đại 般Bát 若Nhã 云vân 。 煩phiền 惱não 不bất 生sanh 名danh 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 若nhược 具cụ 言ngôn 之chi 。 得đắc 三tam 種chủng 智trí 。 謂vị 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 道đạo 種chủng 智trí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 準chuẩn 天thiên 台thai 說thuyết 。 因nhân 修tu 一nhất 心tâm 三tam 觀quán 。 果quả 得đắc 一nhất 心tâm 三tam 智trí 。 謂vị 修tu 即tức 空không 觀quán 。 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 修tu 即tức 假giả 觀quán 得đắc 道Đạo 種chủng 智trí 。 修tu 即tức 中trung 觀quán 。 得đắc 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 今kim 此thử 論luận 中trung 依y 真Chân 如Như 門môn 。 修tu 奢Xa 摩Ma 他Tha 。 即tức 是thị 空không 觀quán 。 果quả 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 依y 生sanh 滅diệt 門môn 。 修tu 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 。 即tức 是thị 假giả 觀quán 。 果quả 得đắc 道Đạo 種chủng 智trí 。 此thử 二nhị 雙song 運vận 為vi 禪thiền 那na 。 即tức 是thị 中trung 觀quán 。 果quả 成thành 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 今kim 論luận 舉cử 中trung 所sở 成thành 以dĩ 攝nhiếp 空không 假giả 故cố 。 但đãn 云vân 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 可khả 等đẳng 者giả 。 謂vị 此thử 始thỉ 覺giác 慧tuệ 至chí 心tâm 源nguyên 時thời 。 約ước 斷đoạn 惑hoặc 邊biên 名danh 無vô 間gian 道đạo 。 約ước 證chứng 理lý 邊biên 名danh 解giải 脫thoát 道đạo 。 即tức 顯hiển 等đẳng 者giả 。 謂vị 前tiền 發phát 心tâm 三tam 種chủng 相tương/tướng 中trung 真chân 心tâm 。 彼bỉ 有hữu 業nghiệp 之chi 所sở 累lũy/lụy/luy 。 猶do 為vi 菩Bồ 薩Tát 。 至chí 此thử 業nghiệp 識thức 。 永vĩnh 盡tận 無vô 餘dư 。 唯duy 真chân 獨độc 存tồn 更cánh 無vô 所sở 累lũy/lụy/luy 。 故cố 名danh 佛Phật 也dã 。 上thượng 皆giai 下hạ 同đồng 上thượng 二nhị 報báo 利lợi 益ích 。 但đãn 前tiền 標tiêu 。 此thử 釋thích 非phi 別biệt 有hữu 說thuyết 。 顯hiển 上thượng 方phương 便tiện 者giả 。 即tức 前tiền 發phát 心tâm 相tương/tướng 中trung 後hậu 得đắc 智trí 。 至chí 此thử 圓viên 滿mãn 也dã 。 問vấn 前tiền 後hậu 皆giai 言ngôn 自tự 然nhiên 。 則tắc 因nhân 果quả 何hà 別biệt 耶da 。 答đáp 前tiền 是thị 有hữu 心tâm 自tự 然nhiên 以dĩ 帶đái 業nghiệp 識thức 故cố 。 此thử 是thị 無vô 心tâm 自tự 然nhiên 。 唯duy 真chân 獨độc 存tồn 故cố 。 昭chiêu 然nhiên 可khả 解giải 。 又hựu 亦diệc 下hạ 類loại 攝nhiếp 前tiền 文văn 。 前tiền 約ước 法pháp 說thuyết 。 此thử 約ước 人nhân 說thuyết 。 理lý 無vô 別biệt 也dã 。 皆giai 是thị 下hạ 釋thích 類loại 攝nhiếp 所sở 以dĩ 。 以dĩ 前tiền 文văn 是thị 本bổn 覺giác 隨tùy 染nhiễm 之chi 文văn 。 今kim 顯hiển 果quả 位vị 亦diệc 即tức 本bổn 覺giác 隨tùy 染nhiễm 。 二nhị 文văn 既ký 同đồng 。 故cố 應ưng 相tương/tướng 攝nhiếp 其kỳ 實thật 。 亦diệc 同đồng 四tứ 鏡kính 中trung 之chi 後hậu 二nhị 也dã 。 雖tuy 約ước 性tánh 淨tịnh 隨tùy 染nhiễm 為vi 門môn 之chi 異dị 。 而nhi 法pháp 體thể 無vô 別biệt 。

起Khởi 信Tín 論Luận 疏Sớ/sơ 筆Bút 削Tước 記Ký 卷quyển 第đệ 十thập 七thất