鐔# 津Tân 文Văn 集Tập 卷quyển 第đệ 四tứ

藤đằng 州châu 鐔# 津tân 東đông 山sơn 沙Sa 門Môn 契khế 嵩tung 撰soạn

皇hoàng 極cực 論luận

天thiên 下hạ 同đồng 之chi 之chi 謂vị 大đại 公công 。 天thiên 下hạ 中trung 正chánh 之chi 謂vị 皇hoàng 極cực 。 中trung 正chánh 所sở 以dĩ 同đồng 萬vạn 物vật 之chi 心tâm 也dã 。 非phi 中trung 正chánh 所sở 以dĩ 離ly 萬vạn 物vật 之chi 心tâm 也dã 。 離ly 之chi 則tắc 天thiên 下hạ 亂loạn 也dã 。 同đồng 之chi 則tắc 天thiên 下hạ 治trị 也dã 。 善thiện 為vi 天thiên 下hạ 者giả 。 必tất 先tiên 持trì 皇hoàng 極cực 而nhi 致trí 大đại 公công 也dã 。 不bất 善thiện 為vi 天thiên 下hạ 者giả 。 必tất 先tiên 放phóng 皇hoàng 極cực 而nhi 廢phế 大đại 公công 也dã 。 是thị 故cố 古cổ 之chi 聖thánh 人nhân 推thôi 皇hoàng 極cực 於ư 人nhân 君quân 者giả 。 非phi 他tha 也dã 。 欲dục 其kỳ 治trị 天thiên 下hạ 也dã 。 教giáo 皇hoàng 極cực 於ư 人nhân 民dân 者giả 。 非phi 他tha 也dã 。 欲dục 其kỳ 天thiên 下hạ 治trị 也dã 。 朝triều 廷đình 國quốc 家gia 者giả 。 天thiên 下hạ 之chi 大đại 體thể 也dã 。 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 者giả 。 天thiên 下hạ 之chi 大đại 勢thế 也dã 。 持trì 之chi 得đắc 其kỳ 道đạo 則tắc 體thể 勢thế 強cường/cưỡng 。 持trì 之chi 失thất 其kỳ 道đạo 則tắc 體thể 勢thế 弱nhược 。 道đạo 也dã 者giả 非phi 他tha 道đạo 也dã 。 皇hoàng 極cực 之chi 道đạo 也dã 。 周chu 之chi 文văn 武võ 戡# 削tước 禍họa 亂loạn 恢khôi 大đại 王vương 業nghiệp 。 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 而nhi 父phụ 子tử 相tương 繼kế 。 卜bốc 世thế 之chi 多đa 也dã 。 卜bốc 年niên 之chi 永vĩnh 也dã 。 雖tuy 往vãng 古cổ 來lai 今kim 。 未vị 有hữu 其kỳ 過quá 之chi 者giả 也dã 。 其kỳ 功công 德đức 聲thanh 名danh 昭chiêu 然nhiên 赫hách 然nhiên 。 光quang 播bá 於ư 無vô 極cực 。 所sở 謂vị 持trì 之chi 得đắc 其kỳ 道đạo 者giả 也dã 。 及cập 乎hồ 夷di 平bình 莊trang 敬kính 。 下hạ 堂đường 而nhi 致trí 禮lễ 諸chư 侯hầu 。 東đông 遷thiên 而nhi 苟cẩu 避tị 戎nhung 狄địch 。 列liệt 國quốc 強cường/cưỡng 橫hoạnh/hoành 而nhi 不bất 能năng 制chế 。 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 而nhi 不bất 能năng 尊tôn 。 岌# 岌# 乎hồ 將tương 墜trụy 其kỳ 先tiên 王vương 之chi 鴻hồng 業nghiệp 也dã 。 所sở 謂vị 持trì 之chi 失thất 其kỳ 道đạo 者giả 也dã 。 嗚ô 呼hô 數số 口khẩu 之chi 家gia 五ngũ 畝mẫu 之chi 產sản 。 而nhi 匹thất 夫phu 匹thất 婦phụ 尸thi 之chi 。 其kỳ 為vi 人nhân 至chí 愚ngu 也dã 。 其kỳ 為vi 治trị 至chí 細tế 也dã 。 及cập 其kỳ 操thao 中trung 正chánh 而nhi 臨lâm 之chi 。 故cố 家gia 人nhân 親thân 之chi 。 隣lân 里lý 慕mộ 之chi 。 其kỳ 家gia 道đạo 之chi 隆long 尚thượng 可khả 能năng 累lũy 世thế 以dĩ 傳truyền 于vu 子tử 孫tôn 。 況huống 乎hồ 備bị 天thiên 下hạ 之chi 大đại 體thể 。 乘thừa 天thiên 下hạ 之chi 大đại 勢thế 。 有hữu 可khả 致trí 之chi 資tư 。 有hữu 易dị 為vi 之chi 勢thế 。 用dụng 皇hoàng 極cực 而nhi 舉cử 之chi 。 孰thục 有hữu 不bất 從tùng 而nhi 服phục 之chi 。 豈khởi 不bất 摩ma 肩kiên 躡niếp 足túc 而nhi 歸quy 之chi 。 詩thi 曰viết 。 淑thục 人nhân 君quân 子tử 。 正chánh 是thị 國quốc 人nhân 。 正chánh 是thị 國quốc 人nhân 。 胡hồ 不bất 萬vạn 年niên 。 其kỳ 斯tư 之chi 謂vị 也dã 。 或hoặc 曰viết 。 皇hoàng 極cực 何hà 道đạo 也dã 。 曰viết 天thiên 道đạo 也dã 。 地địa 道đạo 也dã 。 人nhân 道đạo 也dã 貫quán 三tam 才tài 而nhi 一nhất 之chi 。 曰viết 何hà 謂vị 也dã 。 曰viết 天thiên 道đạo 不bất 中trung 正chánh 。 則tắc 日nhật 月nguyệt 星tinh 辰thần 不bất 明minh 。 風phong 雨vũ 霜sương 雪tuyết 不bất 時thời 。 五ngũ 行hành 錯thác 繆mâu 萬vạn 物vật 不bất 生sanh 。 地địa 道đạo 不bất 中trung 正chánh 。 則tắc 山sơn 嶽nhạc 丘khâu 陵lăng 其kỳ 崩băng 。 江giang 河hà 淮hoài 瀆độc 其kỳ 凝ngưng 。 草thảo 木mộc 百bách 實thật 不bất 成thành 。 城thành 隍hoàng 屋ốc 盧lô 皆giai 傾khuynh 。 人nhân 道đạo 不bất 中trung 正chánh 。 則tắc 性tánh 情tình 相tương/tướng 亂loạn 。 內nội 作tác 狂cuồng 妄vọng 外ngoại 作tác 禍họa 害hại 。 自tự 則tắc 傷thương 其kỳ 生sanh 。 他tha 則tắc 傷thương 其kỳ 人nhân 也dã 。 故cố 雖tuy 天thiên 之chi 高cao 明minh 廣quảng 大đại 。 微vi 皇hoàng 極cực 孰thục 為vi 天thiên 乎hồ 。 雖tuy 地địa 之chi 博bác 厚hậu 無vô 疆cương 。 微vi 皇hoàng 極cực 孰thục 為vi 地địa 乎hồ 。 雖tuy 人nhân 得đắc 秀tú 氣khí 而nhi 靈linh 於ư 萬vạn 物vật 。 微vi 皇hoàng 極cực 孰thục 為vi 人nhân 乎hồ 。 故cố 皇hoàng 極cực 非phi 聖thánh 人nhân 為vi 之chi 也dã 。 蓋cái 天thiên 地địa 素tố 有hữu 之chi 理lý 也dã 。 故cố 人nhân 失thất 皇hoàng 極cực 而nhi 天thiên 地địa 之chi 變biến 從tùng 之chi 。 聖thánh 人nhân 者giả 先tiên 吾ngô 人nhân 而nhi 得đắc 皇hoàng 極cực 也dã 。 故cố 因nhân 而nhi 推thôi 之chi 以dĩ 教giáo 乎hồ 其kỳ 人nhân 也dã 。 伊y 尹# 曰viết 。 予# 天thiên 民dân 之chi 先tiên 覺giác 者giả 也dã 。 予# 將tương 以dĩ 斯tư 道đạo 覺giác 斯tư 民dân 也dã 。 聖thánh 人nhân 者giả 其kỳ 先tiên 覺giác 之chi 謂vị 也dã 。 故cố 聖thánh 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 謹cẩn 於ư 皇hoàng 極cực 者giả 。 其kỳ 汲cấp 汲cấp 之chi 於ư 為vi 人nhân 也dã 。 其kỳ 憂ưu 天thiên 下hạ 之chi 甚thậm 也dã 何hà 哉tai 。 舜thuấn 禹vũ 之chi 後hậu 其kỳ 世thế 益ích 薄bạc 。 嚚ngân 嚚ngân 㗚lật 㗚lật 人nhân 孰thục 無vô 過quá 。 小tiểu 者giả 過quá 於ư 其kỳ 家gia 。 大đại 者giả 過quá 於ư 其kỳ 國quốc 。 又hựu 大đại 者giả 過quá 於ư 其kỳ 天thiên 下hạ 。 皇hoàng 極cực 於ư 是thị 振chấn 之chi 。 乃nãi 始thỉ 推thôi 行hành 於ư 九cửu 疇trù 。 武võ 王vương 得đắc 之chi 以dĩ 造tạo 周chu 之chi 天thiên 下hạ 。 天thiên 下hạ 既ký 大đại 且thả 久cửu 也dã 。 所sở 以dĩ 五ngũ 福phước 六lục 極cực 者giả 繫hệ 一nhất 身thân 之chi 皇hoàng 極cực 也dã 。 休hưu 徵trưng 咎cữu 徵trưng 者giả 繫hệ 一nhất 國quốc 一nhất 天thiên 下hạ 之chi 皇hoàng 極cực 也dã 。 皇hoàng 極cực 其kỳ 可khả 離ly 乎hồ 。 吁hu 人nhân 莫mạc 不bất 舉cử 衡hành 石thạch 以dĩ 正chánh 金kim 之chi 輕khinh 重trọng 。 引dẫn 繩thằng 墨mặc 以dĩ 正chánh 木mộc 之chi 曲khúc 直trực 。 及cập 其kỳ 所sở 以dĩ 為vi 身thân 也dã 為vi 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 也dã 。 而nhi 不bất 知tri 舉cử 皇hoàng 極cực 而nhi 正chánh 之chi 。 是thị 聖thánh 賢hiền 豪hào 傑kiệt 之chi 智trí 。 反phản 出xuất 乎hồ 匠tượng 氏thị 百bách 工công 之chi 下hạ 。 孟# 子tử 曰viết 。 是thị 不bất 為vi 也dã 。 非phi 不bất 能năng 也dã 。 夫phu 古cổ 之chi 人nhân 君quân (# 一nhất 作tác 君quân 子tử )# 其kỳ 有hữu 為vi 也dã 。 舉cử 皇hoàng 極cực 而nhi 行hành 之chi 。 故cố 不bất 遲trì 疑nghi 不bất 猶do 豫dự 。 不bất 稽khể 於ư 神thần 不bất 裁tài 於ư 人nhân 。 雖tuy 堯# 以dĩ 天thiên 下hạ 與dữ 其kỳ 人nhân 。 而nhi 天thiên 下hạ 之chi 人nhân 不bất 以dĩ 非phi 其kỳ 親thân 而nhi 怨oán 堯# 。 雖tuy 禹vũ 以dĩ 天thiên 下hạ 及cập 其kỳ 子tử 。 而nhi 天thiên 下hạ 之chi 人nhân 不bất 以dĩ 私tư 其kỳ 親thân 而nhi 怨oán 禹vũ 。 湯thang 一nhất 征chinh 自tự 葛cát 始thỉ 。 而nhi 天thiên 下hạ 信tín 之chi 。 東đông 面diện 而nhi 征chinh 西tây 夷di 怨oán 。 南nam 面diện 而nhi 征chinh 北bắc 狄địch 怨oán 。 曰viết 奚hề 為vi 後hậu 我ngã 。 民dân 望vọng 之chi 若nhược 大đại 旱hạn 之chi 望vọng 雲vân 霓nghê 也dã 。 而nhi 天thiên 下hạ 亦diệc 不bất 以dĩ 勞lao 其kỳ 征chinh 伐phạt 而nhi 怨oán 於ư 湯thang 。 蓋cái 與dữ 天thiên 下hạ 公công 也dã 。 舜thuấn 以dĩ 匹thất 夫phu 而nhi 受thọ 人nhân 天thiên 下hạ 。 周chu 公công 以dĩ 天thiên 下hạ 封phong 其kỳ 同đồng 姓tánh 者giả 五ngũ 十thập 餘dư 國quốc 。 而nhi 舜thuấn 周chu 公công 未vị 嘗thường 以dĩ 私tư 己kỷ 而nhi 疑nghi 乎hồ 天thiên 下hạ 。 而nhi 天thiên 下hạ 亦diệc 以dĩ 舜thuấn 周chu 公công 公công 於ư 天thiên 下hạ 也dã 。 周chu 有hữu 亂loạn 臣thần 十thập 人nhân 。 而nhi 其kỳ 國quốc 治trị 。 紂# 有hữu 億ức 兆triệu 夷di 人nhân 。 而nhi 其kỳ 國quốc 亡vong 何hà 哉tai 。 用dụng 得đắc 中trung 正chánh 故cố 不bất 必tất 多đa 也dã 。 用dụng 不bất 中trung 正chánh 雖tuy 多đa 奚hề 益ích 。 曰viết 何hà 謂vị 用dụng 得đắc 中trung 正chánh 。 曰viết 大đại 才tài 授thọ 大đại 事sự 。 小tiểu 才tài 授thọ 小tiểu 事sự 。 堪kham 大đại 事sự 者giả 不bất 可khả 以dĩ 小tiểu 失thất 棄khí 之chi 。 宜nghi 小tiểu 事sự 者giả 不bất 可khả 以dĩ 大đại 成thành 託thác 之chi 。 詩thi 曰viết 。 山sơn 有hữu 榛# 隰# 有hữu 苓# 。 云vân 誰thùy 之chi 思tư 。 西tây 方phương 美mỹ 人nhân 。 彼bỉ 美mỹ 人nhân 兮hề 。 西tây 方phương 之chi 人nhân 兮hề 。 蓋cái 思tư 周chu 之chi 用dụng 人nhân 大đại 小tiểu 得đắc 其kỳ 宜nghi 也dã 。 賞thưởng 罰phạt 黜truất 陟trắc 者giả 君quân 人nhân 之chi 大đại 權quyền 也dã 。 號hiệu 令linh 刑hình 法pháp 者giả 君quân 人nhân 之chi 大đại 教giáo 也dã 。 教giáo 不bất 中trung 正chánh 則tắc 其kỳ 民dân 疑nghi 。 權quyền 不bất 中trung 正chánh 則tắc 其kỳ 勢thế 欺khi 。 曰viết 何hà 謂vị 權quyền 與dữ 教giáo 之chi 中trung 正chánh 也dã 。 曰viết 賞thưởng 者giả 所sở 以dĩ 進tiến 公công 也dã 。 不bất 以dĩ 苟cẩu 愛ái 而nhi 加gia 厚hậu 。 罰phạt 者giả 所sở 以dĩ 抑ức 私tư 也dã 。 不bất 以dĩ 苟cẩu 惡ác 而nhi 增tăng 重trọng/trùng 。 黜truất 者giả 所sở 以dĩ 懲# 其kỳ 過quá 。 不bất 以dĩ 貴quý 賤tiện 二nhị 其kỳ 法pháp 。 陟trắc 者giả 所sở 以dĩ 陟trắc 其kỳ 道đạo 。 不bất 以dĩ 毀hủy 譽dự 考khảo 其kỳ 人nhân 。 號hiệu 令linh 者giả 所sở 以dĩ 定định 民dân 。 不bất 可khả 輕khinh 出xuất 而nhi 屢lũ 改cải 。 刑hình 法pháp 者giả 所sở 以dĩ 約ước 民dân 。 不bất 可khả 多đa 作tác 而nhi 大đại 謹cẩn 。 多đa 作tác 大đại 謹cẩn 則tắc 人nhân 煩phiền 而nhi 無vô 恩ân 。 輕khinh 出xuất 屢lũ 改cải 則tắc 人nhân 惑hoặc 而nhi 無vô 準chuẩn 。 以dĩ 毀hủy 譽dự 考khảo 其kỳ 人nhân 則tắc 愛ái 惡ác 者giả 得đắc 以dĩ 肆tứ 其kỳ 言ngôn 。 以dĩ 貴quý 賤tiện 二nhị 其kỳ 法pháp 則tắc 高cao 明minh 者giả 得đắc 以dĩ 恃thị 其kỳ 勢thế 。 以dĩ 苟cẩu 惡ác 而nhi 增tăng 重trọng/trùng 則tắc 失thất 在tại 不bất 仁nhân 。 以dĩ 苟cẩu 愛ái 而nhi 加gia 厚hậu 則tắc 失thất 在tại 非phi 禮lễ 。 禮lễ 者giả 皇hoàng 極cực 之chi 容dung 也dã 。 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả 皇hoàng 極cực 之chi 聲thanh 也dã 。 制chế 度độ 者giả 皇hoàng 極cực 之chi 器khí 也dã 。 不bất 舉cử 其kỳ 器khí 則tắc 井tỉnh 田điền 差sai 賦phú 稅thuế 亂loạn 車xa 服phục 宮cung 室thất 上thượng 僭# 下hạ 偪# 。 不bất 振chấn 其kỳ 聲thanh 則tắc 人nhân 神thần 不bất 和hòa 風phong 俗tục 流lưu 蕩đãng 。 不bất 昭chiêu 其kỳ 容dung 則tắc 尊tôn 卑ty 無vô 別biệt 上thượng 下hạ 相tương/tướng 繆mâu 。 夫phu 皇hoàng 極cực 者giả 不bất 為vi 古cổ 而nhi 有hữu 不bất 為vi 今kim 而nhi 無vô 。 不bất 為vi 堯# 舜thuấn 禹vũ 湯thang 而nhi 長trường/trưởng 。 不bất 為vi 粲sán 紂# 幽u 厲lệ 而nhi 消tiêu 。 唯duy 在tại 其kỳ 行hành 之chi 者giả 也dã 。 行hành 之chi 至chí 。 所sở 以dĩ 為vi 帝đế 為vi 王vương 。 行hành 之chi 未vị 至chí 。 所sở 以dĩ 為vi 五ngũ 覇phách 為vi 諸chư 侯hầu 。 絕tuyệt 而nhi 不bất 行hành 。 所sở 以dĩ 為vi 亡vong 國quốc 。 得đắc 者giả 為vi 聖thánh 。 履lý 者giả 為vi 賢hiền 。 棄khí 而nhi 不bất 學học 者giả 其kỳ 為vi 小tiểu 人nhân 哉tai 。 或hoặc 曰viết 。 秦tần 漢hán 其kỳ 於ư 皇hoàng 極cực 至chí 之chi 乎hồ 。 曰viết 秦tần 亡vong 其kỳ 國quốc 雖tuy 不bất 論luận 而nhi 皇hoàng 極cực 斷đoạn 可khả 識thức 矣hĩ 。 漢hán 之chi 於ư 皇hoàng 極cực 。 觀quán 其kỳ 書thư 則tắc 一nhất 一nhất 可khả 辨biện 。 概khái 而nhi 語ngữ 之chi 亦diệc 未vị 之chi 至chí 。 其kỳ 在tại 王vương 覇phách 之chi 間gian 也dã 。 或hoặc 者giả 以dĩ 為vi 然nhiên 矣hĩ 。

中trung 庸dong 解giải 第đệ 一nhất

或hoặc 曰viết 。 中trung 庸dong 與dữ 禮lễ 記ký 疑nghi 若nhược 異dị 焉yên 。 夫phu 禮lễ 者giả 。 所sở 以dĩ 序tự 等đẳng 差sai 而nhi 紀kỷ 制chế 度độ 也dã 。 中trung 庸dong 者giả 。 乃nãi 正chánh 乎hồ 性tánh 命mạng 之chi 說thuyết 而nhi 已dĩ 。 與dữ 諸chư 禮lễ 經kinh 不bất 亦diệc 異dị 乎hồ 。 叟# 從tùng 而nhi 辨biện 之chi 曰viết 。 子tử 豈khởi 不bất 知tri 夫phu 中trung 庸dong 乎hồ 。 夫phu 中trung 庸dong 者giả 。 蓋cái 禮lễ 之chi 極cực 而nhi 仁nhân 義nghĩa 之chi 原nguyên 也dã 。 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 。 其kỳ 八bát 者giả 一nhất 於ư 中trung 庸dong 者giả 也dã 。 人nhân 失thất 於ư 中trung 性tánh 接tiếp 於ư 物vật 。 而nhi 喜hỷ 怒nộ 哀ai 懼cụ 愛ái 惡ác 生sanh 焉yên 。 嗜thị 欲dục 發phát 焉yên 。 有hữu 聖thánh 人nhân 者giả 。 懼cụ 其kỳ 天thiên 理lý 將tương 滅diệt 而nhi 人nhân 倫luân 不bất 紀kỷ 也dã 。 故cố 為vi 之chi 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 。 以dĩ 節tiết 其kỳ 喜hỷ 怒nộ 哀ai 懼cụ 愛ái 惡ác 嗜thị 欲dục 也dã 。 為vi 之chi 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 。 以dĩ 廣quảng 其kỳ 教giáo 道đạo 也dã 。 為vi 之chi 禮lễ 也dã 。 有hữu 上thượng 下hạ 內nội 外ngoại 。 使sử 喜hỷ 者giả 不bất 得đắc 苟cẩu 親thân 。 怒nộ 者giả 不bất 得đắc 苟cẩu 疎sơ 。 為vi 之chi 樂lạc 也dã 。 有hữu 雅nhã 正chánh 平bình 和hòa 之chi 音âm 以dĩ 接tiếp 其kỳ 氣khí 。 使sử 喜hỷ 與dữ 嗜thị 欲dục 者giả 不bất 得đắc 淫dâm 泆dật 為vi 之chi 刑hình 也dã 。 有hữu 誅tru 罰phạt 遷thiên 責trách 。 使sử 怒nộ 而nhi 發phát 惡ác 者giả 不bất 得đắc 相tương/tướng 凌lăng 。 為vi 之chi 政chánh 也dã 。 有hữu 賞thưởng 有hữu 罰phạt 。 使sử 哀ai 者giả 得đắc 告cáo 懼cụ 者giả 有hữu 勸khuyến 。 為vi 之chi 仁nhân 也dã 。 教giáo 其kỳ 寬khoan 厚hậu 而nhi 容dung 物vật 。 為vi 之chi 義nghĩa 也dã 。 教giáo 其kỳ 作tác 事sự 必tất 適thích 宜nghi 。 為vi 之chi 智trí 也dã 。 教giáo 其kỳ 疎sơ 通thông 而nhi 知tri 變biến 為vi 之chi 信tín 也dã 。 教giáo 其kỳ 發phát 言ngôn 而nhi 不bất 欺khi 。 故cố 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 者giả 。 天thiên 下hạ 之chi 大đại 節tiết 也dã 。 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 者giả 天thiên 下hạ 之chi 大đại 教giáo 也dã 。 情tình 之chi 發phát 不bất 踰du 其kỳ 節tiết 。 行hành 之chi 修tu 不bất 失thất 其kỳ 教giáo 。 則tắc 中trung 庸dong 之chi 道đạo 庶thứ 幾kỷ 乎hồ 。 夫phu 中trung 庸dong 者giả 。 立lập 人nhân 之chi 道đạo 也dã 。 是thị 故cố 君quân 子tử 將tương 有hữu 為vi 也dã 。 將tương 有hữu 行hành 也dã 。 必tất 修tu 中trung 庸dong 然nhiên 後hậu 舉cử 也dã 。 飲ẩm 食thực 可khả 絕tuyệt 也dã 。 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 之chi 勢thế 可khả 讓nhượng 也dã 。 而nhi 中trung 庸dong 不bất 可khả 去khứ 也dã 。 其kỳ 誠thành 其kỳ 心tâm 者giả 。 其kỳ 修tu 其kỳ 身thân 者giả 。 其kỳ 正chánh 其kỳ 家gia 者giả 。 其kỳ 治trị 其kỳ 國quốc 者giả 。 其kỳ 明minh 德đức 于vu 天thiên 下hạ 者giả 。 舍xá 中trung 庸dong 其kỳ 何hà 以dĩ 為vi 也dã 。 亡vong 國quốc 滅diệt 身thân 之chi 人nhân 。 其kỳ 必tất 忘vong 中trung 庸dong 故cố 也dã 。 書thư 曰viết 。 道đạo 也dã 者giả 。 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 。 可khả 離ly 非phi 道đạo 也dã 。 其kỳ 此thử 之chi 謂vị 乎hồ 。

中trung 庸dong 解giải 第đệ 二nhị

或hoặc 問vấn 曰viết 。 所sở 謂vị 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 天thiên 下hạ 之chi 大đại 節tiết 也dã 。 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 天thiên 下hạ 之chi 大đại 教giáo 也dã 。 情tình 之chi 作tác 不bất 踰du 其kỳ 節tiết 。 行hành 之chi 修tu 不bất 失thất 其kỳ 教giáo 。 則tắc 中trung 庸dong 之chi 道đạo 庶thứ 幾kỷ 乎hồ 。 僕bộc 也dã 冥minh 然nhiên 未vị 達đạt 其kỳ 意ý 。 子tử 復phục 為vi 我ngã 言ngôn 之chi 。 叟# 曰viết 。 孺nhụ 子tử 有hữu 志chí 哉tai 。 可khả 聞văn 道đạo 也dã 。 夫phu 教giáo 也dã 者giả 。 所sở 以dĩ 推thôi 於ư 人nhân 也dã 。 節tiết 也dã 者giả 。 所sở 以dĩ 制chế 於ư 情tình 也dã 。 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 舉cử 。 則tắc 人nhân 倫luân 有hữu 其kỳ 紀kỷ 也dã 。 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 修tu 。 則tắc 人nhân 情tình 得đắc 其kỳ 所sở 也dã 。 人nhân 不bất 暴bạo 其kỳ 生sanh 。 人nhân 之chi 生sanh 理lý 得đắc 也dã 。 情tình 不bất 亂loạn 其kỳ 性tánh 。 人nhân 之chi 性tánh 理lý 正chánh 也dã 。 則tắc 中trung 庸dong 之chi 道đạo 存tồn 焉yên 。 故cố 喜hỷ 怒nộ 哀ai 樂nhạo/nhạc/lạc 愛ái 惡ác 嗜thị 欲dục 。 其kỳ 牽khiên 人nhân 以dĩ 喪táng 中trung 庸dong 者giả 也dã 。 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 。 其kỳ 導đạo 人nhân 以dĩ 返phản 中trung 庸dong 者giả 也dã 。 故cố 曰viết 仁nhân 義nghĩa 智trí 信tín 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 刑hình 政chánh 其kỳ 八bát 者giả 一nhất 於ư 中trung 庸dong 者giả 也dã 。 夫phu 中trung 庸dong 也dã 者giả 。 不bất 為vi 也dã 。 不bất 器khí 也dã 。 明minh 於ư 日nhật 月nguyệt 而nhi 不bất 可khả 睹đổ 也dã 。 幽u 於ư 鬼quỷ 神thần 而nhi 不bất 可khả 測trắc 也dã (# 測trắc 或hoặc 作tác 無vô )# 唯duy 君quân 子tử 也dã 。 故cố 能năng 以dĩ 中trung 庸dong 全toàn 。 唯duy 小tiểu 人nhân 也dã 。 故cố 能năng 以dĩ 中trung 庸dong 變biến 。 全toàn 之chi 者giả 為vi 善thiện 。 則tắc 無vô 所sở 不bất 至chí 也dã 。 變biến 之chi 者giả 為vi 不bất 善thiện 。 則tắc 亦diệc 無vô 所sở 不bất 至chí 也dã 。 書thư 曰viết 。 人nhân 皆giai 曰viết 。 予# 知tri 擇trạch 乎hồ 中trung 庸dong 而nhi 不bất 能năng 期kỳ 月nguyệt 守thủ 也dã 。 是thị 聖thánh 人nhân 豈khởi 不bất 欲dục 人nhân 之chi 終chung 始thỉ 於ư 中trung 庸dong 而nhi 慎thận 其kỳ 變biến 也dã 。 舜thuấn 以dĩ 之chi 為vi 人nhân 君quân 。 而nhi 後hậu 世thế 稱xưng 其kỳ 聖thánh 。 顏nhan 回hồi 以dĩ 之chi 為vi 人nhân 臣thần 。 而nhi 後hậu 世thế 稱xưng 其kỳ 賢hiền 。 武võ 王vương 周chu 公công 以dĩ 之chi 為vi 人nhân 子tử 。 而nhi 後hậu 世thế 稱xưng 其kỳ 孝hiếu 。 中trung 庸dong 者giả 豈khởi 妄vọng 乎hồ 哉tai 。 噫# 後hậu 世thế 之chi 為vi 人nhân 君quân 者giả 。 為vi 人nhân 臣thần 者giả 。 為vi 人nhân 之chi 子tử 孫tôn 者giả 。 而nhi 後hậu 世thế 不bất 稱xưng 非phi 他tha 也dã 。 中trung 庸dong 之chi 不bất 修tu 故cố 也dã 。

中trung 庸dong 解giải 第đệ 三tam

或hoặc 問vấn 。 洪hồng 範phạm 曰viết 。 皇hoàng 建kiến 其kỳ 有hữu 極cực 。 說thuyết 者giả 云vân 。 大đại 立lập 其kỳ 有hữu 中trung 者giả 也dã 。 斯tư 則tắc 與dữ 子tử 所sở 謂vị 中trung 庸dong 之chi 道đạo 。 異dị 乎hồ 同đồng 邪tà 。 曰viết 與dữ 夫phu 皇hoàng 極cực 大đại 同đồng 而nhi 小tiểu 異dị 也dã 。 同đồng 者giả 以dĩ 其kỳ 同đồng 趨xu 乎hồ 治trị 體thể 也dã 。 異dị 者giả 以dĩ 其kỳ 異dị 。 乎hồ 教giáo 道đạo 也dã 。 皇hoàng 極cực 教giáo 也dã 。 中trung 庸dong 道đạo 也dã 。 道đạo 也dã 者giả 。 出xuất 萬vạn 物vật 也dã 入nhập 萬vạn 物vật 也dã 。 故cố 以dĩ 道đạo 為vi 中trung 也dã 。 其kỳ 中trung 庸dong 曰viết 。 喜hỷ 怒nộ 哀ai 樂nhạo/nhạc/lạc 之chi 未vị 發phát 謂vị 之chi 中trung 。 發phát 而nhi 皆giai 中trung 節tiết 謂vị 之chi 和hòa 。 中trung 也dã 者giả 。 天thiên 下hạ 之chi 大đại 本bổn 也dã 。 和hòa 也dã 者giả 。 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 也dã 。 致trí 中trung 和hòa 天thiên 地địa 位vị 焉yên 。 此thử 不bất 亦diệc 出xuất 。 入nhập 萬vạn 物vật 乎hồ 。 教giáo 也dã 者giả 。 正chánh 萬vạn 物vật 直trực 萬vạn 物vật 也dã 。 故cố 以dĩ 教giáo 為vi 中trung 也dã 。 其kỳ 洪hồng 範phạm 曰viết 。 無vô 偏thiên 無vô 陂bi 遵tuân 王vương 之chi 義nghĩa 。 無vô 有hữu 作tác 好hảo/hiếu 遵tuân 王vương 之chi 道đạo 。 無vô 有hữu 作tác 惡ác 遵tuân 王vương 之chi 路lộ 。 無vô 偏thiên 無vô 黨đảng 王vương 道đạo 蕩đãng 蕩đãng 。 無vô 黨đảng 無vô 偏thiên 王vương 道đạo 平bình 平bình 。 無vô 反phản 無vô 側trắc 王vương 道đạo 正chánh 直trực 。 會hội 其kỳ 有hữu 極cực 歸quy 其kỳ 有hữu 極cực 。 此thử 不bất 亦diệc 正chánh 直trực 萬vạn 物vật 乎hồ 。 夫phu 中trung 庸dong 之chi 於ư 洪hồng 範phạm 。 其kỳ 相tương/tướng 為vi 表biểu 裏lý 也dã 。 猶do 人nhân 之chi 有hữu 乎hồ 心tâm 焉yên 。 人nhân 而nhi 無vô 心tâm 則tắc 曷hạt 以dĩ 形hình 生sanh 哉tai 。 心tâm 而nhi 無vô 人nhân 亦diệc 曷hạt 以dĩ 施thí 其kỳ 思tư 慮lự 之chi 為vi 哉tai 。 問vấn 曰viết 。 鄭trịnh 氏thị 其kỳ 解giải 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 。 云vân 天thiên 命mạng 謂vị 天thiên 所sở 命mạng 生sanh 人nhân 者giả 也dã 。 是thị 謂vị 性tánh 命mạng 。 木mộc 神thần 則tắc 仁nhân 。 金kim 神thần 則tắc 義nghĩa 。 火hỏa 神thần 則tắc 禮lễ 。 水thủy 神thần 則tắc 智trí 。 土thổ/độ 神thần 則tắc 信tín 。 考khảo 夫phu 鄭trịnh 氏thị 之chi 義nghĩa 疑nghi 。 若nhược 天thiên 命mạng 生sanh 人nhân 。 其kỳ 性tánh 則tắc 從tùng 所sở 感cảm 而nhi 有hữu 之chi 也dã 。 感cảm 乎hồ 木mộc 神thần 則tắc 仁nhân 性tánh 也dã 。 感cảm 乎hồ 金kim 水thủy 火hỏa 土thổ/độ 之chi 神thần 則tắc 義nghĩa 禮lễ 智trí 信tín 之chi 性tánh 也dã 。 似tự 非phi 習tập 而nhi 得đắc 之chi 也dã 。 與dữ 子tử 所sở 謂vị 仁nhân 義nghĩa 禮lễ 智trí 信tín 其kỳ 於ư 性tánh 也dã 必tất 教giáo 而nhi 成thành 之chi 不bất 亦diệc 異dị 乎hồ 。 幸hạnh 聞văn 其kỳ 所sở 以dĩ 然nhiên 。 叟# 曰viết 。 快khoái 哉tai 子tử 之chi 問vấn 。 吾ngô 嘗thường 病bệnh 鄭trịnh 氏thị 之chi 說thuyết 不bất 詳tường 。 而nhi 未vị 暇hạ 議nghị 之chi 。 然nhiên 鄭trịnh 氏thị 者giả 。 豈khởi 能năng 究cứu 乎hồ 性tánh 命mạng 之chi 說thuyết 耶da 。 夫phu 所sở 謂vị 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 者giả 。 天thiên 命mạng 則tắc 天thiên 地địa 之chi 數số 也dã 。 性tánh 則tắc 性tánh 靈linh 也dã 。 蓋cái 謂vị 人nhân 以dĩ 天thiên 地địa 之chi 數số 而nhi 生sanh 合hợp 之chi 性tánh 靈linh 者giả 也dã 。 性tánh 乃nãi 素tố 有hữu 之chi 理lý 也dã 。 情tình 感cảm 而nhi 有hữu 之chi 也dã 。 聖thánh 人nhân 以dĩ 人nhân 之chi 性tánh 皆giai 有hữu 乎hồ 恩ân 愛ái 感cảm 激kích 知tri 別biệt 思tư 慮lự 狥# 從tùng 之chi 情tình 也dã 。 故cố 以dĩ 其kỳ 教giáo 因nhân 而nhi 充sung 之chi 。 恩ân 愛ái 可khả 以dĩ 成thành 人nhân 也dã 。 感cảm 激kích 可khả 以dĩ 成thành 義nghĩa 也dã 。 知tri 別biệt 可khả 以dĩ 成thành 禮lễ 也dã 。 思tư 慮lự 可khả 以dĩ 成thành 智trí 也dã 。 狥# 從tùng 可khả 以dĩ 成thành 信tín 也dã 。 孰thục 有hữu 因nhân 感cảm 而nhi 得đắc 其kỳ 性tánh 耶da 。 夫phu 物vật 之chi 未vị 形hình 也dã 。 則tắc 性tánh 之chi 與dữ 生sanh 俱câu 無vô 有hữu 也dã 。 孰thục 為vi 能năng 感cảm 乎hồ 。 人nhân 之chi 既ký 生sanh 也dã 。 何hà 待đãi 感cảm 神thần 物vật 而nhi 有hữu 其kỳ 性tánh 乎hồ 。 彼bỉ 金kim 木mộc 水thủy 火hỏa 土thổ/độ 。 其kỳ 為vi 物vật 也dã 無vô 知tri 。 孰thục 能năng 諄# 諄# 而nhi 命mạng 其kỳ 然nhiên 乎hồ 。 怪quái 哉tai 鄭trịnh 子tử 之chi 言ngôn 也dã 。 亦diệc 不bất 思tư 之chi 甚thậm 矣hĩ 。 如như 其kỳ 說thuyết 。 則tắc 聖thánh 人nhân 者giả 何hà 用dụng 教giáo 為vi 。 而nhi 或hoặc 者giả 默mặc 爾nhĩ 然nhiên 之chi 。

中trung 庸dong 解giải 第đệ 四tứ

或hoặc 曰viết 。 吾ngô 嘗thường 聞văn 。 人nhân 之chi 性tánh 有hữu 上thượng 下hạ 。 猶do 手thủ 足túc 焉yên 。 不bất 可khả 移di 也dã 。 故cố 孔khổng 子tử 曰viết 。 唯duy 上thượng 智trí 與dữ 下hạ 愚ngu 不bất 移di 。 韓# 子tử 曰viết 。 上thượng 焉yên 者giả 善thiện 焉yên 而nhi 已dĩ 矣hĩ 。 下hạ 焉yên 者giả 惡ác 焉yên 而nhi 已dĩ 矣hĩ 。 孟# 子tử 曰viết 。 然nhiên 則tắc 犬khuyển 之chi 性tánh 猶do 牛ngưu 之chi 性tánh 。 牛ngưu 之chi 性tánh 猶do 人nhân 之chi 性tánh 。 而nhi 與dữ 子tử 之chi 謂vị 性tánh 者giả 疑nghi 。 若nhược 無vô 賢hiền 不bất 肖tiếu 也dã 。 無vô 人nhân 之chi 與dữ 畜súc 也dã 。 混hỗn 然nhiên 為vi 一nhất 不bất 辨biện 其kỳ 上thượng 下hạ 焉yên 。 而nhi 足túc 可khả 加gia 於ư 首thủ 。 首thủ 可khả 置trí 於ư 足túc 。 顛điên 之chi 倒đảo 之chi 。 豈khởi 見kiến 其kỳ 不bất 移di 者giả 也dã 。 子tử 何hà 以dĩ 異dị 於ư 聖thánh 賢hiền 之chi 說thuyết 耶da 。 叟# 曰viết 。 吾ngô 雖tuy 與dữ 子tử 終chung 日nhật 云vân 云vân 。 而nhi 子tử 猶do 頑ngoan 而nhi 不bất 曉hiểu 。 將tương 無vô 可khả 奈nại 何hà 乎hồ 。 子tử 接tiếp 吾ngô 語ngữ 而nhi 不bất 以dĩ 心tâm 通thông 。 仍nhưng 以dĩ 事sự 責trách 我ngã 耶da 。 我ngã 雖tuy 巧xảo 說thuyết 。 亦diệc 何hà 以dĩ 逃đào 于vu 多đa 言ngôn 之chi 誅tru 乎hồ 。 仲trọng 尼ni 曰viết 。 唯duy 上thượng 智trí 與dữ 下hạ 愚ngu 不bất 移di 者giả 。 蓋cái 言ngôn 人nhân 有hữu 才tài 不bất 才tài 。 其kỳ 分phần/phân 定định 矣hĩ 。 才tài 而nhi 明minh 者giả 。 其kỳ 為vi 上thượng 矣hĩ 。 不bất 才tài 而nhi 昧muội 者giả 。 其kỳ 為vi 下hạ 矣hĩ 。 豈khởi 曰viết 其kỳ 性tánh 有hữu 上thượng 下hạ 哉tai 。 故cố 其kỳ 先tiên 曰viết 。 性tánh 相tướng 近cận 也dã 。 習tập 相tương 遠viễn 也dã 。 而nhi 上thượng 智trí 與dữ 下hạ 愚ngu 不bất 移di 。 次thứ 之chi 苟cẩu 以dĩ 性tánh 有hữu 上thượng 下hạ 而nhi 不bất 移di 也dã 。 則tắc 飲ẩm 食thực 男nam 女nữ 之chi 性tánh 。 唯duy 在tại 於ư 智trí 者giả 。 而nhi 愚ngu 者giả 不bất 得đắc 有hữu 之chi 。 如như 皆giai 有hữu 之chi 則tắc 不bất 可khả 謂vị 其kỳ 性tánh 定định 於ư 上thượng 下hạ 也dã 。 韓# 子tử 之chi 言ngôn 。 其kỳ 取thủ 乎hồ 仲trọng 尼ni 。 所sở 謂vị 不bất 移di 者giả 也dã 。 不bất 能năng 遠viễn 詳tường 其kỳ 義nghĩa 而nhi 輒triếp 以dĩ 善thiện 惡ác 定định 其kỳ 上thượng 下hạ 者giả 。 豈khởi 誠thành 然nhiên 耶da 。 善thiện 惡ác 情tình 也dã 。 非phi 性tánh 也dã 。 情tình 有hữu 善thiện 惡ác 。 而nhi 性tánh 無vô 善thiện 惡ác 者giả 何hà 也dã 。 性tánh 靜tĩnh 也dã 。 情tình 動động 也dã 。 善thiện 惡ác 之chi 形hình 見kiến 於ư 動động 者giả 也dã 。 孟# 子tử 之chi 言ngôn 犬khuyển 之chi 性tánh 猶do 牛ngưu 之chi 性tánh 。 牛ngưu 之chi 性tánh 猶do 人nhân 之chi 性tánh 者giả 。 孟# 氏thị 其kỳ 指chỉ 性tánh 之chi 所sở 欲dục 也dã 。 宜nghi 其kỳ 不bất 同đồng 也dã 。 吾ngô 之chi 所sở 言ngôn 者giả 性tánh 也dã 。 彼bỉ 二nhị 子tử 之chi 所sở 言ngôn 者giả 情tình 也dã 。 情tình 則tắc 孰thục 不bất 異dị 乎hồ 。 性tánh 則tắc 孰thục 不bất 同đồng 乎hồ 。 或hoặc 曰viết 。 然nhiên 則tắc 犬khuyển 牛ngưu 猶do 人nhân 也dã 。 眾chúng 人nhân 猶do 聖thánh 賢hiền 也dã 。 何hà 以dĩ 見kiến 乎hồ 眾chúng 人nhân 。 與dữ 聖thánh 賢hiền 耶da 。 曰viết 子tử 誠thành 不bất 知tri 也dã 。 犬khuyển 牛ngưu 則tắc 犬khuyển 牛ngưu 矣hĩ 。 眾chúng 人nhân 則tắc 眾chúng 人nhân 矣hĩ 。 聖thánh 賢hiền 則tắc 聖thánh 賢hiền 矣hĩ 。 夫phu 犬khuyển 牛ngưu 所sở 以dĩ 為vi 犬khuyển 牛ngưu 者giả 。 犬khuyển 牛ngưu 性tánh 而nhi 不bất 別biệt 也dã 。 眾chúng 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 為vi 眾chúng 人nhân 者giả 。 眾chúng 人nhân 靈linh 而nhi 不bất 明minh 也dã 。 賢hiền 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 為vi 賢hiền 人nhân 者giả 。 賢hiền 人nhân 明minh 而nhi 未vị 誠thành 也dã 。 聖thánh 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 為vi 聖thánh 人nhân 者giả 。 則tắc 聖thánh 人nhân 誠thành 且thả 明minh 也dã 。 夫phu 誠thành 也dã 者giả 。 所sở 謂vị 大đại 誠thành 也dã (# 夫phu 或hoặc 作tác 大đại 或hoặc 作tác 性tánh )# 中trung 庸dong 之chi 道đạo 也dã 。 靜tĩnh 與dữ 天thiên 地địa 同đồng 其kỳ 理lý 。 動động 與dữ 四tứ 時thời 合hợp 其kỳ 運vận 。 是thị 故cố 聖thánh 人nhân 。 以dĩ 之chi 禮lễ 也dã 。 則tắc 君quân 臣thần 位vị 焉yên 。 父phụ 子tử 親thân 焉yên 。 兄huynh 弟đệ 悌đễ 焉yên 。 男nam 女nữ 辨biện 焉yên 。 老lão 者giả 有hữu 所sở 養dưỡng 。 少thiểu 者giả 有hữu 所sở 教giáo 。 壯tráng 者giả 有hữu 所sở 事sự 。 弱nhược 者giả 有hữu 所sở 安an 。 婚hôn 娶thú 喪táng 葬táng 則tắc 終chung 始thỉ 得đắc 其kỳ 宜nghi 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 莫mạc 不bất 有hữu 其kỳ 序tự 。 以dĩ 之chi 樂lạc 也dã 。 朝triều 廷đình 穆mục 穆mục 天thiên 下hạ 無vô 憂ưu 。 陰âm 陽dương 和hòa 也dã 。 風phong 雨vũ 時thời 也dã 。 凡phàm 有hữu 血huyết 氣khí 之chi 屬thuộc 。 莫mạc 不bất 昭chiêu 蘇tô 歌ca 於ư 郊giao 社xã 宗tông 廟miếu 而nhi 鬼quỷ 神thần 來lai 假giả 以dĩ 之chi 刑hình 也dã 。 則tắc 軍quân 旅lữ 獄ngục 訟tụng 理lý 。 而nhi 四tứ 夷di 八bát 蠻# 畏úy 其kỳ 威uy 。 其kỳ 民dân 遠viễn 罪tội 而nhi 遷thiên 善thiện 。 以dĩ 之chi 政chánh 也dã 。 則tắc 賢hiền 者giả 日nhật 進tiến 。 佞nịnh 者giả 絕tuyệt 去khứ 。 制chế 度độ 大đại 舉cử 。 聲thanh 明minh 文văn 物vật 。 可khả 示thị 於ư 後hậu 世thế 仁nhân 之chi 則tắc 。 四tứ 海hải 安an 義nghĩa 之chi 則tắc 。 萬vạn 物vật 宜nghi 智trí 之chi 則tắc 。 事sự 業nghiệp 舉cử 信tín 之chi 則tắc 。 天thiên 下hạ 以dĩ 實thật 應ưng 。 聖thánh 人nhân 之chi 以dĩ 中trung 庸dong 作tác 也dã 如như 此thử 。

中trung 庸dong 解giải 第đệ 五ngũ

或hoặc 者giả 再tái 拜bái 而nhi 前tiền 曰viết 。 至chí 哉tai 吾ngô 子tử 之chi 言ngôn 也dã 。 而nhi 今kim 而nhi 後hậu 。 吾ngô 知tri 夫phu 中trung 庸dong 之chi 為vi 至chí 也dã 。 天thiên 下hạ 之chi 至chí 道đạo 也dã 。 夫phu 天thiên 地địa 鬼quỷ 神thần 無vô 以dĩ 過quá 也dã 。 吾ngô 人nhân 非phi 中trung 庸dong 則tắc 何hà 以dĩ 生sanh 也dã 。 敢cảm 問vấn 中trung 庸dong 可khả 以dĩ 學học 歟# 。 曰viết 是thị 何hà 謂vị 歟# 。 孰thục 不bất 可khả 學học 也dã 。 夫phu 中trung 庸dong 也dã 。 非phi 泯mẫn 默mặc 而nhi 無vô 用dụng 也dã 。 故cố 至chí 順thuận 則tắc 變biến 。 變biến 則tắc 通thông 矣hĩ 。 節tiết 者giả 所sở 以dĩ 制chế 其kỳ 變biến 也dã 。 學học 者giả 所sở 以dĩ 行hành 其kỳ 通thông 也dã 。 變biến 而nhi 適thích 義nghĩa 。 所sở 以dĩ 為vi 君quân 子tử 。 通thông 而nhi 失thất 教giáo 。 所sở 以dĩ 為vi 小tiểu 人nhân 。 故cố 言ngôn 中trung 庸dong 者giả 。 正chánh 在tại 乎hồ 學học 也dã 。 然nhiên 則tắc 何hà 以dĩ 學học 乎hồ 。 曰viết 學học 禮lễ 也dã 。 學học 樂nhạo/nhạc/lạc 也dã 。 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 修tu 則tắc 中trung 庸dong 至chí 矣hĩ 。 禮lễ 者giả 。 所sở 以dĩ 正chánh 視thị 聽thính 也dã 。 正chánh 舉cử 動động 也dã 。 正chánh 言ngôn 語ngữ 也dã 。 防phòng 嗜thị 欲dục 也dã 。 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả 。 所sở 以dĩ 宣tuyên 噎ế 欝uất 也dã 。 和hòa 血huyết 氣khí 也dã 。 視thị 聽thính 不bất 邪tà 。 舉cử 動động 不bất 亂loạn 。 言ngôn 語ngữ 不bất 妄vọng 。 嗜thị 欲dục 不bất 作tác 。 思tư 慮lự 恬điềm 暢sướng 血huyết 氣khí 和hòa 平bình 而nhi 中trung 庸dong 。 然nhiên 後hậu 仁nhân 以dĩ 安an 之chi 。 義nghĩa 以dĩ 行hành 之chi 。 智trí 以dĩ 通thông 之chi 。 信tín 以dĩ 守thủ 之chi 。 而nhi 刑hình 與dữ 政chánh 存tồn 乎hồ 其kỳ 間gian 矣hĩ 。 曰viết 如như 古cổ 之chi 人nhân 。 其kỳ 孰thục 能năng 中trung 庸dong 也dã 。 而nhi 僕bộc 願nguyện 從tùng 其kỳ 人nhân 焉yên 。 曰viết 由do 書thư 而nhi 觀quán 之chi 。 則tắc 舜thuấn 也dã 孔khổng 子tử 也dã 。 其kỳ 次thứ 則tắc 顏nhan 子tử 也dã 子tử 思tư 也dã 。 武võ 王vương 周chu 公công 。 則tắc 謂vị 其kỳ 能năng 以dĩ 中trung 庸dong 孝hiếu 也dã 。 或hoặc 曰viết 。 堯# 與dữ 禹vũ 湯thang 文văn 武võ 周chu 公công 。 豈khởi 非phi 聖thánh 人nhân 耶da 。 其kỳ 上thượng 不bất 至chí 堯# 。 而nhi 下hạ 不bất 及cập 禹vũ 湯thang 文văn 武võ 周chu 公công 何hà 謂vị 也dã 。 曰viết 孔khổng 子tử 不bất 言ngôn 。 而nhi 吾ngô 豈khởi 敢cảm 議nghị 焉yên 。 曰viết 孟# 軻kha 學học 於ư 子tử 思tư 。 其kỳ 能năng 中trung 庸dong 乎hồ 。 曰viết 吾ngô 不bất 知tri 也dã 。 曰viết 唐đường 世thế 李# 翱cao 其kỳ 能năng 中trung 庸dong 乎hồ 。 曰viết 翱cao 乎hồ 其kỳ 傚# 中trung 庸dong 者giả 也dã 。 能năng 則tắc 未vị 聞văn 也dã 。 曰viết 子tử 能năng 中trung 庸dong 乎hồ 。 曰viết 吾ngô 之chi 不bất 肖tiếu 豈khởi 敢cảm 也dã 。 抑ức 亦diệc 嘗thường 學học 於ư 吾ngô 之chi 道đạo 。 以dĩ 中trung 庸dong 幾kỷ 於ư 吾ngô 道đạo 。 故cố 竊thiết 而nhi 言ngôn 之chi 。 豈khởi 敢cảm 謂vị 能năng 中trung 庸dong 乎hồ 。 或hoặc 曰viết 。 僕bộc 雖tuy 不bất 敏mẫn 請thỉnh 事sự 斯tư 語ngữ 。 再tái 拜bái 稽khể 首thủ 而nhi 退thoái 。

鐔# 津Tân 文Văn 集Tập 卷quyển 第đệ 四tứ