佛Phật 說Thuyết 四Tứ 十Thập 二Nhị 章Chương 經Kinh 疏Sớ/sơ 鈔Sao 卷quyển 第đệ 二nhị

清thanh 。 浙chiết 水thủy 慈từ 雲vân 灌quán 頂đảnh 沙Sa 門Môn 。 續tục 法pháp 。 述thuật 。

△# 三tam 經kinh 文văn 三tam 。 初sơ 序tự 分phần/phân 二nhị 。 先tiên 證chứng 信tín 序tự 二nhị 。 初sơ 序tự 成thành 道Đạo 思tư 惟duy 以dĩ 證chứng 教giáo 主chủ 。

爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 既ký 成thành 道Đạo 已dĩ 。 作tác 是thị 思tư 惟duy 。

離ly 欲dục 寂tịch 靜tĩnh 。 是thị 最tối 為vi 勝thắng 。 住trụ 大đại 禪thiền 定định 。 降hàng 諸chư 魔ma 道đạo 。 當đương 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 度độ 脫thoát 眾chúng 生sanh 。

【# 疏sớ/sơ 】# 證chứng 信tín 者giả 。 標tiêu 列liệt 六lục 種chủng 成thành 就tựu 以dĩ 為vi 證chứng 據cứ 。 令linh 總tổng 信tín 受thọ 也dã 。

爾nhĩ 時thời 者giả 。 當đương 彼bỉ 三tam 十thập 成thành 道Đạo 。 已dĩ 後hậu 三tam 七thất 思tư 惟duy 之chi 時thời 也dã 。

世Thế 尊Tôn 者giả 。 十thập 號hiệu 中trung 一nhất 。 葢# 釋Thích 迦Ca 佛Phật 為vi 三tam 世thế 。 間gian 之chi 所sở 尊tôn 故cố 。

道đạo 者giả 。 梵Phạn 語ngữ 菩Bồ 提Đề 。 此thử 云vân 覺giác 道đạo 。 悟ngộ 而nhi 不bất 迷mê 曰viết 覺giác 。 至chí 妙diệu 虗hư 通thông 曰viết 道đạo 。 即tức 識thức 自tự 心tâm 源nguyên 。 達đạt 法pháp 性tánh 理lý 也dã 。

證chứng 知tri 曰viết 成thành 。 究cứu 竟cánh 曰viết 已dĩ 。 作tác 思tư 惟duy 者giả 。 自tự 覺giác 己kỷ 圓viên 。 能năng 覺giác 他tha 者giả 。 如Như 來Lai 應ứng 世thế 。 是thị 故cố 始thỉ 坐tọa 道Đạo 場Tràng 之chi 時thời 。 觀quán 樹thụ 經kinh 行hành 。 思tư 惟duy 三tam 事sự 也dã 。 過quá 去khứ 因nhân 果quả 。

經Kinh 云vân 。 佛Phật 成thành 道Đạo 。 初sơ 七thất 日nhật 。 思tư 惟duy 法pháp 妙diệu 。 無vô 能năng 受thọ 者giả 。 二nhị 七thất 日nhật 。 思tư 惟duy 眾chúng 生sanh 。 上thượng 中trung 下hạ 根căn 。 三tam 七thất 日nhật 。 思tư 惟duy 機cơ 緣duyên 誰thùy 應ưng 先tiên 聞văn (# 文văn )# 。 法pháp 華hoa 亦diệc 爾nhĩ 。 今kim 下hạ 寂tịch 靜tĩnh 。 思tư 法pháp 妙diệu 也dã 。 轉chuyển 輪luân 。 思tư 誰thùy 聞văn 也dã 。 度độ 生sanh 。 思tư 三tam 根căn 也dã 。 欲dục 為vi 三tam 毒độc 之chi 首thủ 。 十thập 惱não 之chi 元nguyên 。 六lục 道đạo 之chi 本bổn 。 二nhị 死tử 之chi 基cơ 。 今kim 得đắc 離ly 欲dục 。 眾chúng 苦khổ 便tiện 滅diệt 。 非phi 如như 眾chúng 生sanh 。 深thâm 著trước 五ngũ 欲dục 。 入nhập 於ư 險hiểm 道đạo 。 受thọ 苦khổ 不bất 斷đoạn 也dã 。 不bất 生sanh 滅diệt 曰viết 寂tịch 。 無vô 煩phiền 惱não 曰viết 靜tĩnh 。 諸chư 法pháp 體thể 性tánh 。 離ly 諸chư 欲dục 故cố 。 常thường 寂tịch 滅diệt 故cố 。 本bổn 不bất 生sanh 故cố 。 此thử 寂tịch 滅diệt 場tràng 。 阿a 蘭lan 若nhã 處xứ 。 於ư 諸chư 法pháp 中trung 。 莫mạc 能năng 比tỉ 並tịnh 。 故cố 為vi 最tối 勝thắng 。 梵Phạn 語ngữ 禪thiền 那na 。 華hoa 言ngôn 思tư 惟duy 修tu 。 亦diệc 云vân 靜tĩnh 慮lự 。 定định 者giả 。 攝nhiếp 心tâm 專chuyên 注chú 不bất 流lưu 散tán 故cố 。 深thâm 妙diệu 曰viết 大đại 。 超siêu 出xuất 世thế 間gian 。 凡phàm 外ngoại 禪thiền 故cố 。 住trụ 者giả 。 能năng 住trụ 三tam 業nghiệp 也dã 。 所sở 住trụ 禪thiền 定định 也dã 。 於ư 四Tứ 住Trụ 中trung 。 當đương 三tam 三tam 昧muội 。 梵Phạn 語ngữ 魔ma 羅la 。 秦tần 言ngôn 殺sát 者giả 。 殺sát 慧tuệ 命mạng 故cố 。 亦diệc 言ngôn 能năng 奪đoạt 。 奪đoạt 法Pháp 財tài 故cố 。 或hoặc 言ngôn 惡ác 者giả 。 多đa 愛ái 欲dục 故cố 。 又hựu 翻phiên 為vi 障chướng 。 作tác 障chướng 礙ngại 故cố 。 佛Phật 以dĩ 功công 德đức 智trí 慧tuệ 。 度độ 脫thoát 眾chúng 生sanh 。 入nhập 涅Niết 槃Bàn 為vi 事sự 。 魔ma 以dĩ 破phá 壞hoại 眾chúng 生sanh 。 出xuất 世thế 善thiện 根căn 。 令linh 流lưu 轉chuyển 為vi 事sự 。 故cố 成thành 道Đạo 時thời 。 波Ba 旬Tuần 懷hoài 惡ác 。 來lai 惱não 害hại 也dã 。

道đạo 有hữu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 者giả 道đạo 途đồ 。 二nhị 者giả 道Đạo 法Pháp 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 縱tung 有hữu 多đa 智trí 。 禪thiền 定định 現hiện 前tiền 。 如như 不bất 斷đoạn 婬dâm 。 必tất 落lạc 魔ma 道đạo 。 (# 道đạo 途đồ 也dã )# 。 上thượng 品phẩm 魔ma 王vương 。 中trung 品phẩm 魔ma 民dân 。 下hạ 品phẩm 魔ma 女nữ 。 彼bỉ 等đẳng 諸chư 魔ma 。 亦diệc 有hữu 徒đồ 眾chúng 。 各các 各các 自tự 謂vị 。 成thành 無vô 上thượng 道Đạo 。 (# 道Đạo 法Pháp 也dã 文văn )# 。 魔ma 有hữu 四tứ 種chủng 。 謂vị 煩phiền 惱não 五ngũ 蘊uẩn 生sanh 死tử 天thiên 子tử 。 故cố 云vân 諸chư 也dã 。 降giáng/hàng 者giả 。 能năng 降giáng/hàng 禪thiền 定định 也dã 。 所sở 降giáng/hàng 諸chư 魔ma 也dã 。 因nhân 修tu 觀quán 法pháp 。 果quả 得đắc 離ly 欲dục 。 住trụ 於ư 深thâm 禪thiền 。 降giáng/hàng 天thiên 惱não 魔ma 。 因nhân 修tu 止chỉ 法pháp 。 果quả 得đắc 寂tịch 靜tĩnh 。 住trụ 於ư 妙diệu 定định 。 降giáng/hàng 死tử 蘊uẩn 魔ma 。 餘dư 如như 別biệt 說thuyết 。

故cố 思tư 此thử 法pháp 為vi 最tối 妙diệu 也dã 。

轉chuyển 展triển 也dã 。 自tự 我ngã 之chi 彼bỉ 也dã 。 法pháp 軌quỹ 持trì 也dã 。 輪luân 如như 車xa 輪luân 。 有hữu 摧tồi 碾niễn 義nghĩa 。 能năng 摧tồi 障chướng 惱não 也dã 。 展triển 開khai 佛Phật 心tâm 中trung 法pháp 。 度độ 入nhập 他tha 心tâm 。 碾niễn 破phá 其kỳ 惑hoặc 業nghiệp 。 名danh 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 度độ 脫thoát 眾chúng 生sanh 者giả 。 濟tế 度độ 眾chúng 生sanh 。 脫thoát 離ly 生sanh 死tử 此thử 岸ngạn 。 煩phiền 惱não 中trung 流lưu 。 到đáo 於ư 涅Niết 槃Bàn 彼bỉ 岸ngạn 也dã 。 當đương 者giả 。 正chánh 顯hiển 作tác 思tư 惟duy 相tương/tướng 。 為vi 誰thùy 先tiên 聞văn 。 何hà 等đẳng 根căn 也dã 。 然nhiên 此thử 思tư 惟duy 中trung 。 實thật 通thông 三tam 時thời 。 故cố 釋thích 離ly 欲dục 等đẳng 六lục 法pháp 。 亦diệc 該cai 五ngũ 會hội 。 今kim 就tựu 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 。 為vi 五ngũ 人nhân 說thuyết 。 且thả 約ước 小tiểu 教giáo 釋thích 也dã 。

【# 鈔sao 】# 所sở 以dĩ 言ngôn 三tam 七thất 者giả 。 為vi 表biểu 如Như 來Lai 三tam 時thời 說thuyết 法Pháp 也dã 。 三tam 世thế 間gian 者giả 。 謂vị 情tình 器khí 智trí 。 情tình 即tức 天thiên 龍long 八bát 部bộ 。 器khí 即tức 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 神thần 等đẳng 。 則tắc 攝nhiếp 世thế 間gian 凡phàm 也dã 。 智trí 正chánh 覺giác 即tức 三tam 乘thừa 。 則tắc 攝nhiếp 出xuất 世thế 聖thánh 也dã 。 世thế 出xuất 世thế 間gian 。 共cộng 所sở 尊tôn 崇sùng 。 故cố 云vân 世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 提Đề 覺giác 道đạo 。 略lược 言ngôn 也dã 。 具cụ 云vân 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 此thử 翻phiên 無Vô 上Thượng 正Chánh 等Đẳng 正Chánh 覺Giác 知tri 道đạo 。 菩Bồ 提Đề 覺giác 道đạo 。 揀giản 三tam 途đồ 不bất 覺giác 。 三tam 正chánh 。 揀giản 凡phàm 外ngoại 不bất 正chánh 。 三tam 藐miệu 正chánh 等đẳng 。 揀giản 二Nhị 乘Thừa 不bất 等đẳng 。 阿a 耨nậu 多đa 羅la 無vô 上thượng 。 揀giản 大Đại 乘Thừa 菩Bồ 薩Tát 有hữu 上thượng 。 約ước 教giáo 乘thừa 。 初sơ 即tức 人nhân 天thiên 。 次thứ 即tức 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 三tam 即tức 始thỉ 終chung 頓đốn 菩Bồ 薩Tát 。 四tứ 即tức 圓viên 佛Phật 。 故cố 能năng 成thành 此thử 。 即tức 名danh 佛Phật 也dã 。 識thức 達đạt 釋thích 覺giác 。 心tâm 性tánh 釋thích 通thông 。 識thức 六lục 識thức 心tâm 。 達đạt 我ngã 空không 性tánh 。 小tiểu 教giáo 佛Phật 也dã 。 識thức 八bát 識thức 心tâm 。 達đạt 法pháp 空không 性tánh 。 始thỉ 教giáo 佛Phật 也dã 。 識thức 藏tạng 識thức 心tâm 。 達đạt 緣duyên 起khởi 性tánh 。 終chung 教giáo 佛Phật 也dã 。 識thức 真chân 識thức 心tâm 。 達đạt 寂tịch 滅diệt 性tánh 。 頓đốn 教giáo 佛Phật 也dã 。 識thức 圓viên 融dung 心tâm 。 達đạt 法Pháp 界Giới 性tánh 。 圓viên 教giáo 佛Phật 也dã 。 今kim 對đối 當đương 經kinh 。 且thả 依y 初sơ 義nghĩa 。 法pháp 華hoa 亦diệc 爾nhĩ 者giả 。

經Kinh 云vân 。 我ngã 始thỉ 坐tọa 道Đạo 場Tràng 。 觀quán 樹thụ 亦diệc 經kinh 行hành 。 於ư 三tam 七thất 日nhật 中trung 。 思tư 惟duy 如như 是thị 事sự 。 我ngã 所sở 得đắc 智trí 慧tuệ 。 微vi 妙diệu 最tối 第đệ 一nhất 。 眾chúng 生sanh 諸chư 根căn 鈍độn 。 著trước 樂nhạo/nhạc/lạc 痴si 所sở 盲manh 。 如như 斯tư 之chi 等đẳng 類loại 。 云vân 何hà 而nhi 可khả 度độ 。 (# 文văn )# 所sở 得đắc 。 思tư 法pháp 妙diệu 也dã 。 對đối 今kim 經kinh 。 彼bỉ 約ước 智trí 。 此thử 約ước 境cảnh 。 稍sảo 有hữu 異dị 耳nhĩ 。 諸chư 根căn 。 思tư 三tam 根căn 也dã 。 何hà 度độ 。 思tư 誰thùy 聞văn 也dã 。 問vấn 。 若nhược 爾nhĩ 。 世thế 親thân 那na 云vân 。 初sơ 七thất 思tư 惟duy 因nhân (# 自tự 所sở 得đắc 法Pháp )# 緣duyên (# 所sở 化hóa 機cơ 宜nghi )# 不bất 說thuyết 。 第đệ 二nhị 七thất 日nhật 。 即tức 說thuyết 華hoa 嚴nghiêm 耶da 。 答đáp 。 十Thập 地Địa 論luận 謂vị 初sơ 七thất 擬nghĩ 宜nghi 。 得đắc 一Nhất 乘Thừa 機cơ 。 故cố 二nhị 七thất 中trung 即tức 說thuyết 大đại 經kinh 。 法pháp 華hoa 因nhân 果quả 經kinh 謂vị 奈nại 有hữu 三tam 根căn 不bất 同đồng 。 一Nhất 乘Thừa 化hóa 之chi 不bất 得đắc 。 故cố 於ư 二nhị 七thất 說thuyết 華hoa 嚴nghiêm 時thời 。 重trùng 復phục 思tư 惟duy 。 至chí 三tam 七thất 後hậu 。 隨tùy 宜nghi 說thuyết 三tam 。 是thị 以dĩ 經Kinh 云vân 。 我ngã 即tức 自tự 思tư 惟duy 。 若nhược 但đãn 讚tán 佛Phật 乘Thừa 。 眾chúng 生sanh 沒một 在tại 苦khổ 。 不bất 能năng 信tín 是thị 法Pháp 。 (# 華hoa 嚴nghiêm 大đại 教giáo 法pháp 也dã )# 。 我ngã 寧ninh 不bất 說thuyết 法Pháp 。 疾tật 入nhập 於ư 涅Niết 槃Bàn 。 (# 文văn )# 故cố 無vô 違vi 也dã 。

欲dục 為vi 下hạ 。 離ly 欲dục 。 通thông 教giáo 行hành 。 寂tịch 靜tĩnh 。 約ước 理lý 果quả 。 出xuất 己kỷ 所sở 證chứng 法pháp 相tướng 。 最tối 勝thắng 。 讚tán 其kỳ 妙diệu 也dã 。 證chứng 此thử 最tối 勝thắng 。 名danh 為vi 世Thế 尊Tôn 。 修tu 此thử 最tối 勝thắng 。 名danh 最tối 勝thắng 子tử 。

不bất 生sanh 下hạ 。 合hợp 釋thích 也dã 。 謂vị 離ly 情tình 愛ái 欲dục 。 則tắc 轉chuyển 煩phiền 惱não 而nhi 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 受thọ 用dụng 法Pháp 樂lạc 。 靜tĩnh 妙diệu 也dã 。 離ly 塵trần 境cảnh 欲dục 。 則tắc 轉chuyển 生sanh 死tử 而nhi 得đắc 涅Niết 槃Bàn 。 法pháp 性tánh 真chân 樂nhạo/nhạc/lạc 。 寂tịch 滅diệt 也dã 。 若nhược 開khai 釋thích 之chi 。 亦diệc 可khả 云vân 離ly 煩phiền 惱não 欲dục 。 成thành 菩Bồ 提Đề 果Quả 。 寂tịch 靜tĩnh 生sanh 死tử 。 成thành 涅Niết 槃Bàn 果quả 。 二nhị 果quả 。 法pháp 中trung 最tối 勝thắng 也dã 。 阿a 蘭lan 若nhã 者giả 。 此thử 云vân 無vô 諠huyên 諍tranh 。 事sự 則tắc 所sở 居cư 閑nhàn 處xứ 。 無vô 諸chư 憒hội 閙náo 。 法pháp 則tắc 所sở 證chứng 真chân 理lý 。 無vô 有hữu 雜tạp 染nhiễm 。 事sự 理lý 俱câu 寂tịch 。 名danh 阿a 蘭lan 若nhã 。 今kim 且thả 約ước 法pháp 言ngôn 也dã 。 超siêu 出xuất 世thế 間gian 。 凡phàm 外ngoại 禪thiền 者giả 。 禪thiền 有hữu 三tam 。 一nhất 世thế 間gian 禪thiền 。 謂vị 四tứ 禪thiền (# 一nhất )# 。 四tứ 空không (# 二nhị )# 。 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm (# 三tam )# 。 二nhị 出xuất 世thế 間gian 禪thiền 。 謂vị 九cửu 想tưởng (# 一nhất )# 。 八bát 念niệm (# 二nhị )# 。 十thập 想tưởng (# 三tam )# 。 八bát 背bối/bội 捨xả (# 四tứ )# 。 八bát 勝thắng 處xứ (# 五ngũ )# 。 十thập 一nhất 切thiết 處xứ (# 六lục 觀quán 禪thiền 也dã )# 。 九cửu 次thứ 第đệ 定định 。 (# 七thất 鍊luyện 禪thiền 也dã )# 。 師Sư 子Tử 奮Phấn 迅Tấn 三Tam 昧Muội 。 (# 八bát 薰huân 禪thiền 也dã )# 。 超siêu 越việt 三tam 昧muội (# 九cửu 修tu 禪thiền 也dã )# 。 至chí 於ư 六lục 妙diệu 門môn (# 一nhất )# 。 十thập 六lục 特đặc 勝thắng (# 二nhị )# 。 通thông 明minh 觀quán (# 三tam )# 。 亦diệc 世thế 間gian 亦diệc 出xuất 世thế 間gian 禪thiền 也dã 。 三tam 出xuất 世thế 間gian 上thượng 上thượng 禪thiền 。 謂vị 自tự 性tánh 禪thiền 。 清thanh 淨tịnh 禪thiền 。 實thật 相tướng 定định 。 楞lăng 嚴nghiêm 定định 。 真Chân 如Như 三tam 昧muội 。 海Hải 印Ấn 三Tam 昧Muội 等đẳng 。 今kim 皆giai 證chứng 入nhập 。 故cố 曰viết 深thâm 。 圭# 山sơn 集tập 云vân 。 帶đái 諸chư 異dị 計kế 。 欣hân 上thượng 厭yếm 下hạ 而nhi 修tu 者giả 。 是thị 外ngoại 道đạo 禪thiền 。 正chánh 信tín 因nhân 果quả 。 亦diệc 以dĩ 欣hân 厭yếm 而nhi 修tu 者giả 。 是thị 凡phàm 夫phu 禪thiền 。 悟ngộ 我ngã 空không 偏thiên 真chân 之chi 理lý 而nhi 修tu 者giả 。 是thị 小Tiểu 乘Thừa 禪thiền 。 悟ngộ 我ngã 法pháp 二nhị 空không 所sở 顯hiển 。 真chân 理lý 而nhi 修tu 者giả 。 是thị 大Đại 乘Thừa 禪thiền 。 若nhược 頓đốn 悟ngộ 自tự 心tâm 。 本bổn 來lai 清thanh 淨tịnh 。 元nguyên 無vô 煩phiền 惱não 。 無vô 漏lậu 智trí 性tánh 。 本bổn 自tự 具cụ 足túc 。 此thử 心tâm 即tức 佛Phật 。 畢tất 竟cánh 無vô 異dị 。 依y 此thử 而nhi 修tu 者giả 。 是thị 最Tối 上Thượng 乘Thừa 禪thiền 。 亦diệc 名danh 如Như 來Lai 清thanh 淨tịnh 禪thiền 。 (# 文văn )# 佛Phật 悉tất 成thành 就tựu 。 故cố 曰viết 妙diệu 。 約ước 教giáo 。 且thả 住trụ 出xuất 世thế 小Tiểu 乘Thừa 禪thiền 。 故cố 云vân 爾nhĩ 也dã 。

四tứ 住trụ 者giả 。 佛Phật 攝nhiếp 眾chúng 生sanh 隨tùy 宜nghi 而nhi 住trụ 。 或hoặc 現hiện 天thiên 住trụ 。 謂vị 欲dục 天thiên 因nhân 。 即tức 十Thập 善Thiện 道Đạo 施thí 戒giới 心tâm 也dã (# 一nhất )# 。 或hoặc 現hiện 梵Phạm 住trụ 。 謂vị 梵Phạm 王Vương 因nhân 。 即tức 四tứ 禪thiền 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 也dã (# 二nhị )# 。 或hoặc 現hiện 聖thánh 住trụ 。 謂vị 三tam 乘thừa 因nhân 。 即tức 三tam 三tam 昧muội 也dã (# 三tam )# 。 或hoặc 現hiện 佛Phật 住trụ 。 謂vị 一Nhất 乘Thừa 因nhân 。 即tức 首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 百bách 八bát 三tam 昧muội 也dã (# 四tứ )# 。 波Ba 旬Tuần 。 此thử 云vân 極cực 惡ác 。 常thường 有hữu 惡ác 意ý 。 成thành 惡ác 法pháp 故cố 。 違vi 佛Phật 亂loạn 僧Tăng 。 置trí 莫mạc 大đại 故cố 。 釋thích 尊tôn 出xuất 時thời 魔ma 王vương 名danh 也dã 。 如như 別biệt 說thuyết 者giả 。 處xử 胎thai 經Kinh 云vân 。 菩Bồ 薩Tát 坐tọa 閻diêm 浮phù 樹thụ 。 四tứ 十thập 八bát 日nhật 。 觀quán 樹thụ 思tư 惟duy 。 感cảm 動động 天thiên 地địa 。 光quang 蔽tế 魔ma 宮cung 。 波Ba 旬Tuần 恐khủng 怖bố 。 召triệu 臣thần 兵binh 會hội 千thiên 子tử 。 告cáo 四tứ 女nữ 曰viết 。 汝nhữ 現hiện 姿tư 媚mị 。 壞hoại 佛Phật 道Đạo 意ý 。 女nữ 往vãng 佛Phật 前tiền 。 變biến 成thành 老lão 母mẫu 。 (# 文văn )# 觀quán 佛Phật 三tam 昧muội 云vân 。 魔ma 王vương 大đại 怒nộ 。 遍biến 勅sắc 八bát 部bộ 。 各các 興hưng 四tứ 兵binh 。 盡tận 其kỳ 變biến 態thái 。 又hựu 勅sắc 閻diêm 羅la 。 阿A 鼻Tỳ 苦khổ 具cụ 一nhất 切thiết 都đô 舉cử 。 向hướng 菩Bồ 薩Tát 所sở 。 菩Bồ 薩Tát 徐từ 舉cử 眉mi 毫hào 。 擬nghĩ 獄ngục 罪tội 人nhân 。 白bạch 毫hào 出xuất 水thủy 。 注chú 火hỏa 滅diệt 已dĩ 。 心tâm 得đắc 清thanh 涼lương 。 稱xưng 南Nam 無mô 佛Phật 。 以dĩ 智trí 慧tuệ 力lực 。 伸thân 手thủ 按án 地địa 。 應ứng 時thời 地địa 動động 。 魔ma 與dữ 兵binh 眾chúng 顛điên 倒đảo 而nhi 墮đọa 。 (# 文văn )# 餘dư 如như 本bổn 起khởi 。 軌quỹ 持trì 者giả 。 持trì 是thị 法pháp 體thể 。 謂vị 任nhậm 持trì 自tự 性tánh 也dã 。 如như 火hỏa 性tánh 煖noãn 水thủy 性tánh 濕thấp 等đẳng 。 軌quỹ 是thị 法pháp 用dụng 。 謂vị 軌quỹ 生sanh 物vật 解giải 也dã 。 如như 火hỏa 熟thục 物vật 水thủy 浮phù 舟chu 等đẳng 。 今kim 苦khổ 集tập 下hạ 墜trụy 。 滅diệt 道đạo 上thượng 升thăng 。 性tánh 各các 決quyết 定định 。 持trì 也dã 。 苦khổ 集tập 成thành 凡phàm 。 滅diệt 道đạo 作tác 聖thánh 。 業nghiệp 自tự 差sai 別biệt 。 軌quỹ 也dã 。 實thật 通thông 三tam 時thời 者giả 。 以dĩ 不bất 別biệt 出xuất 二nhị 七thất 三tam 七thất 故cố 。 六lục 該cai 五ngũ 者giả 。 初sơ 思tư 華hoa 嚴nghiêm 會hội 先tiên 照chiếu 時thời 。 離ly 十thập 不bất 可khả 說thuyết 諸chư 法pháp 愛ái 欲dục 。 無vô 障chướng 礙ngại 涅Niết 槃Bàn 法pháp 勝thắng 。 住trụ 法Pháp 界Giới 禪thiền 觀quán 。 降giáng/hàng 十thập 無vô 盡tận 魔ma 。 轉chuyển 根căn 本bổn 輪luân 。 度độ 圓viên 頓đốn 根căn 熟thục 眾chúng 生sanh 。 次thứ 思tư 阿a 含hàm 會hội 初sơ 轉chuyển 照chiếu 時thời 。 離ly 有hữu 漏lậu 情tình 欲dục 。 寂tịch 靜tĩnh 偏thiên 空không 涅Niết 槃Bàn 法pháp 妙diệu 。 住trụ 諦đế 緣duyên 禪thiền 觀quán 。 降giáng/hàng 界giới 內nội 四tứ 魔ma 。 轉chuyển 小Tiểu 乘Thừa 法Pháp 輪luân 。 度độ 人nhân 天thiên 中trung 凡phàm 夫phu 外ngoại 道đạo 。 深thâm 密mật 會hội 中trung 轉chuyển 照chiếu 時thời 。 離ly 無vô 漏lậu 法pháp 欲dục 。 靜tĩnh 居cư 無vô 住trụ 涅Niết 槃Bàn 勝thắng 境cảnh 。 住trụ 唯duy 識thức 禪thiền 觀quán 。 降giáng/hàng 界giới 外ngoại 四tứ 魔ma 。 轉chuyển 三tam 乘thừa 法Pháp 輪luân 。 度độ 二Nhị 乘Thừa 愚ngu 法pháp 一nhất 類loại 。 妙diệu 智trí 會hội 後hậu 轉chuyển 照chiếu 時thời 。 離ly 漏lậu 無vô 漏lậu 諸chư 法pháp 相tướng 欲dục 。 寂tịch 止chỉ 無vô 相tướng 涅Niết 槃Bàn 勝thắng 境cảnh 。 住trụ 真chân 空không 禪thiền 觀quán 。 降giáng/hàng 界giới 內nội 外ngoại 取thủ 法pháp 相tướng 魔ma 。 轉chuyển 一Nhất 乘Thừa 法Pháp 輪luân 。 度độ 三tam 乘thừa 權quyền 教giáo 一nhất 類loại 。 三tam 思tư 法pháp 華hoa 涅Niết 槃Bàn 會hội 還hoàn 照chiếu 時thời 。 離ly 漏lậu 無vô 漏lậu 諸chư 法pháp 性tánh 欲dục 。 究cứu 竟cánh 如Như 來Lai 大đại 般Bát 涅Niết 槃Bàn 。 寂tịch 靜tĩnh 法pháp 勝thắng 。 住trụ 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 禪thiền 觀quán 。 降giáng/hàng 界giới 內nội 外ngoại 非phi 法pháp 相tướng 魔ma 。 轉chuyển 歸quy 本bổn 輪luân 。 度độ 一Nhất 乘Thừa 根căn 熟thục 眾chúng 生sanh 。 下hạ 文văn 既ký 云vân 鹿lộc 苑uyển 轉chuyển 諦đế 。 則tắc 小tiểu 教giáo 義nghĩa 顯hiển 餘dư 會hội 隱ẩn 含hàm 。 自tự 可khả 知tri 矣hĩ 。 又hựu 諸chư 佛Phật 出xuất 世thế 。 必tất 具cụ 八bát 相tương/tướng 。 謂vị 降giáng/hàng 兜Đâu 率Suất 。 托thác 胎thai 。 出xuất 胎thai 。 出xuất 家gia 。 降hàng 魔ma 。 成thành 道Đạo 。 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 今kim 成thành 道Đạo 中trung 攝nhiếp 前tiền 四tứ 相tương/tướng 。 度độ 生sanh 中trung 攝nhiếp 涅Niết 槃Bàn 相tương/tướng 。 餘dư 思tư 之chi 。

△# 二nhị 序tự 轉chuyển 輪luân 度độ 人nhân 以dĩ 證chứng 處xứ 眾chúng 。

於ư 鹿Lộc 野Dã 苑Uyển 中trung 。 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 法Pháp 輪luân 。 度độ 憍Kiều 陳Trần 如Như 等đẳng 五ngũ 人nhân 。 而nhi 證chứng 道Đạo 果Quả 。

【# 疏sớ/sơ 】# 鹿Lộc 野Dã 苑Uyển 者giả 。 群quần 鹿lộc 所sở 居cư 故cố 。 亦diệc 名danh 仙tiên 苑uyển 。 古cổ 仙tiên 棲tê 止chỉ 故cố 。 亦diệc 名danh 柰nại 苑uyển 。 從tùng 樹thụ 為vi 名danh 也dã 。 四Tứ 諦Đế 。 謂vị 苦Khổ 集Tập 滅Diệt 道Đạo 。 四tứ 真Chân 諦Đế 理lý 。 苦khổ 以dĩ 逼bức 惱não 為vi 義nghĩa 。 即tức 三tam 苦khổ 八bát 苦khổ 等đẳng 。 集tập 以dĩ 招chiêu 感cảm 為vi 義nghĩa 。 即tức 見kiến 思tư 二nhị 惑hoặc 等đẳng 。 滅diệt 以dĩ 累lũy/lụy/luy 盡tận 為vi 義nghĩa 。 即tức 有hữu 餘dư 無vô 餘dư 二nhị 種chủng 涅Niết 槃Bàn 。 道đạo 以dĩ 除trừ 患hoạn 為vi 義nghĩa 。 即tức 三Tam 十Thập 七Thất 道Đạo 品Phẩm 。 前tiền 二nhị 是thị 世thế 間gian 因nhân 果quả 。 後hậu 二nhị 是thị 出xuất 世thế 因nhân 果quả 。 有hữu 苦khổ 可khả 知tri 。 苦khổ 定định 是thị 苦khổ 等đẳng 。 故cố 名danh 為vi 諦đế 。 轉chuyển 有hữu 三tam 。 一nhất 示thị 相tương/tướng 轉chuyển 。 謂vị 此thử 是thị 苦khổ 。 乃nãi 至chí 此thử 是thị 道đạo 。 二nhị 勸khuyến 修tu 轉chuyển 。 謂vị 苦khổ 應ưng 知tri 。 集tập 應ưng 斷đoạn 。 滅diệt 應ưng 證chứng 。 道đạo 應ưng 修tu 。 三tam 作tác 證chứng 轉chuyển 。 謂vị 苦khổ 我ngã 已dĩ 知tri 不bất 復phục 更cánh 知tri 。 乃nãi 至chí 道đạo 我ngã 已dĩ 修tu 不bất 復phục 更cánh 修tu 。 此thử 即tức 十thập 二nhị 教giáo 法Pháp 輪luân 也dã 。 又hựu 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 法pháp 時thời 。 即tức 能năng 生sanh 聖thánh 慧tuệ 眼nhãn 。 別biệt 有hữu 三tam 相tương/tướng 。 名danh 智trí 明minh 覺giác 。 依y 去khứ 來lai 今kim 。 而nhi 有hữu 差sai 別biệt 。 或hoặc 眼nhãn 智trí 明minh 覺giác 。 隨tùy 轉chuyển 隨tùy 生sanh 。 此thử 即tức 十Thập 二Nhị 行Hạnh 法Pháp 輪Luân 也dã 。 唯duy 行hành 無vô 教giáo 。 不bất 名danh 為vi 法pháp 。 有hữu 教giáo 無vô 行hành 。 亦diệc 無vô 輪luân 名danh 。 為vi 有hữu 三tam 根căn 。 生sanh 三tam 慧tuệ 。 成thành 三tam 道đạo 。 故cố 三tam 轉chuyển 輪luân 。

憍kiêu 陳trần 如như 者giả 姓tánh 也dã 。 此thử 鄰lân 火hỏa 器khí 。 婆Bà 羅La 門Môn 種chủng 。 其kỳ 先tiên 事sự 火hỏa 。 從tùng 此thử 命mạng 族tộc 。 名danh 阿a 若nhược 。 此thử 翻phiên 已dĩ 知tri 。 亦diệc 翻phiên 為vi 解giải 。 或hoặc 云vân 了liễu 本bổn 際tế 等đẳng 。 等đẳng 五ngũ 人nhân 者giả 。 即tức 頞át 鞞bệ 。 跋bạt 提đề 。 迦Ca 葉Diếp 。 拘câu 利lợi 也dã 。 頞át 鞞bệ 。 此thử 云vân 馬mã 勝thắng 。 跋bạt 提đề 。 此thử 云vân 小tiểu 賢hiền 。 并tinh 拘câu 利lợi 太thái 了liễu 。 父phụ 之chi 親thân 也dã 。 十Thập 力Lực 迦Ca 葉Diếp 。 及cập 憍kiêu 陳trần 如như 。 母mẫu 之chi 親thân 也dã 。

證chứng 道Đạo 果Quả 者giả 。 太thái 子tử 入nhập 山sơn 。 父phụ 王vương 思tư 念niệm 。 乃nãi 命mạng 家gia 屬thuộc 三tam 人nhân 。 舅cữu 氏thị 二nhị 人nhân 。 尋tầm 訪phỏng 住trụ 止chỉ 。 隨tùy 侍thị 動động 靜tĩnh 。 二nhị 人nhân 著trước 五ngũ 欲dục 。 太thái 子tử 初sơ 食thực 麻ma 麥mạch 。 勤cần 行hành 苦khổ 行hạnh 。 便tiện 捨xả 之chi 去khứ 。 三tam 人nhân 著trước 苦khổ 行hạnh 。 太thái 子tử 後hậu 受thọ 飲ẩm 食thực 乳nhũ 糜mi 酥tô 油du 。 捨xả 其kỳ 苦khổ 行hạnh 。 亦diệc 復phục 遠viễn 去khứ 。 洎kịp 成thành 佛Phật 果quả 。 念niệm 誰thùy 先tiên 度độ 。 因nhân 思tư 五ngũ 人nhân 侍thị 隨tùy 勞lao 苦khổ 。 即tức 往vãng 波ba 羅la 柰nại (# 此thử 翻phiên 江giang 繞nhiễu 城thành 。 即tức 柰nại 苑uyển 也dã )# 。 為vi 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。 陳trần 如như 得đắc 法Pháp 眼nhãn 淨tịnh 。 四tứ 人nhân 未vị 得đắc 。 佛Phật 又hựu 重trùng 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。 四tứ 人nhân 得đắc 法Pháp 眼nhãn 淨tịnh 。 因nhân 語ngữ 之chi 曰viết 。 一nhất 著trước 五ngũ 欲dục 。 一nhất 著trước 苦khổ 行hạnh 。 皆giai 非phi 中trung 道đạo 。 離ly 此thử 二nhị 邊biên 。 是thị 名danh 中Trung 道Đạo 。 次thứ 又hựu 為vi 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。 五ngũ 人nhân 同đồng 時thời 。 得đắc 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 。 成thành 羅La 漢Hán 果quả 。 佛Phật 三tam 問vấn 知tri 法pháp 未vị 。 即tức 三tam 答đáp 云vân 已dĩ 知tri 。 地địa 神thần 唱xướng 。 空không 神thần 傳truyền 。 乃nãi 至chí 梵Phạm 世Thế 。

陳trần 如như 最tối 前tiền 。 見kiến 佛Phật 相tương/tướng 。 聞văn 法Pháp 鼓cổ (# 教giáo )# 。 服phục 道đạo 香hương (# 行hành )# 。 嘗thường 甘cam 露lộ (# 理lý )# 。 入nhập 聖thánh 流lưu (# 初sơ 果quả )# 。 成thành 無vô 漏lậu (# 四Tứ 果Quả 果quả 也dã )# 。 在tại 一nhất 切thiết 人nhân 天thiên 。 羅La 漢Hán 之chi 先tiên 。 故cố 但đãn 標tiêu 陳trần 如như 以dĩ 攝nhiếp 餘dư 四tứ 也dã 。 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 輪luân 。 是thị 法pháp 。 五ngũ 人nhân 證chứng 果Quả 。 是thị 僧Tăng 。 加gia 前tiền 世Thế 尊Tôn 。 是thị 佛Phật 前tiền 思tư 離ly 欲dục 法pháp 勝thắng 。 今kim 令linh 證chứng 道đạo 。 前tiền 思tư 轉chuyển 何hà 法Pháp 輪luân 。 今kim 示thị 四Tứ 諦Đế 法pháp 藥dược 。 先tiên 聞văn 鹿lộc 野dã 。 前tiền 思tư 度độ 何hà 眾chúng 生sanh 。 今kim 度độ 陳trần 如như 五ngũ 人nhân 。 準chuẩn 知tri 前tiền 章chương 唯duy 主chủ 成thành 就tựu 。 此thử 章chương 攝nhiếp 餘dư 五ngũ 成thành 就tựu 矣hĩ 。 鹿lộc 野dã 處xứ 中trung 攝nhiếp 時thời 。 賢hiền 首thủ 教giáo 章chương 云vân 。 或hoặc 三tam 七thất 後hậu 說thuyết 。 如như 法Pháp 華hoa 等đẳng 。 或hoặc 六lục 七thất 後hậu 說thuyết 。 如như 四tứ 分phần/phân 律luật 薩tát 婆bà 多đa 論luận 。 或hoặc 七thất 七thất 日nhật 說thuyết 。 如như 興hưng 起khởi 行hành 經kinh 。 或hoặc 八bát 七thất 日nhật 說thuyết 。 如như 十thập 誦tụng 律luật 。 或hoặc 五ngũ 十thập 七thất 日nhật 後hậu 說thuyết 。 如như 智Trí 度Độ 論luận 。 或hoặc 第đệ 二nhị 年niên 方phương 度độ 五ngũ 人nhân 。 如như 十thập 二nhị 遊du 經kinh 。 (# 文văn )# 轉chuyển 輪luân 。 聞văn 成thành 就tựu 也dã 。 證chứng 道đạo 。 信tín 成thành 就tựu 也dã 。 下hạ 之chi 四tứ 十thập 二nhị 章chương 。 皆giai 釋thích 四Tứ 諦Đế 相tương/tướng 故cố 。 五ngũ 人nhân 而nhi 言ngôn 眾chúng 者giả 。 大đại 論luận 引dẫn 大đại 品phẩm 經Kinh 云vân 。 初sơ 轉chuyển 法Pháp 輪luân 時thời 。 陳trần 如như 得đắc 初sơ 果quả 。 八bát 萬vạn 諸chư 天thiên 。 得đắc 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 等đẳng 。 (# 文văn )# 六lục 既ký 成thành 就tựu 。 豈khởi 不bất 足túc 徵trưng 。 則tắc 遐hà 方phương 異dị 世thế 自tự 諦đế 信tín 而nhi 無vô 餘dư 議nghị 矣hĩ 。

【# 鈔sao 】# 八bát 苦khổ 等đẳng 者giả 。 指chỉ 十thập 苦khổ 百bách 一nhất 十thập 苦khổ 。 凡phàm 三tam 界giới 內nội 六lục 道đạo 生sanh 死tử 。 皆giai 苦khổ 相tương/tướng 也dã 。 二nhị 惑hoặc 等đẳng 者giả 。 惑hoặc 與dữ 業nghiệp 俱câu 。 能năng 招chiêu 生sanh 死tử 苦khổ 故cố 。 累lũy/lụy/luy 。 生sanh 死tử 也dã 。 惑hoặc 業nghiệp 既ký 盡tận 。 則tắc 無vô 生sanh 死tử 累lũy/lụy/luy 矣hĩ 。 故cố 云vân 累lũy/lụy/luy 盡tận 為vi 滅diệt 。 滅Diệt 諦Đế 之chi 體thể 。 是thị 二nhị 涅Niết 槃Bàn 。 子tử 縛phược 已dĩ 盡tận 名danh 有hữu 餘dư 。 灰hôi 身thân 泯mẫn 智trí 名danh 無vô 餘dư 。 雖tuy 非phi 真Chân 諦Đế 。 能năng 冥minh 於ư 理lý 故cố 。 患hoạn 。 煩phiền 惱não 也dã 。 廣quảng 雖tuy 三tam 十thập 七thất 。 略lược 唯duy 戒giới 定định 慧tuệ 。 此thử 正chánh 助trợ 道đạo 。 能năng 除trừ 煩phiền 惱não 。 通thông 至chí 涅Niết 槃Bàn 故cố 。 因nhân 果quả 者giả 。 集tập 為vi 因nhân 。 苦khổ 為vi 果quả 。 道đạo 為vi 因nhân 。 滅diệt 為vi 果quả 也dã 。 先tiên 果quả 後hậu 因nhân 者giả 。 小Tiểu 乘Thừa 根căn 鈍độn 。 知tri 苦khổ 斷đoạn 集tập 。 慕mộ 滅diệt 修tu 道Đạo 故cố 。 等đẳng 者giả 。 謂vị 有hữu 集tập 可khả 斷đoạn 。 集tập 定định 是thị 集tập 。 有hữu 滅diệt 可khả 證chứng 。 滅diệt 決quyết 定định 滅diệt 。 有hữu 道đạo 可khả 修tu 。 道đạo 必tất 是thị 道đạo 。 遺di 教giáo 經Kinh 云vân 。 苦Khổ 諦Đế 實thật 苦khổ 。 不bất 可khả 令linh 樂lạc 。 乃nãi 至chí 道đạo 是thị 真chân 道đạo 。 更cánh 無vô 餘dư 道đạo 。

世Thế 尊Tôn 。 月nguyệt 可khả 令linh 熱nhiệt 。 日nhật 可khả 令linh 冷lãnh 。 佛Phật 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。 不bất 可khả 令linh 異dị 。 (# 文văn )# 諦đế 者giả 。 真chân 實thật 不bất 虗hư 也dã 。 又hựu 下hạ 。 釋thích 有hữu 二nhị 意ý 。 初sơ 會hội 玄huyền 約ước 諦đế 。 每mỗi 一nhất 諦đế 下hạ 生sanh 智trí 等đẳng 。 三tam 諦đế 雖tuy 三tam 轉chuyển 。 智trí 等đẳng 無vô 異dị 。 故cố 十thập 二nhị 也dã 。 去khứ 來lai 今kim 者giả 。 智trí 去khứ 明minh 來lai 覺giác 今kim 也dã 。 或hoặc 下hạ 。 二nhị 文văn 句cú 約ước 轉chuyển 。 初sơ 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 時thời 生sanh 眼nhãn 智trí 明minh 覺giác 四tứ 心tâm 。 二nhị 三tam 亦diệc 然nhiên 。 故cố 十thập 二nhị 也dã 。 苦khổ 法Pháp 忍Nhẫn (# 因nhân 也dã )# 為vi 眼nhãn 。 苦khổ 法pháp 智trí (# 果quả 也dã )# 為vi 智trí 。 苦khổ 類loại (# 比tỉ 也dã )# 忍nhẫn 為vi 明minh 。 苦khổ 類loại 智trí 為vi 覺giác 。 餘dư 三tam 諦đế 亦diệc 爾nhĩ 。 共cộng 有hữu 四tứ 十thập 八bát 也dã 。 唯duy 下hạ 。 將tương 教giáo 釋thích 法pháp 。 用dụng 行hành 釋thích 輪luân 。 法pháp 以dĩ 開khai 解giải 為vi 義nghĩa 。 若nhược 不bất 解giải 理lý 。 非phi 法pháp 也dã 。 有hữu 行hành 無vô 教giáo 。 豈khởi 能năng 解giải 理lý 。 輪luân 以dĩ 摧tồi 碾niễn 為vi 義nghĩa 。 若nhược 不bất 摧tồi 惑hoặc 。 非phi 輪luân 也dã 。 唯duy 教giáo 無vô 行hành 。 豈khởi 能năng 摧tồi 惑hoặc 。 故cố 教giáo 十thập 二nhị 為vi 能năng 轉chuyển 。 行hành 十thập 二nhị 為vi 所sở 轉chuyển 也dã 。 為vi 下hạ 。 難nạn/nan 云vân 。 何hà 故cố 須tu 三tam 轉chuyển 耶da 。 通thông 曰viết 。 為vi 眾chúng 生sanh 有hữu 上thượng 中trung 下hạ 。 三tam 種chủng 根căn 故cố 。 生sanh 聞văn 思tư 修tu 三tam 慧tuệ 各các 別biệt 故cố 。 成thành 見kiến 修tu 證chứng 三tam 道đạo 有hữu 前tiền 後hậu 故cố 。

已dĩ 知tri 證chứng 知tri 四Tứ 諦Đế 也dã 。 或hoặc 言ngôn 無vô 知tri 。 即tức 是thị 知tri 滅diệt 耳nhĩ 。 亦diệc 可khả 以dĩ 無vô 生sanh 智trí 為vi 名danh 也dã 。 解giải 者giả 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 我ngã 初sơ 稱xưng 解giải 。 了liễu 本bổn 際tế 者giả 。 即tức 是thị 知tri 真Chân 諦Đế 際tế 耳nhĩ 。 婆bà 沙sa 阿a 毗tỳ 曇đàm 。 皆giai 稱xưng 此thử 名danh 。 諸chư 經kinh 有hữu 翻phiên 為vi 得đắc 道Đạo 。 謂vị 最tối 先tiên 得đắc 道Đạo 果quả 故cố 。 所sở 以dĩ 言ngôn 等đẳng 。

頞át 鞞bệ 下hạ 。 有hữu 云vân 釋thích 摩ma 男nam 。 或hoặc 云vân 跋bạt 提đề 摩ma 男nam 。 或hoặc 云vân 摩ma 男nam 拘câu 利lợi 。 或hoặc 單đơn 云vân 摩ma 訶ha 男nam 。 因nhân 此thử 諸chư 釋thích 混hỗn 濫lạm 莫mạc 辨biện 。 今kim 定định 解giải 云vân 。 摩ma 訶ha 男nam 者giả 。 摩ma 訶ha 翻phiên 長trường/trưởng 大đại 。 男nam 子tử 也dã 。 乃nãi 長trưởng 子tử 之chi 通thông 稱xưng 。 釋Thích 摩Ma 男Nam 者giả 。 指chỉ 阿a 若nhược 言ngôn 。 四tứ 姓tánh 出xuất 家gia 。 同đồng 名danh 釋Thích 氏thị 。 佛Phật 初sơ 成thành 道Đạo 。 最tối 先tiên 得đắc 度độ 。 故cố 分phân 別biệt 功công 德đức 論luận 云vân 。 佛Phật 最tối 長trưởng 子tử 即tức 陳trần 如như 也dã 。 最tối 小tiểu 子tử 者giả 即tức 須tu 跋bạt 也dã 。 跋bạt 提đề 摩ma 男nam 。 摩ma 男nam 拘câu 利lợi 者giả 。 跋bạt 提đề 。 甘Cam 露Lộ 飯Phạn 王Vương 之chi 長trưởng 子tử 。 拘câu 利lợi 。 斛hộc 飯phạn 王vương 之chi 長trưởng 子tử 。 故cố 皆giai 稱xưng 摩ma 訶ha 男nam 也dã 。 單đơn 云vân 摩ma 男nam 者giả 。 觀quán 餘dư 四tứ 名danh 。 知tri 此thử 是thị 某mỗ 。 如như 云vân 拘câu 隣lân 頞át 鞞bệ 摩ma 男nam 拘câu 利lợi 迦Ca 葉Diếp 。 則tắc 摩ma 男nam 指chỉ 跋bạt 提đề 也dã 。 或hoặc 云vân 頞át 鞞bệ 跋bạt 提đề 摩ma 男nam 拘câu 隣lân 迦Ca 葉Diếp 。 則tắc 摩ma 男nam 指chỉ 拘câu 利lợi 也dã 。 拘câu 隣lân 。 即tức 憍kiêu 陳trần 。 有hữu 混hỗn 作tác 拘câu 利lợi 者giả 非phi 。 至chí 梵Phạm 世Thế 者giả 。 輪Luân 王Vương 出xuất 世thế 。 聲thanh 至chí 他tha 化hóa 。 以dĩ 十Thập 善Thiện 生sanh 欲dục 天thiên 故cố 。 陳trần 如như 得đắc 道Đạo 。 聲thanh 至chí 梵Phạm 天Thiên 。 以dĩ 離ly 欲dục 寂tịch 靜tĩnh 。 直trực 徹triệt 梵Phạm 故cố 。 佛Phật 得đắc 道Đạo 聲thanh 。 至chí 尼ni 吒tra 天thiên 。 以dĩ 佛Phật 道Đạo 究cứu 竟cánh 。 上thượng 窮cùng 有hữu 頂đảnh 故cố 。 雜tạp 阿a 含hàm 說thuyết 。 毗Tỳ 沙Sa 門Môn 天Thiên 王Vương 。 持trì 葢# 燈đăng 隨tùy 劫kiếp 賓tân 那na 。 帝Đế 釋Thích 持trì 葢# 燈đăng 隨tùy 迦Ca 葉Diếp 。 梵Phạm 王Vương 持trì 葢# 燈đăng 隨tùy 陳trần 如như 。 阿A 難Nan 持trì 傘tản 葢# 燈đăng 。 隨tùy 如Như 來Lai 後hậu 。 (# 文văn )# 亦diệc 此thử 意ý 也dã 。 問vấn 。 何hà 先tiên 度độ 此thử 五ngũ 人nhân 。 答đáp 。 宿túc 緣duyên 所sở 追truy 。 一nhất 者giả 。 如Như 來Lai 昔tích 為vi 忍nhẫn 辱nhục 仙tiên 人nhân 。 為vi 諸chư 女nữ 說thuyết 法Pháp 。 歌Ca 利Lợi 王Vương 瞋sân 割cát 身thân 臂tý 等đẳng 。 血huyết 變biến 為vi 乳nhũ 。 佛Phật 誓thệ 令linh 初sơ 聞văn 法Pháp 。 得đắc 甘cam 露lộ 味vị 。 王vương 者giả 拘câu 隣lân 是thị 。 仙tiên 者giả 如Như 來Lai 是thị 。 二nhị 者giả 。 佛Phật 昔tích 饑cơ 世thế 。 化hóa 為vi 赤xích 目mục 大đại 魚ngư 。 木mộc 工công 五ngũ 人nhân 。 先tiên 斫chước 魚ngư 肉nhục 。 佛Phật 誓thệ 來lai 世thế 先tiên 度độ 此thử 等đẳng 。 與dữ 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 。 三tam 者giả 。 世Thế 尊Tôn 昔tích 為vi 太thái 子tử 。 名danh 須Tu 闍Xà 提Đề 。 與dữ 父phụ 母mẫu 避tị 難nạn/nan 至chí 隣lân 國quốc 。 未vị 到đáo 糧lương 盡tận 。 太thái 子tử 每mỗi 日nhật 。 割cát 三tam 斤cân 肉nhục 。 二nhị 分phần 奉phụng 親thân 。 一nhất 分phần 自tự 食thực 。 天thiên 帝đế 試thí 之chi 。 誓thệ 言ngôn 真chân 實thật 。 即tức 時thời 身thân 瘡sang 平bình 復phục 如như 故cố 。 帝Đế 釋Thích 歎thán 善thiện 。 願nguyện 當đương 來lai 世thế 。 得đắc 菩Bồ 提Đề 時thời 。 先tiên 度độ 我ngã 等đẳng 。 太thái 子tử 者giả 佛Phật 是thị 。 天thiên 帝đế 者giả 陳trần 如như 是thị 。 四tứ 者giả 。 迦Ca 葉Diếp 佛Phật 時thời 。 九cửu 人nhân 學học 道Đạo 。 五ngũ 人nhân 未vị 得đắc 果quả 。 誓thệ 於ư 釋Thích 迦Ca 佛Phật 法Pháp 中trung 最tối 先tiên 開khai 悟ngộ 。 成thành 羅La 漢Hán 果quả 。 詳tường 如như 因nhân 果quả 報báo 恩ân 經kinh 明minh 。 初sơ 二nhị 佛Phật 願nguyện 先tiên 度độ 。 後hậu 二nhị 自tự 願nguyện 先tiên 聞văn 。 故cố 先tiên 成thành 也dã 。 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 下hạ 。 上thượng 別biệt 釋thích 。 此thử 總tổng 明minh 。 先tiên 出xuất 三Tam 寶Bảo 。 以dĩ 鹿lộc 苑uyển 初sơ 唱xướng 。 三Tam 寶Bảo 始thỉ 名danh 。 故cố 法pháp 華hoa 云vân 。 及cập 以dĩ 阿A 羅La 漢Hán 。 法Pháp 僧Tăng 差sai 別biệt 名danh 。

(# 文văn )# 前tiền 思tư 下hạ 。 次thứ 對đối 三tam 思tư 。 法pháp 華hoa 亦diệc 云vân 。 思tư 惟duy 是thị 事sự 已dĩ 。 即tức 趣thú 波ba 羅la 柰nại 。 諸chư 法pháp 寂tịch 滅diệt 相tướng 。 不bất 可khả 以dĩ 言ngôn 宣tuyên 。 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 為vì 五ngũ 比Bỉ 丘Khâu 說thuyết 。 是thị 名danh 轉Chuyển 法Pháp 輪Luân 。 便tiện 有hữu 涅Niết 槃Bàn 音âm 。 (# 文văn )# 方phương 便tiện 為vi 說thuyết 。 有hữu 涅Niết 槃Bàn 音âm 。 則tắc 思tư 法pháp 妙diệu 無vô 妄vọng 也dã 。 為vì 五ngũ 比Bỉ 丘Khâu 。 則tắc 思tư 根căn 器khí 不bất 虗hư 也dã 。 趣thú 波Ba 羅La 奈Nại 。 轉chuyển 四Tứ 諦Đế 輪luân 。 則tắc 思tư 惟duy 聞văn 有hữu 在tại 也dã 。 問vấn 。 何hà 法pháp 華hoa 中trung 名danh 五ngũ 比Bỉ 丘Khâu 。 今kim 經kinh 稱xưng 人nhân 耶da 。 答đáp 。 一nhất 者giả 。 彼bỉ 約ước 出xuất 家gia 僧Tăng 言ngôn 。 此thử 約ước 在tại 俗tục 人nhân 說thuyết 。 釋Thích 迦Ca 譜# 曰viết 。 佛Phật 為vi 解giải 說thuyết 。 三tam 有hữu 諸chư 苦khổ 。 陳trần 如như 最tối 初sơ 悟ngộ 解giải 。 得đắc 法Pháp 眼nhãn 淨tịnh 。 (# 初sơ 果quả 見kiến 諦Đế 也dã )# 。 次thứ 為vi 四tứ 人nhân 。 重trùng 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。 亦diệc 離ly 塵trần 垢cấu 。

時thời 彼bỉ 五ngũ 人nhân 。 既ký 見kiến 道đạo 迹tích 。 欲dục 求cầu 出xuất 家gia 。 世Thế 尊Tôn 喚hoán 言ngôn 善thiện 來lai 比Bỉ 丘Khâu 。 鬚tu 髮phát 自tự 落lạc 。 即tức 成thành 沙Sa 門Môn 。 重trùng 說thuyết 五ngũ 陰ấm 苦khổ 空không 無vô 我ngã 。 證chứng 成thành 羅La 漢Hán 。 二nhị 者giả 。 此thử 約ước 最tối 初sơ 開khai 漸tiệm 之chi 始thỉ 。 欲dục 令linh 轉chuyển 凡phàm 成thành 聖thánh 。 故cố 言ngôn 人nhân 彼bỉ 約ước 最tối 後hậu 劇kịch 談đàm 祕bí 妙diệu 。 欲dục 令linh 轉chuyển 權quyền 成thành 實thật 。 故cố 言ngôn 比Bỉ 丘Khâu 。 又hựu 佛Phật 生sanh 人nhân 世thế 。 人nhân 為vi 證chứng 故cố 。 於ư 六lục 道đạo 中trung 。 唯duy 人nhân 能năng 故cố 。 天thiên 從tùng 人nhân 中trung 得đắc 善thiện 利lợi 故cố 。 唯duy 人nhân 道đạo 中trung 具cụ 四tứ 眾chúng 故cố 。 僧Tăng 佛Phật 事sự 業nghiệp 示thị 同đồng 人nhân 故cố 。 是thị 以dĩ 此thử 經Kinh 特đặc 言ngôn 人nhân 也dã 。

準chuẩn 知tri 下hạ 。 三tam 結kết 六lục 就tựu 。 六lục 種chủng 可khả 證chứng 。 又hựu 何hà 疑nghi 哉tai 。 故cố 智trí 論luận 云vân 。 說thuyết 時thời 方phương 人nhân 令linh 生sanh 信tín 故cố (# 文văn )# 。

△# 次thứ 發phát 起khởi 序tự 三tam 。 初sơ 會hội 眾chúng 陳trần 疑nghi 。

復phục 有hữu 比Bỉ 丘Khâu 。 所sở 說thuyết 諸chư 疑nghi 。 求cầu 佛Phật 進tiến 止chỉ 。

【# 疏sớ/sơ 】# 發phát 起khởi 者giả 。 發phát 明minh 生sanh 起khởi 正chánh 宗tông 之chi 法pháp 也dã 。 如như 維duy 摩ma 示thị 疾tật 。 楞lăng 伽già 歡hoan 笑tiếu 。 金kim 剛cang 乞khất 食thực 。 法pháp 華hoa 放phóng 光quang 。 蘭lan 盆bồn 救cứu 母mẫu 。 彌di 陀đà 根căn 悅duyệt 。 今kim 經kinh 以dĩ 陳trần 疑nghi 開khai 解giải 為vi 發phát 起khởi 。 何hà 者giả 。 疑nghi 去khứ 則tắc 信tín 自tự 生sanh 。 解giải 來lai 則tắc 理lý 自tự 顯hiển 。 由do 之chi 斷đoạn 惑hoặc 證chứng 真chân 。 超siêu 凡phàm 入nhập 聖thánh 。 若nhược 不bất 疑nghi 悟ngộ 。 道Đạo 果Quả 何hà 從tùng 。 所sở 以dĩ 信tín 相tương/tướng 懷hoài 疑nghi 。 纔tài 聞văn 壽thọ 量lượng 之chi 談đàm 。 韋vi 提đề 起khởi 惑hoặc 。 始thỉ 明minh 淨tịnh 土độ 之chi 說thuyết 。 則tắc 一nhất 咨tư 決quyết 之chi 間gian 。 其kỳ 利lợi 豈khởi 曰viết 小tiểu 哉tai 。

復phục 有hữu 者giả 承thừa 前tiền 。 謂vị 佛Phật 說thuyết 四Tứ 諦Đế 時thời 。 不bất 但đãn 五ngũ 人nhân 與dữ 會hội 復phục 有hữu 無vô 量lượng 。 聲Thanh 聞Văn 人nhân 等đẳng 亦diệc 所sở 同đồng 聞văn 也dã 。 比Bỉ 丘Khâu 梵Phạn 語ngữ 。 此thử 云vân 乞khất 士sĩ 。 乞khất 食thực 資tư 身thân 。 乞khất 法pháp 資tư 心tâm 故cố 。 亦diệc 云vân 怖bố 魔ma 。 出xuất 家gia 離ly 欲dục 。 魔ma 大đại 怖bố 畏úy 故cố 。 亦diệc 云vân 破phá 惡ác 。 能năng 破phá 一nhất 切thiết 。 煩phiền 惱não 惡ác 使sử 故cố 。 諸chư 疑nghi 者giả 。 謂vị 於ư 三tam 有hữu 五ngũ 蘊uẩn 十Thập 善Thiện 四Tứ 諦Đế 等đẳng 諸chư 法pháp 中trung 。 起khởi 種chủng 種chủng 惑hoặc 也dã 。 求cầu 。 祈kỳ 懇khẩn 也dã 。

進tiến 止chỉ 。 取thủ 捨xả 也dã 。 謂vị 進tiến 取thủ 悟ngộ 門môn 而nhi 捨xả 去khứ 疑nghi 網võng 也dã 。

【# 鈔sao 】# 復phục 有hữu 無vô 量lượng 。 聲Thanh 聞Văn 人nhân 者giả 。 一nhất 約ước 同đồng 會hội 。 如như 大đại 論luận 云vân 。 諸chư 佛Phật 法Pháp 輪luân 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 顯hiển 。 二nhị 者giả 密mật 。 初sơ 轉chuyển 時thời 。 諸chư 聲Thanh 聞Văn 見kiến 八bát 萬vạn 諸chư 天thiên 。 陳trần 如như 一nhất 人nhân 。 得đắc 法Pháp 眼nhãn 淨tịnh 。 顯hiển 也dã 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 見kiến 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 人nhân 得đắc 二Nhị 乘Thừa 。 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 人nhân 。 得đắc 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 。 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 人nhân 。 發phát 無vô 上thượng 道Đạo 心tâm 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 阿a 僧tăng 祇kỳ 人nhân 。 得đắc 初Sơ 地Địa 乃nãi 至chí 十Thập 地Địa 。 密mật 也dã 。 (# 文văn )# 準chuẩn 知tri 。 當đương 會hội 自tự 有hữu 無vô 量lượng 二Nhị 乘Thừa 人nhân 矣hĩ 。 二nhị 約ước 別biệt 時thời 。 釋Thích 迦Ca 譜# 會hội 玄huyền 記ký 皆giai 曰viết 。 十thập 二nhị 遊du 行hành 經Kinh 云vân 。 佛Phật 成thành 道Đạo 第đệ 二nhị 年niên 。 度độ 五ngũ 比Bỉ 丘Khâu 。 第đệ 三tam 年niên 。 度độ 迦Ca 葉Diếp 兄huynh 弟đệ 三tam 人nhân 。 第đệ 五ngũ 年niên 。 度độ 身thân 子tử 目Mục 連Liên 等đẳng 。 (# 文văn )# 則tắc 於ư 諸chư 處xứ 所sở 度độ 亦diệc 復phục 有hữu 無vô 量lượng 也dã 。 比Bỉ 丘Khâu 下hạ 。 又hựu 有hữu 翻phiên 為vi 淨tịnh 戒giới 。 或hoặc 云vân 正chánh 命mạng 。 共cộng 成thành 五ngũ 義nghĩa 。 今kim 以dĩ 乞khất 食thực 攝nhiếp 淨tịnh 命mạng 。 破phá 惡ác 攝nhiếp 持trì 戒giới 。 故cố 三tam 義nghĩa 也dã 。 種chủng 種chủng 疑nghi 者giả 。 謂vị 三tam 有hữu 中trung 。 苦khổ 耶da 。 不bất 苦khổ 耶da 。 常thường 耶da 。 無vô 常thường 耶da 。 五ngũ 蘊uẩn 中trung 。 有hữu 我ngã 耶da 。 無vô 我ngã 耶da 。 是thị 淨tịnh 耶da 。 不bất 淨tịnh 耶da 。 十Thập 善Thiện 中trung 。 順thuận 聖thánh 道Đạo 耶da 。 不bất 順thuận 聖thánh 道Đạo 耶da 。 四Tứ 諦Đế 中trung 。 可khả 修tu 證chứng 耶da 。 不bất 可khả 修tu 證chứng 耶da 。 等đẳng 者giả 。 斷đoạn 見kiến 思tư 時thời 得đắc 四Tứ 果Quả 耶da 。 不bất 得đắc 四Tứ 果Quả 耶da 。 證chứng 涅Niết 槃Bàn 時thời 。 出xuất 三tam 界giới 耶da 。 不bất 出xuất 三tam 界giới 耶da 。 進tiến 止chỉ 下hạ 。 又hựu 法pháp 相tướng 隱ẩn 晦hối 者giả 具cụ 釋thích 曰viết 進tiến 。 可khả 通thông 者giả 且thả 闕khuyết 曰viết 止chỉ 。 言ngôn 教giáo 緊khẩn 要yếu 者giả 細tế 詳tường 曰viết 進tiến 不bất 切thiết 者giả 節tiết 略lược 曰viết 止chỉ 。 義nghĩa 理lý 深thâm 難nạn/nan 者giả 發phát 明minh 曰viết 進tiến 。 淺thiển 易dị 者giả 類loại 通thông 曰viết 止chỉ 。 見kiến 解giải 真chân 正chánh 者giả 取thủ 上thượng 曰viết 進tiến 。 邪tà 謬mậu 者giả 捨xả 置trí 曰viết 止chỉ 。 根căn 機cơ 下hạ 鈍độn 者giả 令linh 對đối 論luận 曰viết 進tiến 。 上thượng 利lợi 者giả 令linh 退thoái 省tỉnh 曰viết 止chỉ 。 如như 是thị 妙diệu 應ưng 。 皆giai 在tại 於ư 佛Phật 也dã 。 疏sớ/sơ 順thuận 求cầu 義nghĩa 。 約ước 機cơ 。 鈔sao 順thuận 佛Phật 義nghĩa 。 約ước 教giáo 。 二nhị 意ý 皆giai 通thông 。

△# 二nhị 世Thế 尊Tôn 妙diệu 應ưng 。

世Thế 尊Tôn 教giáo 詔chiếu 。 一nhất 一nhất 開khai 悟ngộ 。

【# 疏sớ/sơ 】# 師sư 誨hối 曰viết 教giáo 。 王vương 命mệnh 曰viết 詔chiếu 。 今kim 佛Phật 為vi 法Pháp 王Vương 。 師sư 範phạm 人nhân 天thiên 。 所sở 垂thùy 言ngôn 句cú 猶do 如như 君quân 命mạng 。 故cố 云vân 教giáo 詔chiếu 也dã 。 頓đốn 破phá 無vô 明minh 曰viết 開khai 。 豁hoát 然nhiên 貫quán 通thông 曰viết 悟ngộ 。 又hựu 開khai 除trừ 惑hoặc 障chướng 。 令linh 悟ngộ 體thể 空không 也dã 。

一nhất 一nhất 。 對đối 諸chư 疑nghi 言ngôn 。 所sở 謂vị 大đại 疑nghi 大đại 悟ngộ 。 小tiểu 疑nghi 小tiểu 悟ngộ 也dã 。

【# 鈔sao 】# 頓đốn 下hạ 。 先tiên 通thông 能năng 所sở 。 上thượng 局cục 能năng 化hóa 。 下hạ 通thông 所sở 化hóa 。 故cố 交giao 光quang 云vân 啟khải 閉bế 曰viết 開khai 。 自tự 惺tinh 曰viết 悟ngộ 。

(# 文văn )# 又hựu 下hạ 。 次thứ 局cục 能năng 化hóa 。 義nghĩa 本bổn 清thanh 凉# 。

一nhất 下hạ 。 如như 佛Phật 在tại 於ư 鹿lộc 苑uyển 。 初sơ 為vi 陳trần 如như 說thuyết 曰viết 。 世thế 有hữu 八bát 苦khổ 。 謂vị 五ngũ 陰ấm 盛thịnh 苦khổ 。 生sanh 苦khổ 。 病bệnh 苦khổ 。 老lão 苦khổ 。 死tử 苦khổ 。 愛ái 別biệt 離ly 苦khổ 。 怨oán 憎tăng 會hội 苦khổ 。 求cầu 不bất 得đắc 苦khổ 。 如như 是thị 諸chư 苦khổ 。 由do 我ngã 為vi 本bổn 。 應ưng 當đương 知tri 苦khổ 。 斷đoạn 集tập 證chứng 滅diệt 修tu 道Đạo 。 若nhược 人nhân 不bất 知tri 。 四Tứ 聖Thánh 諦Đế 者giả 。 不bất 得đắc 解giải 脫thoát 。 次thứ 為vi 四tứ 人nhân 說thuyết 曰viết 。 汝nhữ 應ưng 知tri 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 實thật 是thị 無vô 常thường 。 苦khổ 空không 無vô 我ngã 。 又hựu 往vãng 王vương 城thành 。 住trụ 於ư 杖trượng 林lâm 。 為vi 瓶bình 沙sa 王vương 說thuyết 曰viết 。 大đại 王vương 當đương 知tri 。 此thử 五ngũ 陰ấm 身thân 。 以dĩ 識thức 為vi 本bổn 。 因nhân 於ư 識thức 故cố 。 (# 意ý 識thức 也dã )# 。 而nhi 生sanh 意ý 根căn 。 以dĩ 意ý 根căn 故cố 。 而nhi 生sanh 於ư 色sắc 。 而nhi 此thử 色sắc 法pháp 。 生sanh 滅diệt 不bất 住trụ 。 如như 是thị 觀quán 者giả 。 則tắc 能năng 於ư 身thân 。 善thiện 知tri 無vô 常thường 。 如như 此thử 觀quán 身thân 。 不bất 取thủ 身thân 相tướng 。 即tức 能năng 離ly 我ngã 。 及cập 於ư 我ngã 所sở 。 若nhược 能năng 觀quán 色sắc 。 離ly 我ngã 我ngã 所sở 。 即tức 知tri 色sắc 生sanh 。 便tiện 是thị 苦khổ 生sanh 。 若nhược 知tri 色sắc 滅diệt 。 便tiện 是thị 苦khổ 滅diệt 。 如như 此thử 觀quán 者giả 。 名danh 為vi 解Giải 脫Thoát 。 不bất 作tác 斯tư 觀quán 。 是thị 名danh 為vi 縛phược 。 王vương 聞văn 法Pháp 已dĩ 。 心tâm 開khai 意ý 解giải 。 與dữ 八bát 萬vạn 大đại 臣thần 。 那na 由do 它# 諸chư 天thiên 。 各các 離ly 塵trần 垢cấu 。 得đắc 法Pháp 眼nhãn 淨tịnh 。 準chuẩn 上thượng 所sở 答đáp 。 則tắc 知tri 諸chư 疑nghi 無vô 有hữu 不bất 悟ngộ 者giả 矣hĩ 。

△# 三tam 普phổ 會hội 蒙mông 益ích 。

合hợp 掌chưởng 敬kính 諾nặc 。 而nhi 順thuận 尊tôn 勅sắc 。

【# 疏sớ/sơ 】# 合hợp 掌chưởng 。 身thân 手thủ 不bất 散tán 也dã 。 敬kính 。 心tâm 意ý 欽khâm 仰ngưỡng 也dã 。 諾nặc 。 口khẩu 語ngữ 信tín 崇sùng 也dã 。

順thuận 。 從tùng 也dã 。 兼kiêm 通thông 三tam 業nghiệp 。 又hựu 順thuận 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 耳nhĩ 根căn 發phát 識thức 。 信tín 聞văn 章chương 句cú 。 而nhi 不bất 解giải 義nghĩa 。 是thị 順thuận 言ngôn 也dã 。 二nhị 意ý 識thức 於ư 言ngôn 。 採thải 取thủ 其kỳ 義nghĩa 而nhi 不bất 得đắc 意ý 。 是thị 順thuận 義nghĩa 也dã 。 三tam 尋tầm 義nghĩa 取thủ 意ý 。 意ý 旨chỉ 得đắc 時thời 忘vong 於ư 言ngôn 義nghĩa 。 是thị 順thuận 意ý 也dã 。 於ư 斯tư 三tam 者giả 有hữu 一nhất 不bất 契khế 。 道đạo 去khứ 遠viễn 矣hĩ 。 何hà 名danh 為vi 順thuận 。 天thiên 子tử 制chế 書thư 曰viết 勅sắc 。 佛Phật 之chi 戒giới 勅sắc 。 亦diệc 猶do 是thị 也dã 。

【# 鈔sao 】# 合hợp 下hạ 。 如Như 來Lai 三tam 輪luân 不bất 思tư 議nghị 化hóa 。 故cố 會hội 眾chúng 三tam 業nghiệp 莫mạc 不bất 得đắc 益ích 也dã 。 若nhược 敵địch 對đối 之chi 。 教giáo 詔chiếu 。 口khẩu 業nghiệp 說thuyết 法Pháp 也dã 。 名danh 正chánh 教giáo 輪luân 。 今kim 以dĩ 諾nặc 順thuận 之chi 。 開khai 。 即tức 身thân 業nghiệp 現hiện 化hóa 也dã 。 名danh 神thần 通thông 輪luân 。 今kim 以dĩ 合hợp 掌chưởng 順thuận 之chi 。 悟ngộ 。 即tức 意ý 業nghiệp 鑒giám 機cơ 也dã 。 名danh 記ký 心tâm 輪luân 。 今kim 以dĩ 敬kính 順thuận 之chi 。 又hựu 下hạ 。 謂vị 信tín 五ngũ 蘊uẩn 苦khổ 空không 無vô 常thường 無vô 我ngã 之chi 說thuyết 。 順thuận 言ngôn 也dã 。 推thôi 尋tầm 此thử 身thân 。 色sắc 心tâm 和hòa 合hợp 為vi 相tướng 。 色sắc 有hữu 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 四tứ 大đại 。 心tâm 有hữu 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 四tứ 蘊uẩn 。 若nhược 即tức 是thị 我ngã 。 即tức 成thành 八bát 我ngã 。 展triển 轉chuyển 推thôi 至chí 。 三tam 十thập 六lục 物vật 。 八bát 萬vạn 毛mao 孔khổng 若nhược 皆giai 是thị 我ngã 。 我ngã 即tức 百bách 千thiên 。 便tiện 悟ngộ 此thử 身thân 。 但đãn 是thị 眾chúng 緣duyên 。 似tự 和hòa 合hợp 相tương/tướng 。 元nguyên 無vô 我ngã 人nhân 。 順thuận 義nghĩa 也dã 。 翻phiên 覆phú 推thôi 我ngã 。 我ngã 不bất 可khả 得đắc 。 遂toại 不bất 滯trệ 心tâm 於ư 三tam 界giới 。 但đãn 修tu 無vô 我ngã 觀quán 智trí 。 以dĩ 斷đoạn 貪tham 等đẳng 諸chư 業nghiệp 。 證chứng 得đắc 我ngã 空không 真Chân 如Như 。 成thành 羅La 漢Hán 果quả 。 順thuận 意ý 也dã 。 故cố 智trí 論luận 云vân 。 聽thính 者giả 端đoan 視thị 如như 渴khát 飲ẩm 。 一nhất 心tâm 入nhập 於ư 語ngữ 義nghĩa 中trung 。 踊dũng 躍dược 聞văn 法Pháp 心tâm 歡hoan 喜hỷ 。 (# 文văn )# 天thiên 下hạ 。 不bất 經kinh 鳳phượng 閣các 鸞loan 臺đài 。 不bất 得đắc 稱xưng 勅sắc 。 佛Phật 之chi 金kim 口khẩu 。 不bất 同đồng 菩Bồ 薩Tát 天thiên 仙tiên 化hóa 人nhân 之chi 說thuyết 。 故cố 云vân 詔chiếu 勅sắc 也dã 。

△# 二nhị 正chánh 宗tông 分phần/phân 二nhị 。 初sơ 略lược 標tiêu 總tổng 相tương/tướng 分phần/phân 。

爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 為vi 說thuyết 真chân 經kinh 四tứ 十thập 二nhị 章chương 。

【# 疏sớ/sơ 】# 正chánh 宗tông 者giả 。 謂vị 此thử 為vi 一nhất 經kinh 所sở 宗tông 之chi 正chánh 義nghĩa 。 揀giản 非phi 前tiền 是thị 敘tự 述thuật 此thử 經Kinh 之chi 端đoan 緒tự 。 後hậu 是thị 流lưu 通thông 此thử 經Kinh 。 之chi 文văn 言ngôn 也dã 。

爾nhĩ 時thời 者giả 。 當đương 彼bỉ 說thuyết 疑nghi 開khai 悟ngộ 敬kính 順thuận 之chi 時thời 也dã 。 真chân 經kinh 者giả 。 事sự 則tắc 水thủy 火hỏa 不bất 壞hoại 。 理lý 則tắc 非phi 物vật 所sở 拘câu 。 體thể 也dã 無vô 為vi 為vi 性tánh 相tướng 也dã 。 具cụ 諸chư 功công 德đức 。 用dụng 也dã 生sanh 二nhị 因nhân 果quả 。 理lý 以dĩ 真Chân 如Như 法pháp 性tánh 為vi 體thể 。 教giáo 以dĩ 如Như 來Lai 識thức 上thượng 顯hiển 現hiện 。 行hành 以dĩ 大đại 悲bi 心tâm 中trung 流lưu 出xuất 。 果quả 以dĩ 修tu 道Đạo 證chứng 滅diệt 而nhi 成thành 。 故cố 云vân 真chân 也dã 。

【# 鈔sao 】# 真chân 下hạ 。 先tiên 約ước 二nhị 法pháp 釋thích 真chân 義nghĩa 。 水thủy 火hỏa 不bất 壞hoại 者giả 。 如như 漢hán 明minh 法pháp 本bổn 內nội 傳truyền 云vân 。 永vĩnh 平bình 十thập 四tứ 年niên 。 五ngũ 岳nhạc 道Đạo 士sĩ 褚# 善thiện 信tín 費phí 叔thúc 才tài 等đẳng 。 正chánh 月nguyệt 一nhất 日nhật 。 朝triêu 賀hạ 之chi 次thứ 。 表biểu 請thỉnh 願nguyện 與dữ 佛Phật 教giáo 比tỉ 試thí 。 騰đằng 蘭lan 白bạch 於ư 帝đế 曰viết 。 吾ngô 佛Phật 出xuất 世thế 間gian 法pháp 。 水thủy 火hỏa 不bất 能năng 壞hoại 。 請thỉnh 騐# 之chi 。 帝đế 令linh 築trúc 壇đàn 。 勅sắc 以dĩ 正chánh 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 就tựu 火hỏa 焚phần 之chi 。 而nhi 道đạo 家gia 靈linh 寶bảo 諸chư 經kinh 。 并tinh 為vi 灰hôi 燼tẫn 。 佛Phật 家gia 經Kinh 像tượng 儼nghiễm 然nhiên 不bất 動động 。 舍xá 利lợi 光quang 色sắc 。 直trực 上thượng 空không 中trung 。 旋toàn 環hoàn 如như 葢# 。 徧biến 覆phú 大đại 眾chúng 。 映ánh 蔽tế 日nhật 輪luân 。

時thời 太thái 傅phó/phụ 張trương 衍diễn 語ngữ 褚# 善thiện 信tín 等đẳng 曰viết 。 所sở 試thí 無vô 騐# 。 即tức 為vi 虗hư 妄vọng 。 宜nghi 就tựu 西tây 域vực 佛Phật 家gia 真chân 法pháp 。 (# 文văn )# 唐đường 太thái 宗tông 題đề 焚phần 經kinh 臺đài 詩thi 曰viết 。 門môn 徑kính 蕭tiêu 蕭tiêu 長trường/trưởng 綠lục 苔# 。 一nhất 回hồi 登đăng 此thử 一nhất 徘bồi 徊hồi 。 青thanh 牛ngưu 謾man 說thuyết 函hàm 關quan 去khứ 。 白bạch 馬mã 親thân 從tùng 印ấn 土thổ/độ 來lai 。 確xác 實thật 是thị 非phi 憑bằng 烈liệt 焰diễm 。 要yếu 分phần/phân 真chân 偽ngụy 築trúc 高cao 臺đài 。 春xuân 風phong 也dã 解giải 嫌hiềm 狼lang 藉tạ 。 吹xuy 盡tận 當đương 年niên 道Đạo 教giáo 灰hôi 。

(# 文văn )# 非phi 物vật 拘câu 者giả 。 言ngôn 語ngữ 道đạo 斷đoạn 故cố 。 體thể 下hạ 。 次thứ 約ước 三tam 大đại 釋thích 真chân 義nghĩa 。 無vô 為vi 性tánh 者giả 。 下hạ 云vân 。 識thức 自tự 心tâm 源nguyên 。 悟ngộ 無vô 為vi 法Pháp 。 名danh 之chi 為vi 道Đạo 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 汝nhữ 觀quán 世thế 間gian 。 可khả 作tác 之chi 法pháp 。 誰thùy 為vi 不bất 壞hoại 。 然nhiên 終chung 不bất 聞văn 。 爛lạn 壞hoại 虗hư 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 空không 非phi 所sở 作tác 。 無vô 壞hoại 滅diệt 故cố 。 (# 文văn )# 事sự 空không 既ký 爾nhĩ 。 無vô 為vi 理lý 然nhiên 。 俱câu 舍xá 論luận 說thuyết 虗hư 空không 無vô 為vi 。 正chánh 是thị 此thử 義nghĩa 。 故cố 云vân 真chân 也dã 。 二nhị 因nhân 果quả 者giả 。 謂vị 世thế 間gian 人nhân 天thiên 。 善thiện 因nhân 樂nhạo/nhạc/lạc 果quả 。 出xuất 世thế 二Nhị 乘Thừa 等đẳng 善thiện 因nhân 樂nhạo/nhạc/lạc 果quả 也dã 。 若nhược 夫phu 仙tiên 經kinh 。 雜tạp 入nhập 凡phàm 外ngoại 。 則tắc 無vô 世thế 間gian 因nhân 果quả 功công 德đức 。 諸chư 天thiên 說thuyết 經Kinh 。 則tắc 無vô 出xuất 世thế 因nhân 果quả 功công 德đức 。 豈khởi 得đắc 云vân 真chân 。 今kim 是thị 佛Phật 經Kinh 。 如như 天thiên 子tử 詔chiếu 。 不bất 同đồng 諸chư 王vương 百bá 官quan 等đẳng 語ngữ 。 故cố 云vân 真chân 也dã 。 問vấn 。 小Tiểu 乘Thừa 經kinh 中trung 。 何hà 有hữu 三tam 大đại 。 答đáp 。 約ước 所sở 被bị 機cơ 。 通thông 小tiểu 通thông 大đại 。 在tại 能năng 化hóa 法pháp 。 無vô 大đại 小tiểu 故cố 。 又hựu 我ngã 空không 真Chân 如Như 性tánh 中trung 。 豈khởi 無vô 體thể 相tướng 用dụng 耶da 。 既ký 通thông 少thiểu 分phần 。 配phối 也dã 無vô 妨phương 。 理lý 下hạ 。 後hậu 約ước 四tứ 門môn 釋thích 真chân 義nghĩa 。 識thức 上thượng 顯hiển 現hiện 者giả 。 謂vị 佛Phật 自tự 宣tuyên 說thuyết 若nhược 文văn 若nhược 義nghĩa 。 皆giai 是thị 如Như 來Lai 。 妙Diệu 觀Quán 察Sát 智Trí 。 相tương 應ứng 淨tịnh 識thức 之chi 所sở 顯hiển 現hiện 也dã 。 大đại 悲bi 心tâm 中trung 流lưu 者giả 。 梁lương 論luận 釋thích 云vân 。 真Chân 如Như 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 最tối 勝thắng 。 由do 緣duyên 真Chân 如Như 起khởi 。 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 是thị 真Chân 如Như 所sở 流lưu 。 此thử 智trí 於ư 諸chư 智trí 中trung 最tối 勝thắng 。 由do 此thử 智trí 流lưu 出xuất 後hậu 得đắc 智trí 。 後hậu 得đắc 智trí 中trung 生sanh 起khởi 大đại 悲bi 。 此thử 大đại 悲bi 心tâm 於ư 一nhất 切thiết 。 定định 中trung 最tối 勝thắng 。 因nhân 此thử 大đại 悲bi 。 如Như 來Lai 欲dục 安an 立lập 正Chánh 法Pháp 。 救cứu 濟tế 眾chúng 生sanh 。 說thuyết 十Thập 二Nhị 部Bộ 經Kinh 。 此thử 法pháp 是thị 大đại 悲bi 所sở 流lưu 。 此thử 法pháp 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 最tối 勝thắng 。 (# 文văn )# 故cố 云vân 真chân 也dã 。

△# 二nhị 廣quảng 明minh 別biệt 相tướng 分phần/phân 三tam 。 初sơ 十thập 二nhị 章chương 顯hiển 示thị 果quả 德đức 生sanh 信tín 分phần/phân 三tam 。 初sơ 明minh 出xuất 世thế 果quả 二nhị 。 先tiên 舉cử 果quả 令linh 其kỳ 信tín 樂nhạo 三tam 。 先tiên 總tổng 示thị 能năng 修tu 人nhân 。

佛Phật 言ngôn 。

辭từ 親thân 出xuất 家gia 。 識thức 心tâm 達đạt 本bổn 。 解giải 無vô 為vi 法Pháp 。 名danh 曰viết 沙Sa 門Môn 。

【# 疏sớ/sơ 】# 先tiên 舉cử 德đức 業nghiệp 。 有hữu 五ngũ 。 謂vị 辭từ 親thân 解giải 法pháp 等đẳng 。

辭từ 親thân 者giả 。 謂vị 辭từ 去khứ 親thân 愛ái 也dã 。

出xuất 家gia 有hữu 二nhị 。 一nhất 身thân 出xuất 家gia 。 辭từ 親thân 是thị 也dã 。 二nhị 心tâm 出xuất 家gia 。 識thức 解giải 是thị 也dã 。

復phục 有hữu 四tứ 義nghĩa 。 一nhất 出xuất 世thế 俗tục 家gia 。 亦diệc 辭từ 親thân 也dã 。 二nhị 出xuất 五ngũ 蘊uẩn 家gia 。 識thức 心tâm 也dã 。 三tam 出xuất 煩phiền 惱não 家gia 。 達đạt 本bổn 也dã 。 四tứ 出xuất 生sanh 死tử 家gia 。 無vô 為vi 也dã 。 心tâm 。 指chỉ 意ý 識thức 。 此thử 一nhất 意ý 識thức 。 於ư 六lục 根căn 中trung 應ứng 用dụng 。 即tức 名danh 六lục 識thức 。

本bổn 。 指chỉ 貪tham 欲dục 。 諸chư 苦khổ 所sở 因nhân 。 貪tham 欲dục 為vi 本bổn 。 阿a 含hàm 云vân 。 貪tham 恚khuể 愚ngu 痴si 。 是thị 世thế 間gian 根căn 本bổn 。 (# 文văn )# 識thức 達đạt 者giả 。 謂vị 以dĩ 此thử 三tam 毒độc 為vi 能năng 熏huân 。 現hiện 在tại 色sắc 心tâm 為vi 所sở 熏huân 。 造tạo 業nghiệp 受thọ 報báo 。 輪luân 轉chuyển 三tam 界giới 。 此thử 為vi 染nhiễm 根căn 本bổn 。 若nhược 以dĩ 無vô 貪tham 等đẳng 三tam 善thiện 根căn 法Pháp 為vi 能năng 熏huân 。 現hiện 在tại 色sắc 心tâm 為vi 所sở 熏huân 。 修tu 道Đạo 斷đoạn 惑hoặc 。 超siêu 出xuất 三tam 界giới 。 此thử 為vi 淨tịnh 根căn 本bổn 。 染nhiễm 之chi 與dữ 淨tịnh 由do 三tam 有hữu 無vô 。 除trừ 此thử 毒độc 識thức 。 更cánh 無vô 所sở 依y 。 故cố 清thanh 涼lương 釋thích 小tiểu 教giáo 云vân 。 但đãn 依y 六lục 識thức 三tam 毒độc 。 建kiến 立lập 染nhiễm 淨tịnh 根căn 本bổn 。 (# 文văn )# 若nhược 不bất 知tri 此thử 。 不bất 名danh 為vi 識thức 達đạt 也dã 。 無vô 為vi 者giả 。 無vô 造tạo 作tác 故cố 。 又hựu 揀giản 有hữu 為vi 。 故cố 名danh 無vô 為vi 。 會hội 玄huyền 云vân 。 略lược 有hữu 四tứ 義nghĩa 。 一nhất 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 揀giản 四tứ 相tương/tướng 故cố 。 二nhị 無vô 去khứ 無vô 來lai 。 非phi 三tam 世thế 故cố 。 三tam 非phi 彼bỉ 非phi 此thử 。 離ly 自tự 他tha 故cố 。 四tứ 絕tuyệt 得đắc 絕tuyệt 失thất 。 不bất 增tăng 減giảm 故cố 。 即tức 顯hiển 無vô 為vi 。 離ly 此thử 生sanh 等đẳng 四tứ 種chủng 。 (# 文văn )# 然nhiên 無vô 為vi 有hữu 三tam 。 一nhất 虗hư 空không 無vô 為vi 。 二nhị 擇trạch 滅diệt 無vô 為vi 。 三tam 非phi 擇trạch 滅diệt 無vô 為vi 。 論luận 曰viết 虗hư 空không 但đãn 以dĩ 無vô 礙ngại 為vi 性tánh 。 由do 無vô 障chướng 故cố 色sắc 於ư 中trung 行hành 。 擇trạch 滅diệt 即tức 以dĩ 離ly 繫hệ 為vi 性tánh 。 遠viễn 離ly 繫hệ 縛phược 。 證chứng 得đắc 解giải 脫thoát 。 擇trạch 力lực 所sở 得đắc 滅diệt 名danh 為vi 擇trạch 滅diệt 。 非phi 擇trạch 滅diệt 者giả 永vĩnh 礙ngại 當đương 生sanh 。 得đắc 滅diệt 異dị 前tiền 。 得đắc 不bất 因nhân 擇trạch 。 但đãn 由do 緣duyên 闕khuyết 名danh 非phi 擇trạch 滅diệt 。 (# 文văn )# 了liễu 此thử 三tam 法pháp 。 寂tịch 寞mịch 冲# 虗hư 。 湛trạm 然nhiên 常thường 住trụ 。 無vô 所sở 作tác 為vi 。 名danh 曰viết 解giải 無vô 為vi 也dã 。 心tâm 本bổn 。 約ước 能năng 修tu 斷đoạn 。 無vô 為vi 。 約ước 所sở 證chứng 滅diệt 。 名danh 下hạ 。 後hậu 結kết 人nhân 名danh 。 沙Sa 門Môn 梵Phạn 語ngữ 。 此thử 云vân 功công 勞lao 。 言ngôn 修tu 道Đạo 有hữu 功công 勞lao 也dã 。 亦diệc 云vân 勤cần 行hành 。 勤cần 行hành 取thủ 涅Niết 槃Bàn 也dã 。 或hoặc 翻phiên 勤cần 息tức 。 謂vị 勤cần 行hành 眾chúng 善thiện 。 止chỉ 息tức 諸chư 惡ác 。 漢hán 書thư 郊giao 祀tự 志chí 云vân 。 沙Sa 門Môn 漢hán 言ngôn 息tức 心tâm 。 削tước 髮phát 去khứ 家gia 。 絕tuyệt 情tình 洗tẩy 欲dục 。 而nhi 歸quy 於ư 無vô 為vi 也dã 。 (# 文văn )# 人nhân 依y 法pháp 成thành 。 法pháp 因nhân 人nhân 顯hiển 。 則tắc 沙Sa 門Môn 名danh 非phi 易dị 稱xưng 矣hĩ 。

【# 鈔sao 】# 等đẳng 。 指chỉ 出xuất 家gia 識thức 心tâm 。 達đạt 本bổn 三tam 德đức 。 出xuất 下hạ 。 身thân 心tâm 相tương 對đối 。 應ưng 具cụ 四tứ 句cú 。 一nhất 身thân 心tâm 俱câu 不bất 出xuất 。 凡phàm 夫phu 也dã 。 二nhị 身thân 出xuất 心tâm 不bất 出xuất 。 外ngoại 道đạo 也dã 。 三tam 心tâm 出xuất 身thân 不bất 出xuất 。 道Đạo 心tâm 人nhân 也dã 。 如như 淨tịnh 名danh 等đẳng 。 四tứ 身thân 心tâm 俱câu 出xuất 家gia 。 比Bỉ 丘Khâu 眾chúng 也dã 。 復phục 下hạ 。 對đối 進tiến 佛Phật 法Pháp 家gia 亦diệc 四tứ 。 一nhất 進tiến 真Chân 諦Đế 家gia 。 二nhị 進tiến 法Pháp 身thân 家gia 。 三tam 進tiến 觀quán 智trí 家gia 。 四tứ 進tiến 無vô 生sanh 家gia 。 故cố 南nam 山sơn 云vân 。 真chân 出xuất 家gia 者giả 。 怖bố 四tứ 怨oán 之chi 多đa 苦khổ 。 厭yếm 三tam 界giới 之chi 無vô 常thường 。 辭từ 六lục 親thân 之chi 至chí 愛ái 。 捨xả 五ngũ 欲dục 之chi 深thâm 著trước 。 能năng 如như 是thị 者giả 。 名danh 真chân 出xuất 家gia 。 則tắc 可khả 紹thiệu 隆long 三Tam 寶Bảo 。 度độ 脫thoát 四tứ 生sanh 。 功công 德đức 無vô 量lượng 。 利lợi 益ích 甚thậm 深thâm 。

現hiện 在tại 色sắc 心tâm 者giả 謂vị 現hiện 在tại 根căn 塵trần 識thức 三tam 也dã 。 生sanh 等đẳng 者giả 。 指chỉ 生sanh 滅diệt 去khứ 來lai 。 彼bỉ 此thử 得đắc 失thất 。 虗hư 空không 下hạ 。 清thanh 涼lương 曰viết 。 小Tiểu 乘Thừa 說thuyết 虗hư 空không 。 秪# 就tựu 外ngoại 空không (# 文văn )# 。 謂vị 於ư 真Chân 諦Đế 。 離ly 諸chư 障chướng 礙ngại 。 猶do 如như 虗hư 空không 。 豁hoát 通thông 無vô 礙ngại 。 從tùng 喻dụ 名danh 也dã 。 色sắc 於ư 中trung 行hành 者giả 。 例lệ 如như 色sắc 心tâm 等đẳng 法pháp 。 在tại 於ư 真Chân 諦Đế 中trung 行hành 也dã 。 擇trạch 下hạ 。 擇trạch 謂vị 揀giản 擇trạch 。 即tức 差sai 別biệt 慧tuệ 。 各các 別biệt 揀giản 擇trạch 四tứ 聖Thánh 諦Đế 故cố 。 滅diệt 有hữu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 因nhân 滅diệt 惑hoặc 顯hiển 理lý 名danh 滅diệt 。 此thử 從tùng 能năng 顯hiển 得đắc 名danh 。 二nhị 理lý 性tánh 寂tịch 滅diệt 名danh 滅diệt 。 此thử 從tùng 所sở 顯hiển 得đắc 名danh 。 今kim 是thị 擇trạch 力lực 所sở 得đắc 之chi 滅diệt 名danh 為vi 擇trạch 滅diệt 。 如như 牛ngưu 所sở 駕giá 之chi 車xa 。 名danh 曰viết 牛ngưu 車xa 。 是thị 也dã 。 永vĩnh 礙ngại 當đương 生sanh 者giả 。 謂vị 能năng 永vĩnh 礙ngại 未vị 來lai 生sanh 法pháp 也dã 。 清thanh 涼lương 曰viết 。 當đương 來lai 生sanh 法pháp 。 緣duyên 會hội 則tắc 生sanh 。 緣duyên 缺khuyết 之chi 時thời 法pháp 亦diệc 不bất 生sanh 。 得đắc 非phi 擇trạch 滅diệt 。 礙ngại 當đương 生sanh 法pháp 。 令linh 永vĩnh 不bất 起khởi 。 名danh 畢tất 竟cánh 礙ngại 。 故cố 偈kệ 云vân 。 畢tất 竟cánh 礙ngại 當đương 生sanh 。 別biệt 得đắc 非phi 擇trạch 滅diệt 。 言ngôn 別biệt 得đắc 者giả 。 謂vị 非phi 擇trạch 滅diệt 。 有hữu 實thật 體thể 性tánh 。 於ư 緣duyên 闕khuyết 中trung 起khởi 別biệt 得đắc 故cố 。 非phi 擇trạch 滅diệt 得đắc 名danh 非phi 擇trạch 滅diệt 。 以dĩ 不bất 因nhân 擇trạch 滅diệt 。 但đãn 因nhân 緣duyên 闕khuyết 故cố 。 (# 文văn )# 了liễu 下hạ 。 大Đại 乘Thừa 唯duy 依y 識thức 變biến 。 小Tiểu 乘Thừa 離ly 心tâm 外ngoại 有hữu 。 故cố 清thanh 涼lương 云vân 。 小Tiểu 乘Thừa 說thuyết 三tam 無vô 為vi 。 皆giai 實thật 有hữu 法pháp 。 (# 文văn )# 此thử 揀giản 大đại 小Tiểu 乘Thừa 解giải 各các 有hữu 別biệt 也dã 。

心tâm 下hạ 。 上thượng 別biệt 釋thích 。 此thử 總tổng 結kết 也dã 。 心tâm 本bổn 俱câu 通thông 染nhiễm 淨tịnh 。 何hà 者giả 。 心tâm 是thị 罪tội 之chi 首thủ 。 功công 之chi 魁khôi 。 如như 順thuận 正chánh 理lý 論luận 說thuyết 。 以dĩ 現hiện 在tại 識thức 心tâm 等đẳng 為vi 染nhiễm 淨tịnh 因nhân 。 (# 文văn )# 貪tham 等đẳng 為vi 感cảm 苦khổ 之chi 本bổn 。 無vô 貪tham 等đẳng 為vi 。 解giải 脫thoát 之chi 本bổn 。 心tâm 貪tham 嗔sân 等đẳng 能năng 斷đoạn 也dã 。 心tâm 無vô 貪tham 等đẳng 能năng 修tu 也dã 。 亦diệc 可khả 心tâm 識thức 能năng 修tu 也dã 。 苦khổ 本bổn 能năng 斷đoạn 也dã 。

漢hán 書thư 下hạ 。 瑞thụy 應ứng 云vân 。 息tức 心tâm 達đạt 本bổn 源nguyên 。 故cố 號hiệu 為vi 沙Sa 門Môn 。 (# 文văn )# 或hoặc 具cụ 名danh 沙Sa 門Môn 那na 。 此thử 云vân 乏phạp 道đạo 。 以dĩ 為vi 良lương 福phước 田điền 故cố 能năng 斷đoạn 眾chúng 生sanh 饉cận 乏phạp 。 以dĩ 修tu 八Bát 正Chánh 道Đạo 。 故cố 能năng 斷đoạn 一nhất 切thiết 邪tà 道đạo 。 故cố 迦Ca 葉Diếp 品phẩm 云vân 。 沙Sa 門Môn 那na 者giả 即tức 八Bát 正Chánh 道Đạo 。 沙Sa 門Môn 果quả 者giả 。 從tùng 道đạo 畢tất 竟cánh 永vĩnh 斷đoạn 。 一nhất 切thiết 貪tham 嗔sân 痴si 等đẳng 。 世thế 言ngôn 沙Sa 門Môn 名danh 乏phạp 。 那na 者giả 名danh 道đạo 。 如như 是thị 道đạo 者giả 。 斷đoạn 一nhất 切thiết 饑cơ 乏phạp 。 斷đoạn 一nhất 切thiết 邪tà 道đạo 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 名danh 八bát 正Chánh 道Đạo 為vi 沙Sa 門Môn 那na 。 從tùng 是thị 道đạo 中trung 獲hoạch 得đắc 果quả 故cố 。 名danh 沙Sa 門Môn 果quả 。 (# 文văn )# 又hựu 沙Sa 門Môn 。 出xuất 家gia 之chi 都đô 名danh 。 佛Phật 法Pháp 及cập 外ngoại 道đạo 凡phàm 出xuất 家gia 者giả 。 皆giai 名danh 為vi 沙Sa 門Môn 故cố 。 若nhược 對đối 揀giản 有hữu 四tứ 句cú 。 一nhất 是thị 釋Thích 子tử 非phi 沙Sa 門Môn 。 釋Thích 迦Ca 王vương 種chủng 也dã 。 二nhị 是thị 沙Sa 門Môn 非phi 種chủng 子tử 。 婆Bà 羅La 門Môn 等đẳng 也dã 。 三tam 非phi 沙Sa 門Môn 非phi 釋Thích 子tử 。 餘dư 二nhị 賤tiện 姓tánh 也dã 。 四tứ 是thị 沙Sa 門Môn 是thị 釋Thích 子tử 。 乃nãi 比Bỉ 丘Khâu 眾chúng 也dã 。 故cố 增Tăng 一Nhất 阿A 含Hàm 云vân 。

佛Phật 告cáo 諸chư 比Bỉ 丘Khâu 。

有hữu 四tứ 姓tánh 出xuất 家gia 者giả 。 無vô 復phục 本bổn 姓tánh 。 但đãn 言ngôn 沙Sa 門Môn 釋Thích 子tử 。 其kỳ 猶do 四tứ 大đại 河hà 水thủy 。 皆giai 從tùng 阿a 耨nậu 泉tuyền 出xuất 。 人nhân 依y 法pháp 者giả 。 淨tịnh 名danh 云vân 。 夫phu 出xuất 家gia 者giả 。 為vì 無vô 為vi 法Pháp 。 (# 文văn )# 法pháp 因nhân 人nhân 者giả 。 人nhân 能năng 弘hoằng 道đạo 。 非phi 道đạo 弘hoằng 人nhân 故cố 。 末mạt 二nhị 句cú 誡giới 策sách 也dã 。 人nhân 有hữu 如như 是thị 責trách 任nhậm 。 名danh 有hữu 如như 是thị 詮thuyên 表biểu 。 為vi 沙Sa 門Môn 者giả 。 豈khởi 可khả 忽hốt 諸chư 。

△# 次thứ 別biệt 詳tường 所sở 證chứng 果Quả 四tứ 。 初sơ 證chứng 四Tứ 果Quả 位vị 。

常thường 行hành 二nhị 百bách 五ngũ 十thập 戒giới 。 進tiến 止chỉ 清thanh 淨tịnh 。 為vi 四Tứ 真Chân 道Đạo 行hành 。 成thành 阿A 羅La 漢Hán 。 阿A 羅La 漢Hán 者giả 。 能năng 飛phi 行hành 變biến 化hóa 。 曠khoáng 劫kiếp 壽thọ 命mạng 。 住trú 動động 天thiên 地địa 。

【# 疏sớ/sơ 】# 常thường 下hạ 。 先tiên 總tổng 舉cử 因nhân 果quả 。 初sơ 三tam 句cú 因nhân 也dã 。 二nhị 百bách 五ngũ 十thập 戒giới 者giả 。 是thị 比Bỉ 丘Khâu 所sở 持trì 五ngũ 篇thiên 之chi 戒giới 也dã 。 進tiến 。 眾chúng 善thiện 奉phụng 行hành 也dã 。 即tức 作tác 持trì 。 止chỉ 。 諸chư 惡ác 不bất 作tác 也dã 。 即tức 止chỉ 持trì 。 毗Tỳ 尼Ni 以dĩ 止chỉ 惡ác 行hành 善thiện 為vi 宗tông 。 清thanh 淨tịnh 者giả 。 梵Phạn 語ngữ 尸thi 羅la 。 此thử 云vân 清thanh 涼lương 。 離ly 熱nhiệt 惱não 因nhân 。 得đắc 清thanh 凉# 果quả 故cố 。 戒giới 乃nãi 三tam 昧muội 之chi 本bổn 。 四Tứ 果Quả 之chi 基cơ 。 故cố 首thủ 舉cử 之chi 。 為vi 四Tứ 真Chân 道Đạo 行hành 者giả 。 即tức 修tu 證chứng 四Tứ 諦Đế 禪thiền 觀quán 也dã 。 遺di 教giáo 經Kinh 云vân 。 依y 因nhân 此thử 戒giới 律luật 。 得đắc 生sanh 諸chư 禪thiền 定định 。 及cập 滅diệt 苦khổ 智trí 慧tuệ 。 (# 文văn )# 故cố 定định 慧tuệ 次thứ 明minh 之chi 。

合hợp 則tắc 三tam 學học 。 開khai 有hữu 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 正chánh 語ngữ 業nghiệp 命mạng 。 戒giới 也dã 。 四tứ 念niệm 處xứ 等đẳng 。 定định 也dã 。 喜hỷ 擇trạch 思tư 等đẳng 。 慧tuệ 也dã 。 阿A 羅La 漢Hán 句cú 。 果quả 也dã 。 翻phiên 有hữu 三tam 義nghĩa 。 一nhất 殺sát 賊tặc 。 九cửu 十thập 八bát 使sử 。 煩phiền 惱não 盡tận 故cố 。 二nhị 無vô 生sanh 。 後hậu 世thế 不bất 受thọ 生sanh 死tử 報báo 故cố 。 三tam 應Ứng 供Cúng 。 堪kham 為vi 人nhân 天thiên 良lương 福phước 田điền 故cố 。 而nhi 云vân 成thành 者giả 。 從tùng 因nhân 至chí 果quả 行hành 位vị 有hữu 五ngũ 。 一nhất 資tư 糧lương 位vị 。 修tu 五ngũ 停đình 心tâm 別biệt 總tổng 相tương/tướng 念niệm 。 緣duyên 苦Khổ 諦Đế 境cảnh 。 二nhị 加gia 行hành 位vị 。 煖noãn 修tu 正chánh 勤cần 。 觀quán 四Tứ 諦Đế 境cảnh 。 頂đảnh 修tu 如như 意ý 用dụng 觀quán 同đồng 前tiền 。 轉chuyển 更cánh 明minh 朗lãng 。 忍nhẫn 修tu 五ngũ 根căn 。 於ư 四Tứ 諦Đế 中trung 。 堪kham 忍nhẫn 樂nhạo 欲dục 。 永vĩnh 不bất 退thoái 墮đọa 。 世thế 修tu 五Ngũ 力Lực 。 於ư 四Tứ 諦Đế 中trung 。 無vô 間gian 必tất 得đắc 發phát 真chân 無vô 漏lậu 。 在tại 世thế 間gian 法pháp 更cánh 無vô 勝thắng 故cố 。 三tam 通thông 達đạt 位vị 。 建kiến 立lập 覺giác 支chi 。 如như 實thật 覺giác 知tri 。 四tứ 聖Thánh 諦Đế 故cố 。 能năng 發phát 無vô 漏lậu 八bát 忍nhẫn 八bát 智trí 。 頓đốn 斷đoạn 三tam 界giới 分phân 別biệt 見kiến 惑hoặc 。 證chứng 見kiến 生sanh 空không 所sở 顯hiển 真chân 理lý 。 亦diệc 名danh 為vi 見kiến 道Đạo 位vị 。 四tứ 修tu 習tập 位vị 。 修tu 八Bát 聖Thánh 道Đạo 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 道đạo 既ký 見kiến 已dĩ 。 安an 隱ẩn 行hành 於ư 八bát 正Chánh 道Đạo 中trung 。 重trọng/trùng 慮lự 緣duyên 真chân 。 進tiến 斷đoạn 思tư 惑hoặc 。 竟cánh 到đáo 二nhị 種chủng 涅Niết 槃Bàn 城thành 故cố 。 五ngũ 無Vô 學Học 位vị 。 斷đoạn 盡tận 三tam 界giới 見kiến 思tư 煩phiền 惱não 。 證chứng 得đắc 八bát 十thập 九cửu 品phẩm 無vô 為vi 。 成thành 五ngũ 分phần 法Pháp 身thân 。 圓viên 十thập 無Vô 學Học 法Pháp 。 我ngã 生sanh 已dĩ 盡tận 。 梵Phạm 行hạnh 已dĩ 立lập 。 所sở 作tác 已dĩ 辦biện 。 不bất 受thọ 後hậu 有hữu 。 故cố 名danh 無Vô 學Học 。

然nhiên 聲Thanh 聞Văn 有hữu 三tam 。 一nhất 者giả 上thượng 根căn 頓đốn 機cơ 。 大đại 超siêu 斷đoạn 也dã 。 二nhị 者giả 中trung 類loại 根căn 機cơ 。 小tiểu 超siêu 斷đoạn 也dã 。 三tam 者giả 下hạ 根căn 漸tiệm 機cơ 。 次thứ 第đệ 斷đoạn 也dã 。 今kim 則tắc 一nhất 生sanh 取thủ 辦biện 四Tứ 果Quả 。 是thị 為vi 大đại 超siêu 上thượng 類loại 根căn 矣hĩ 。 故cố 非phi 分phần/phân 成thành 。 是thị 圓viên 成thành 也dã 。 阿a 下hạ 。 次thứ 別biệt 示thị 果quả 相tương/tướng 。 飛phi 行hành 變biến 化hóa 者giả 。 三Tam 明Minh 六Lục 通Thông 。 十thập 八bát 神thần 變biến 也dã 。

曠khoáng 劫kiếp 壽thọ 命mạng 者giả 。 謂vị 得đắc 羅La 漢Hán 。 更cánh 不bất 復phục 生sanh 三tam 界giới 。 有hữu 淨tịnh 佛Phật 土độ 。 出xuất 於ư 三tam 界giới 。 彼bỉ 無vô 漏lậu 界giới 。 無vô 煩phiền 惱não 名danh 。 受thọ 變biến 易dị 身thân 享hưởng 三tam 昧muội 樂nhạo/nhạc/lạc 。 若nhược 初sơ 果quả 。 人nhân 七thất 生sanh 始thỉ 滅diệt 。 經kinh 八bát 萬vạn 劫kiếp 乃nãi 得đắc 生sanh 心tâm 。 若nhược 於ư 一nhất 身thân 得đắc 第đệ 二nhị 果quả 。 二nhị 生sanh 涅Niết 槃Bàn 經kinh 六lục 萬vạn 劫kiếp 。 即tức 能năng 發phát 心tâm 。 若nhược 於ư 一nhất 身thân 得đắc 第đệ 三tam 果quả 。 不bất 還hoàn 欲dục 界giới 。 即tức 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 經kinh 四tứ 萬vạn 劫kiếp 。 即tức 得đắc 發phát 心tâm 。 若nhược 於ư 一nhất 身thân 。 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 。 即tức 現hiện 滅diệt 定định 。 經kinh 二nhị 萬vạn 劫kiếp 。 即tức 能năng 發phát 心tâm 。 今kim 壽thọ 當đương 後hậu 二nhị 萬vạn 劫kiếp 也dã 。 住trú 動động 天thiên 地địa 者giả 。 謂vị 行hành 住trụ 坐tọa 臥ngọa 之chi 間gian 。 皆giai 能năng 驚kinh 動động 天thiên 地địa 。 感cảm 格cách 鬼quỷ 神thần 。 外ngoại 道đạo 皈quy 依y 。 魔ma 君quân 拱củng 手thủ 也dã 。

【# 鈔sao 】# 五ngũ 篇thiên 者giả 。 一nhất 四tứ 波ba 羅la 夷di (# 翻phiên 棄khí 。 又hựu 云vân 極cực 惡ác )# 四tứ 條điều 。 二nhị 僧Tăng 伽già 婆bà 尸thi 沙sa (# 華hoa 言ngôn 僧Tăng 殘tàn )# 十thập 三tam 條điều 。 不bất 定định 法pháp 二nhị 條điều 。 三tam 波ba 逸dật 提đề (# 翻phiên 墮đọa )# 一nhất 百bách 二nhị 十thập 條điều 。 四tứ 提đề 舍xá 尼ni (# 華hoa 言ngôn 向hướng 彼bỉ 悔hối )# 四tứ 條điều 。 五ngũ 突đột 吉cát 羅la (# 此thử 云vân 惡ác 作tác )# 。 即tức 眾chúng 學học 戒giới 法pháp 。 一nhất 百bách 條điều 。 滅diệt 諍tranh 法pháp 七thất 條điều 。 此thử 名danh 出xuất 家gia 具cụ 足túc 戒giới 也dã 。

又hựu 此thử 一nhất 句cú 。 結kết 集tập 家gia 詞từ 。 如như 四tứ 分phần/phân 云vân 。 善thiện 護hộ 於ư 口khẩu 言ngôn 。 自tự 淨tịnh 其kỳ 志chí 意ý 。 身thân 莫mạc 作tác 諸chư 惡ác 。 此thử 三tam 業nghiệp 道đạo 淨tịnh 。 能năng 得đắc 如như 是thị 行hành 。 是thị 大đại 仙tiên 人nhân 道đạo 。 此thử 是thị 釋Thích 迦Ca 如Như 來Lai 。 於ư 十thập 二nhị 年niên 。 中trung 說thuyết 是thị 戒giới 經kinh 。 從tùng 是thị 已dĩ 後hậu 。 廣quảng 分phân 別biệt 說thuyết 。 (# 文văn )# 常thường 行hành 者giả 。 語ngữ 默mặc 動động 靜tĩnh 。 無vô 有hữu 須tu 臾du 離ly 故cố 。 止chỉ 行hành 為vi 宗tông 者giả 。 迦Ca 葉Diếp 如Như 來Lai 。 戒giới 經kinh 頌tụng 云vân 。 一nhất 切thiết 惡ác 莫mạc 作tác 。 當đương 奉phụng 行hành 諸chư 善thiện 。 自tự 淨tịnh 其kỳ 志chí 意ý 。 是thị 則tắc 諸chư 佛Phật 教giáo 。 (# 文văn )# 三tam 昧muội 本bổn 者giả 。 所sở 謂vị 尸thi 羅la 不bất 清thanh 淨tịnh 。 三tam 昧muội 不bất 現hiện 前tiền 。 四Tứ 果Quả 基cơ 者giả 。 楞lăng 嚴nghiêm 優ưu 波ba 離ly 云vân 。 性tánh 業nghiệp 遮già 業nghiệp 。 悉tất 皆giai 清thanh 淨tịnh 。 身thân 心tâm 寂tịch 滅diệt 。 成thành 阿A 羅La 漢Hán 。 (# 文văn )# 正chánh 語ngữ 下hạ 。 道Đạo 品Phẩm 雖tuy 多đa 。 三tam 學học 攝nhiếp 盡tận 。 戒giới 攝nhiếp 三tam 。 謂vị 正chánh 語ngữ 正chánh 業nghiệp 正chánh 命mạng 也dã 。 定định 攝nhiếp 十thập 。 謂vị 四Tứ 如Như 意Ý 足Túc 。 定định 根căn 定định 力lực 除trừ 覺giác 定định 覺giác 捨xả 覺giác 正chánh 定định 也dã 。 慧tuệ 攝nhiếp 十thập 八bát 。 謂vị 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 四tứ 正chánh 勤cần 進tiến 根căn 慧tuệ 根căn 進tiến 力lực 慧tuệ 力lực 擇trạch 覺giác 進tiến 覺giác 喜hỷ 覺giác 正chánh 見kiến 正chánh 思tư 惟duy 正chánh 精tinh 進tấn 也dã 。 定định 慧tuệ 雙song 通thông 攝nhiếp 四tứ 。 謂vị 念niệm 根căn 念niệm 力lực 念niệm 覺giác 正chánh 念niệm 也dã 。 三tam 學học 俱câu 通thông 攝nhiếp 二nhị 。 謂vị 信tín 根căn 信tín 力lực 也dã 。 九cửu 十thập 八bát 使sử 者giả 。 見kiến 有hữu 八bát 十thập 八bát 使sử 。 加gia 思tư 惑hoặc 十thập 使sử 也dã 。

三tam 應Ứng 供Cúng 下hạ 。 問vấn 。 如Như 來Lai 亦diệc 稱xưng 應Ứng 供Cúng 。 與dữ 聲Thanh 聞Văn 何hà 別biệt 。 答đáp 羅La 漢Hán 局cục 於ư 人nhân 天thiên 。 佛Phật 則tắc 魔ma 外ngoại 人nhân 天thiên 二Nhị 乘Thừa 菩Bồ 薩Tát 所sở 應Ứng 供Cúng 也dã 。

五ngũ 停đình 心tâm 者giả 。 謂vị 多đa 貪tham 不bất 淨tịnh 觀quán 。 多đa 瞋sân 慈từ 悲bi 觀quán 。 多đa 痴si 因nhân 緣duyên 觀quán 。 多đa 障chướng 念niệm 佛Phật 觀quán 。 多đa 散tán 數sổ 息tức 觀quán 。 別biệt 總tổng 相tương/tướng 念niệm 者giả 。 別biệt 則tắc 觀quán 身thân 不bất 淨tịnh 。 觀quán 受thọ 是thị 苦khổ 。 觀quán 心tâm 無vô 常thường 。 觀quán 法pháp 無vô 我ngã 。 總tổng 則tắc 觀quán 身thân 不bất 淨tịnh 。 受thọ 心tâm 法pháp 皆giai 不bất 淨tịnh 。 乃nãi 至chí 觀quán 法pháp 無vô 我ngã 。 身thân 受thọ 心tâm 亦diệc 無vô 我ngã 。 正chánh 勤cần 者giả 。 謂vị 未vị 生sanh 惡ác 令linh 不bất 生sanh 。 已dĩ 生sanh 惡ác 令linh 消tiêu 滅diệt 。 未vị 生sanh 善thiện 令linh 發phát 生sanh 。 已dĩ 生sanh 善thiện 令linh 增tăng 長trưởng 。 四tứ 正chánh 勤cần 也dã 。

如như 意ý 者giả 。 謂vị 欲dục 念niệm 進tiến 慧tuệ 。 四Tứ 如Như 意Ý 足Túc 也dã 。 五ngũ 根căn 者giả 。 謂vị 信tín 進tiến 念niệm 定định 慧tuệ 。 五ngũ 根căn 也dã 。 五Ngũ 力Lực 者giả 。 即tức 修tu 前tiền 五ngũ 根căn 增tăng 長trưởng 成thành 力lực 。 能năng 破phá 惡ác 障chướng 也dã 。

覺giác 支chi 者giả 。 謂vị 念niệm 擇trạch 進tiến 喜hỷ 除trừ 定định 捨xả 。 七thất 覺giác 分phần/phân 也dã 。

八bát 忍nhẫn 八bát 智trí 者giả 。 觀quán 於ư 欲dục 界giới 苦Khổ 諦Đế 。 所sở 有hữu 無vô 漏lậu 定định 慧tuệ 。 若nhược 在tại 無vô 間gian 道đạo 中trung 。 名danh 苦khổ 法Pháp 忍Nhẫn 。 解giải 脫thoát 道đạo 中trung 。 名danh 苦khổ 法pháp 智trí 。 觀quán 於ư 色sắc 無vô 色sắc 界giới 苦Khổ 諦Đế 。 無vô 間gian 道đạo 中trung 。 名danh 苦khổ 類loại 忍nhẫn 。 解giải 脫thoát 道đạo 中trung 。 名danh 苦khổ 類loại 智trí 。 其kỳ 餘dư 三tam 諦đế 。 例lệ 此thử 可khả 知tri 。 以dĩ 此thử 十thập 六lục 心tâm 。 頓đốn 斷đoạn 三tam 界giới 分phân 別biệt 所sở 起khởi 煩phiền 惱não 種chủng 子tử 。 見kiến 一nhất 切thiết 法pháp 。 決quyết 定định 無vô 我ngã 。 亦diệc 無vô 我ngã 所sở 。 即tức 顯hiển 真Chân 諦Đế 寂tịch 滅diệt 之chi 理lý 。 得đắc 成thành 無vô 漏lậu 。 七Thất 菩Bồ 提Đề 分Phần 也dã 。

八Bát 正Chánh 道Đạo 者giả 。 謂vị 見kiến 思tư 惟duy 語ngữ 業nghiệp 進tiến 定định 念niệm 命mạng 也dã 。 二nhị 種chủng 涅Niết 槃Bàn 者giả 有hữu 餘dư 。 無vô 餘dư 也dã 。

八bát 十thập 九cửu 品phẩm 者giả 。 見kiến 道đạo 八bát 智trí 證chứng 八bát 品phẩm (# 欲dục 界giới 四Tứ 諦Đế 。 并tinh 上thượng 二nhị 界giới 為vi 一nhất 四Tứ 諦Đế 也dã )# 。 及cập 修tu 道Đạo 八bát 十thập 一nhất 品phẩm 也dã 。 但đãn 斷đoạn 煩phiền 惱não 。 在tại 無vô 間gian 道đạo 。 證chứng 無vô 為vi 。 在tại 解giải 脫thoát 道đạo 。 五ngũ 分phần 法Pháp 身thân 者giả 。 謂vị 戒giới 定định 慧tuệ 解giải 脫thoát 。 解giải 脫thoát 知tri 見kiến 。 前tiền 三tam 從tùng 因nhân 而nhi 顯hiển 德đức 。 後hậu 二nhị 就tựu 果quả 以dĩ 彰chương 能năng 。 葢# 以dĩ 因nhân 修tu 三tam 學học 。 果quả 得đắc 戒giới 定định 慧tuệ 身thân 。 盡tận 智trí 。 則tắc 正chánh 習tập 俱câu 斷đoạn 。 名danh 解giải 脫thoát 身thân 。 無vô 生sanh 智trí 。 則tắc 了liễu 了liễu 覺giác 照chiếu 。 名danh 知tri 見kiến 身thân 也dã 。 十thập 無Vô 學Học 法Pháp 者giả 。 謂vị 正chánh 語ngữ 正chánh 業nghiệp 正chánh 命mạng (# 攝nhiếp 戒giới 身thân )# 正chánh 念niệm 正chánh 定định (# 攝nhiếp 定định 身thân )# 正chánh 見kiến 正chánh 思tư 惟duy 正chánh 精tinh 進tấn (# 攝nhiếp 慧tuệ 身thân )# 正chánh 解giải 脫thoát (# 懾nhiếp 解giải 脫thoát 身thân )# 正chánh 智trí (# 攝nhiếp 知tri 見kiến 身thân )# 也dã 。 梵Phạm 行hạnh 。 因nhân 修tu 戒giới 學học 。 果quả 名danh 殺sát 賊tặc 也dã 。

所sở 作tác 。 因nhân 修tu 定định 學học 。 果quả 名danh 應Ứng 供Cúng 也dã 。 我ngã 生sanh 。 盡tận 智trí 。 不bất 受thọ 。 無vô 生sanh 智trí 。 因nhân 修tu 慧tuệ 學học 。 果quả 名danh 無vô 生sanh 也dã 。 四Tứ 智Trí 已dĩ 圓viên 。 三tam 界giới 已dĩ 出xuất 。 無vô 法pháp 可khả 學học 。 成thành 羅La 漢Hán 矣hĩ 。 餘dư 如như 俱câu 舍xá 婆bà 沙sa 大đại 鈔sao 。

然nhiên 聲Thanh 聞Văn 下hạ 。 楞lăng 伽già 云vân 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 差sai 別biệt 有hữu 三tam 。 謂vị 下hạ 中trung 上thượng 。 下hạ 者giả 。 於ư 諸chư 有hữu 中trung 。 極cực 七thất 反phản 生sanh 。 中trung 者giả 。 三tam 生sanh 五ngũ 生sanh 。 上thượng 者giả 。 即tức 於ư 此thử 生sanh 。 而nhi 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 (# 文văn )# 教giáo 章chương 云vân 。 初sơ 果quả 人nhân 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 漸tiệm 出xuất 離ly 。 斷đoạn 欲dục 六lục 品phẩm 得đắc 一nhất 來lai 。 斷đoạn 九cửu 品phẩm 得đắc 不bất 還hoàn 。 斷đoạn 上thượng 二nhị 界giới 得đắc 羅La 漢Hán 。 二nhị 頓đốn 出xuất 離ly 。 於ư 一nhất 生sanh 中trung 。 頓đốn 斷đoạn 三tam 界giới 九cửu 品phẩm 修tu 惑hoặc 。 即tức 得đắc 羅La 漢Hán 。 更cánh 無vô 餘dư 果quả 。 三tam 非phi 漸tiệm 非phi 頓đốn 。 復phục 二nhị 。 一nhất 若nhược 倍bội 離ly 欲dục 人nhân 。 入nhập 真chân 見kiến 道đạo 。 倍bội 離ly 欲dục 惑hoặc 前tiền 六lục 品phẩm 。 得đắc 一nhất 來lai 。 二nhị 若nhược 已dĩ 離ly 欲dục 人nhân 。 入nhập 真chân 見kiến 道đạo 。 兼kiêm 斷đoạn 九cửu 品phẩm 得đắc 不bất 還hoàn 。 如như 瑜du 伽già 等đẳng 說thuyết 。 (# 文văn )# 俱câu 舍xá 論luận 云vân 。 聲Thanh 聞Văn 有hữu 二nhị 。 一nhất 次thứ 斷đoạn 。 次thứ 第đệ 斷đoạn 惑hoặc 。 經kinh 於ư 七thất 生sanh 。 二nhị 超siêu 斷đoạn 。 又hựu 二nhị 。 一nhất 小tiểu 超siêu 。 或hoặc 超siêu 至chí 五ngũ 品phẩm 。 乃nãi 至chí 八bát 品phẩm 羅La 漢Hán 向hướng 等đẳng 。 二nhị 大đại 超siêu 。 聞văn 唱xướng 善thiện 來lai 。 即tức 成thành 羅La 漢Hán 。 無vô 受thọ 生sanh 緣duyên 。 (# 文văn )# 通thông 明minh 神thần 變biến 者giả 。 楞lăng 伽già 云vân 。 阿A 羅La 漢Hán 者giả 。 謂vị 諸chư 禪thiền 三tam 昧muội 。 解giải 脫thoát 力lực 通thông 。 悉tất 已dĩ 成thành 就tựu 。 煩phiền 惱não 諸chư 苦khổ 。 分phân 別biệt 永vĩnh 盡tận 。 名danh 阿A 羅La 漢Hán 。 (# 文văn )# 得đắc 羅La 漢Hán 下hạ 。 智trí 論luận 云vân 。 阿A 羅La 漢Hán 入nhập 滅diệt 時thời 。 住trụ 在tại 何hà 處xứ 。 具cụ 足túc 佛Phật 道Đạo 。 答đáp 。 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 。 更cánh 不bất 復phục 生sanh 三tam 界giới 。 有hữu 淨tịnh 佛Phật 土độ 。 出xuất 於ư 三tam 界giới 。 無vô 煩phiền 惱não 名danh 。 於ư 是thị 國quốc 土độ 。 具cụ 足túc 佛Phật 道Đạo 。 若nhược 爾nhĩ 。 羅La 漢Hán 受thọ 法pháp 性tánh 身thân 。 應ưng 當đương 疾tật 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 何hà 以dĩ 稽khể 留lưu 。 答đáp 。 以dĩ 捨xả 眾chúng 生sanh 捨xả 佛Phật 道Đạo 故cố 。 (# 文văn )# 享hưởng 三tam 昧muội 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả 。 楞lăng 伽già 頌tụng 云vân 。 味vị 著trước 三tam 昧muội 樂nhạo/nhạc/lạc 。 安an 住trụ 無vô 漏lậu 界giới 。 無vô 有hữu 究cứu 竟cánh 趣thú 。 亦diệc 復phục 不bất 退thoái 還hoàn 。 得đắc 諸chư 三tam 昧muội 身thân 。 乃nãi 至chí 劫kiếp 不bất 覺giác 。 (# 文văn )# 若nhược 初sơ 果quả 下hạ 。 詳tường 如như 教giáo 章chương 。 七thất 生sanh 始thỉ 滅diệt 者giả 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 人nhân 。 受thọ 七thất 生sanh 已dĩ 。 方phương 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 滅diệt 心tâm 心tâm 法pháp 。 始thỉ 入nhập 滅diệt 定định 。 復phục 經kinh 八bát 萬vạn 劫kiếp 。 乃nãi 得đắc 生sanh 心tâm 。 受thọ 佛Phật 教giáo 化hóa 。 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 下hạ 三tam 例lệ 知tri 。

△# 二nhị 證chứng 三tam 果quả 位vị 。

次thứ 為vi 阿A 那Na 含Hàm 。 阿A 那Na 含Hàm 者giả 。 壽thọ 終chung 神thần 靈linh 。 上thượng 十thập 九cửu 天thiên 。 證chứng 阿A 羅La 漢Hán 。

【# 疏sớ/sơ 】# 初sơ 句cú 總tổng 舉cử 因nhân 果quả 。 為vi 因nhân 也dã 。 那na 含hàm 果quả 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 阿A 那Na 含Hàm 。 此thử 云vân 不bất 來lai 。 亦diệc 云vân 不bất 還hoàn 。 命mạng 終chung 一nhất 往vãng 天thiên 上thượng 。 更cánh 不bất 還hoàn 來lai 下hạ 界giới 受thọ 生sanh 故cố 。 此thử 斷đoạn 欲dục 界giới 九cửu 品phẩm 修tu 惑hoặc 下hạ 三tam 品phẩm 盡tận 。 進tiến 斷đoạn 上thượng 八bát 地địa 思tư 。 而nhi 不bất 能năng 盡tận 。 亦diệc 不bất 能năng 得đắc 。 取thủ 證chứng 四Tứ 果Quả 入nhập 般Bát 涅Niết 槃Bàn 。 故cố 云vân 次thứ 為vi 那na 含hàm 。 謂vị 次thứ 於ư 前tiền 之chi 一nhất 生sanh 速tốc 得đắc 四Tứ 果Quả 。 上thượng 根căn 者giả 。 即tức 為vi 中trung 人nhân 阿A 那Na 含Hàm 也dã 。 後hậu 三tam 句cú 別biệt 示thị 果quả 相tương/tướng 。 變biến 化hóa 不bất 測trắc 曰viết 神thần 。 定định 中trung 所sở 發phát 。 用dụng 也dã 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 曰viết 靈linh 。 觀quán 智trí 得đắc 來lai 。 體thể 也dã 。 十thập 九cửu 天thiên 者giả 。 以dĩ 五ngũ 不Bất 還Hoàn 天Thiên 。 當đương 第đệ 十thập 九cửu 層tằng 也dã 。 亦diệc 可khả 指chỉ 四tứ 空không 天thiên 。 證chứng 羅La 漢Hán 者giả 。 寄ký 居cư 色sắc 無vô 色sắc 界giới 。 研nghiên 斷đoạn 七thất 十thập 二nhị 品phẩm 。 取thủ 無vô 為vi 脫thoát 生sanh 死tử 也dã 。

【# 鈔sao 】# 不bất 還hoàn 來lai 者giả 。 欲dục 界giới 下hạ 三tam 品phẩm 思tư 惑hoặc 共cộng 潤nhuận 一nhất 生sanh 。 今kim 已dĩ 斷đoạn 之chi 。 更cánh 無vô 惑hoặc 潤nhuận 。 故cố 不bất 再tái 還hoàn 來lai 也dã 。 變biến 化hóa 下hạ 。 孟# 子tử 曰viết 。 充sung 實thật 而nhi 有hữu 光quang 輝huy 之chi 謂vị 大đại 。 大đại 而nhi 化hóa 之chi 之chi 謂vị 聖thánh 。 聖thánh 而nhi 不bất 可khả 知tri 。 之chi 之chi 謂vị 神thần 。 (# 文văn )# 世thế 聖thánh 尚thượng 爾nhĩ 。 況huống 那na 含hàm 乎hồ 。 故cố 稱xưng 神thần 靈linh 。 若nhược 約ước 法pháp 釋thích 。 修tu 止chỉ 故cố 定định 。 定định 發phát 於ư 身thân 。 則tắc 有hữu 神thần 變biến 不bất 測trắc 。 修tu 觀quán 成thành 慧tuệ 。 慧tuệ 發phát 於ư 心tâm 。 則tắc 有hữu 不bất 思tư 議nghị 靈linh 通thông 。 以dĩ 體thể 用dụng 言ngôn 。 神thần 屬thuộc 用dụng 。 靈linh 屬thuộc 體thể 也dã 。 十thập 九cửu 天thiên 句cú 。 義nghĩa 通thông 二nhị 釋thích 。 一nhất 者giả 指chỉ 五ngũ 淨tịnh 居cư 。 謂vị 欲dục 界giới 六lục 天thiên 。 色sắc 界giới 四tứ 禪thiền 。 共cộng 十thập 三tam 天thiên 。 今kim 則tắc 寄ký 居cư 第đệ 四tứ 禪thiền 上thượng 。 故cố 云vân 上thượng 十thập 九cửu 也dã 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 此thử 中trung 復phục 有hữu 。 五ngũ 不Bất 還Hoàn 天Thiên 。 於ư 下hạ 界giới (# 欲dục 界giới 也dã )# 中trung 。 九cửu 品phẩm 習tập 氣khí 。 (# 思tư 惑hoặc 也dã )# 。 俱câu 時thời 滅diệt 盡tận 。 苦khổ 樂lạc 雙song 忘vong 。 下hạ 無vô 卜bốc 居cư 。 故cố 於ư 捨xả 心tâm 。 眾chúng 同đồng 分phần 中trung 。 安an 立lập 居cư 處xứ 。 (# 文văn )# 二nhị 者giả 指chỉ 無vô 色sắc 界giới 。 按án 經kinh 論luận 中trung 。 三tam 果quả 聖thánh 人nhân 。 斷đoạn 下hạ 思tư 盡tận 。 於ư 中trung 有hữu 二nhị 根căn 性tánh 。 一nhất 者giả 樂nhạo/nhạc/lạc 慧tuệ 。 則tắc 修tu 夾giáp 熏huân 禪thiền 。 生sanh 五ngũ 淨Tịnh 居Cư 。 (# 即tức 無vô 煩phiền 等đẳng 五ngũ 不Bất 還Hoàn 天Thiên )# 。 二nhị 者giả 樂nhạo/nhạc/lạc 定định 。 則tắc 修tu 四tứ 空không 定định 。 生sanh 無vô 色sắc 界giới 。 樂nhạo/nhạc/lạc 慧tuệ 根căn 利lợi 。 即tức 於ư 色sắc 界giới 速tốc 出xuất 生sanh 死tử 。 樂nhạo/nhạc/lạc 定định 根căn 鈍độn 。 故cố 於ư 無vô 色sắc 界giới 。 遲trì 出xuất 生sanh 死tử 。 然nhiên 無vô 色sắc 界giới 居cư 在tại 四tứ 禪thiền 十thập 八bát 天thiên 上thượng 。 故cố 云vân 上thượng 十thập 九cửu 也dã 。 寄ký 居cư 色sắc 無vô 色sắc 者giả 。 謂vị 居cư 色sắc 界giới 那na 含hàm 天thiên 上thượng 。 更cánh 練luyện 四tứ 禪thiền 。 前tiền 後hậu 用dụng 無vô 漏lậu 心tâm 。 夾giáp 熏huân 中trung 間gian 有hữu 漏lậu 心tâm 。 色sắc 定định 轉chuyển 明minh 。 進tiến 斷đoạn 餘dư 惑hoặc 。 或hoặc 已dĩ 斷đoạn 下hạ 四tứ 地địa 染nhiễm 。 未vị 斷đoạn 上thượng 四tứ 地địa 染nhiễm 。 即tức 居cư 無vô 色sắc 界giới 天thiên 。 修tu 四tứ 空không 定định 。 進tiến 斷đoạn 餘dư 惑hoặc 也dã 。 取thủ 無vô 為vi 者giả 。 金kim 剛cang 疏sớ/sơ 云vân 。 即tức 以dĩ 見kiến 道đạo 八bát 品phẩm 無vô 為vi 。 及cập 修tu 道Đạo 九cửu 品phẩm 無vô 為vi 。 為vi 此thử 三tam 果quả 體thể (# 文văn )# 。 再tái 取thủ 上thượng 八bát 地địa 七thất 十thập 二nhị 品phẩm 無vô 為vi 也dã 。

△# 三tam 證chứng 二nhị 果quả 位vị 。

次thứ 為vi 斯Tư 陀Đà 含Hàm 。 斯Tư 陀Đà 含Hàm 者giả 。 一nhất 上thượng 一nhất 還hoàn 。 即tức 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 。

【# 疏sớ/sơ 】# 次thứ 下hạ 。 舉cử 因nhân 果quả 。 此thử 則tắc 一nhất 生sanh 取thủ 二nhị 果quả 。 次thứ 於ư 上thượng 之chi 二nhị 生sanh 得đắc 那na 含hàm 也dã 。 斯Tư 陀Đà 含Hàm 梵Phạn 語ngữ 。 此thử 云vân 一nhất 來lai 。 斯tư 下hạ 。 示thị 果quả 相tương/tướng 。 於ư 修tu 道Đạo 中trung 。 重trọng/trùng 慮lự 緣duyên 真chân 。 進tiến 斷đoạn 欲dục 界giới 思tư 惑hoặc 前tiền 六lục 品phẩm 。 後hậu 三tam 品phẩm 猶do 在tại 。 唯duy 潤nhuận 一nhất 生sanh 。 故cố 從tùng 此thử 命mạng 終chung 。 一nhất 往vãng 天thiên 上thượng 。 一nhất 來lai 人nhân 間gian 。 即tức 斷đoạn 餘dư 惑hoặc 。 成thành 無Vô 學Học 也dã 。

【# 鈔sao 】# 一nhất 來lai 者giả 。 更cánh 須tu 一nhất 來lai 人nhân 間gian 受thọ 生sanh 。 斷đoạn 餘dư 下hạ 三tam 品phẩm 殘tàn 思tư 也dã 。 潤nhuận 一nhất 生sanh 者giả 。 欲dục 界giới 九cửu 品phẩm 修tu 惑hoặc 。 能năng 潤nhuận 七thất 生sanh 。 今kim 斷đoạn 六lục 品phẩm 。 已dĩ 損tổn 六lục 生sanh 。 止chỉ 存tồn 三tam 品phẩm 。 但đãn 潤nhuận 一nhất 生sanh 故cố 。 從tùng 此thử 下hạ 。 金kim 剛cang 疏sớ/sơ 問vấn 。 據cứ 此thử 次thứ 第đệ 。 合hợp 是thị 第đệ 三tam 。 云vân 何hà 便tiện 言ngôn 。 即tức 得đắc 羅La 漢Hán 。 答đáp 。 所sở 言ngôn 即tức 得đắc 者giả 。 非phi 謂vị 踰du 越việt 不bất 證chứng 第đệ 三tam 。 但đãn 約ước 欲dục 界giới 惑hoặc 盡tận 往vãng 而nhi 不bất 來lai 。 望vọng 一nhất 去khứ 說thuyết 。 故cố 云vân 即tức 得đắc 也dã 。 (# 文văn )# 況huống 有hữu 根căn 利lợi 者giả 。 將tương 餘dư 下hạ 三tam 品phẩm 。 一nhất 生sanh 斷đoạn 盡tận 。 便tiện 往vãng 羅La 漢Hán 。 豈khởi 非phi 即tức 得đắc 耶da 。

△# 四tứ 證chứng 初sơ 果quả 位vị 。

次thứ 為vi 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 者giả 。 七thất 死tử 七thất 生sanh 。 便tiện 證chứng 阿A 羅La 漢Hán 。

【# 疏sớ/sơ 】# 次thứ 下hạ 。 舉cử 因nhân 果quả 。 次thứ 於ư 前tiền 之chi 。 斯Tư 陀Đà 含Hàm 者giả 。 即tức 為vi 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 也dã 。 上thượng 二nhị 果quả 中trung 根căn 。 此thử 屬thuộc 下hạ 根căn 矣hĩ 。 梵Phạn 語ngữ 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 此thử 翻phiên 預dự 流lưu 。 初sơ 預dự 聖thánh 人nhân 流lưu 故cố 。 亦diệc 翻phiên 入nhập 流lưu 。 初sơ 入nhập 真Chân 諦Đế 法Pháp 流lưu 故cố 。 亦diệc 翻phiên 逆nghịch 流lưu 。 已dĩ 逆nghịch 生sanh 死tử 有hữu 流lưu 故cố 。 須tu 下hạ 。 示thị 果quả 相tương/tướng 。 七thất 死tử 生sanh 者giả 。 初sơ 果quả 見kiến 真chân 之chi 後hậu 。 進tiến 斷đoạn 欲dục 界giới 思tư 惑hoặc 。 然nhiên 欲dục 界giới 思tư 。 能năng 潤nhuận 七thất 生sanh 。 上thượng 上thượng 品phẩm 潤nhuận 兩lưỡng 生sanh 。 上thượng 中trung 上thượng 下hạ 中trung 上thượng 三tam 品phẩm 各các 一nhất 生sanh 。 中trung 中trung 中trung 下hạ 二nhị 品phẩm 共cộng 潤nhuận 一nhất 生sanh 。 下hạ 三tam 品phẩm 共cộng 一nhất 生sanh 。 故cố 於ư 天thiên 上thượng 人nhân 間gian 。 七thất 度độ 往vãng 來lai 也dã 。 便tiện 證chứng 羅La 漢Hán 者giả 。 謂vị 於ư 諸chư 有hữu 中trung 。 極cực 七thất 反phản 生sanh 。 不bất 唯duy 斷đoạn 欲dục 界giới 九cửu 品phẩm 。 亦diệc 能năng 斷đoạn 盡tận 上thượng 二nhị 界giới 思tư 惑hoặc 。 而nhi 入nhập 涅Niết 槃Bàn 也dã 。

【# 鈔sao 】# 逆nghịch 流lưu 者giả 。 金kim 剛cang 云vân 。 不bất 入nhập 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。 (# 文văn )# 即tức 是thị 逆nghịch 凡phàm 流lưu 也dã 。 刊# 定định 記ký 云vân 。 十thập 六lục 心tâm 斷đoạn 三tam 界giới 。 四Tứ 諦Đế 下hạ 八bát 十thập 八bát 使sử 分phân 別biệt 粗thô 惑hoặc 。 得đắc 初sơ 果quả 證chứng 。 即tức 以dĩ 見kiến 諦Đế 八bát 智trí 為vi 初sơ 果quả 體thể 。

△# 後hậu 通thông 結kết 所sở 斷đoạn 惑hoặc 。

愛ái 欲dục 斷đoạn 者giả 。 如như 四tứ 肢chi 斷đoạn 。 不bất 復phục 用dụng 之chi 。

【# 疏sớ/sơ 】# 愛ái 欲dục 者giả 。 謂vị 貪tham 愛ái 樂nhạo 欲dục 也dã 。 唯duy 識thức 云vân 。 云vân 何hà 為vi 貪tham 。 於ư 有hữu 有hữu 具cụ 染nhiễm 著trước 為vi 性tánh 。 云vân 何hà 為vi 欲dục 。 於ư 所sở 樂lạc 境cảnh 希hy 望vọng 為vi 性tánh 。 (# 文văn )# 又hựu 愛ái 為vi 根căn 。 欲dục 為vi 末mạt 。 圓viên 覺giác 經Kinh 云vân 。 當đương 知tri 輪luân 迴hồi 。 愛ái 為vi 根căn 本bổn 。 欲dục 因nhân 愛ái 生sanh 。 命mạng 因nhân 欲dục 有hữu 。 (# 文văn )# 若nhược 對đối 三tam 毒độc 十thập 使sử 。 則tắc 貪tham 欲dục 皆giai 為vi 根căn 本bổn 。 是thị 故cố 修tu 四Tứ 諦Đế 觀quán 斷đoạn 四tứ 住trụ 時thời 。 則tắc 階giai 四Tứ 果Quả 而nhi 出xuất 四tứ 生sanh 。 不bất 復phục 還hoàn 在tại 。 三tam 界giới 受thọ 生sanh 。 如như 斷đoạn 四tứ 肢chi 。 無vô 人nhân 作tác 用dụng 而nhi 起khởi 業nghiệp 也dã 。 若nhược 使sử 超siêu 凡phàm 入nhập 聖thánh 。 其kỳ 在tại 斷đoạn 愛ái 欲dục 矣hĩ 。

【# 鈔sao 】# 有hữu 謂vị 三tam 有hữu 。 因nhân 果quả 不bất 忘vong 之chi 謂vị 有hữu 。 即tức 三tam 界giới 果quả 報báo 。 有hữu 具cụ 。 謂vị 招chiêu 果quả 器khí 具cụ 。 即tức 有hữu 漏lậu 惑hoặc 業nghiệp 之chi 因nhân 。

貪tham 為vi 根căn 本bổn 煩phiền 惱não 。 欲dục 則tắc 通thông 染nhiễm 通thông 淨tịnh 。 皆giai 心tâm 所sở 也dã 。 由do 愛ái 欲dục 心tâm 方phương 起khởi 一nhất 切thiết 不bất 善thiện 事sự 業nghiệp 。 若nhược 無vô 貪tham 欲dục 。 則tắc 無vô 惑hoặc 業nghiệp 苦khổ 矣hĩ 。 愛ái 為vi 根căn 者giả 。 生sanh 於ư 心tâm 也dã 。 欲dục 為vi 末mạt 者giả 。 發phát 於ư 境cảnh 也dã 。 經Kinh 云vân 由do 有hữu 諸chư 欲dục 。 助trợ 發phát 愛ái 性tánh 。 是thị 故cố 能năng 令linh 。 生sanh 死tử 相tương 續tục 。 (# 文văn )# 三tam 毒độc 。 貪tham 瞋sân 癡si 也dã 。

十thập 使sử 。 謂vị 貪tham 瞋sân 癡si 。 慢mạn 疑nghi 五ngũ 鈍độn 使sử 。 身thân 見kiến 邊biên 見kiến 邪tà 見kiến 見kiến 取thủ 戒giới 取thủ 五ngũ 利lợi 使sử 也dã 。 皆giai 為vi 根căn 者giả 。 謂vị 欲dục 對đối 貪tham 為vi 枝chi 末mạt 。 對đối 餘dư 毒độc 使sử 則tắc 為vi 根căn 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 想tưởng 愛ái 同đồng 結kết 。 愛ái 不bất 能năng 離ly 。 則tắc 諸chư 世thế 間gian 。 父phụ 母mẫu 子tử 孫tôn 。 相tương 生sanh 不bất 斷đoạn 。 是thị 等đẳng 則tắc 以dĩ 。 欲dục 貪tham 為vi 本bổn 。 (# 文văn )# 四tứ 住trụ 者giả 。 謂vị 見kiến 一nhất 切thiết 住trụ 地địa 。 欲dục 愛ái 住trụ 地địa 。 色sắc 愛ái 住trụ 地địa 。 無vô 色sắc 愛ái 住trụ 地địa 。 開khai 名danh 四tứ 住trụ 煩phiền 惱não 。 合hợp 則tắc 但đãn 云vân 見kiến 思tư 也dã 。 若nhược 使sử 下hạ 。 結kết 示thị 。 經Kinh 云vân 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 從tùng 無vô 始thỉ 際tế 。 由do 有hữu 種chủng 種chủng 。 恩ân 愛ái 貪tham 欲dục 。 故cố 有hữu 輪luân 迴hồi 。 卵noãn 生sanh 胎thai 生sanh 。 濕thấp 生sanh 化hóa 生sanh 。 皆giai 因nhân 婬dâm 欲dục 。 而nhi 正chánh 性tánh 命mạng 。 是thị 故cố 眾chúng 生sanh 。 欲dục 脫thoát 生sanh 死tử 。 免miễn 諸chư 輪luân 迴hồi 。 先tiên 斷đoạn 貪tham 欲dục 。 及cập 除trừ 愛ái 渴khát (# 文văn )# 。

△# 次thứ 明minh 因nhân 令linh 其kỳ 修tu 習tập 四tứ 。 初sơ 達đạt 理lý 崇sùng 道đạo 。

佛Phật 言ngôn 。

出xuất 家gia 沙Sa 門Môn 者giả 。 斷đoạn 欲dục 去khứ 愛ái 。 識thức 自tự 心tâm 源nguyên 。 達đạt 佛Phật 深thâm 理lý 。 悟ngộ 無vô 為vi 法Pháp 。 內nội 無vô 所sở 得đắc 。 外ngoại 無vô 所sở 求cầu 。 心tâm 不bất 繫hệ 道Đạo 。 亦diệc 不bất 結kết 業nghiệp 。 無vô 念niệm 無vô 作tác 。 非phi 修tu 非phi 證chứng 。 不bất 歷lịch 諸chư 位vị 。 而nhi 自tự 崇sùng 最tối 。 名danh 之chi 為vi 道Đạo 。

【# 疏sớ/sơ 】# 先tiên 達đạt 理lý 。 絕tuyệt 貪tham 欲dục 。 斷đoạn 集tập 也dã 。 去khứ 恩ân 愛ái 。 知tri 苦khổ 也dã 。 識thức 六lục 識thức 觀quán 心tâm 。 修tu 道Đạo 也dã 。 達đạt 佛Phật 涅Niết 槃Bàn 理lý 。 證chứng 滅diệt 也dã 。 欲dục 斷đoạn 而nhi 識thức 心tâm 源nguyên 。 愛ái 去khứ 而nhi 達đạt 佛Phật 理lý 。 沙Sa 門Môn 之chi 能năng 事sự 畢tất 矣hĩ 。 悟ngộ 下hạ 。 次thứ 崇sùng 道đạo 三tam 。 初sơ 標tiêu 悟ngộ 。 莫mạc 之chi 為vi 而nhi 為vi 者giả 。 真Chân 諦Đế 理lý 也dã 。 理lý 若nhược 不bất 悟ngộ 。 道đạo 亦diệc 不bất 得đắc 。 內nội 下hạ 。 次thứ 釋thích 相tương/tướng 。 謂vị 釋thích 無vô 為vi 相tương/tướng 也dã 。 法pháp 性tánh 自tự 天thiên 而nhi 然nhiên 。 苦khổ 不bất 能năng 惱não 。 故cố 無vô 求cầu 無vô 得đắc 。 不bất 妨phương 因nhân 去khứ 愛ái 而nhi 知tri 。 道đạo 不bất 能năng 通thông 。 故cố 不bất 繫hệ 。 不bất 妨phương 因nhân 識thức 心tâm 而nhi 顯hiển 。 集tập 不bất 能năng 染nhiễm 。 故cố 不bất 結kết 。 不bất 妨phương 因nhân 斷đoạn 欲dục 而nhi 淨tịnh 。 滅diệt 不bất 能năng 除trừ 。 故cố 無vô 作tác 無vô 修tu 。 不bất 妨phương 因nhân 達đạt 理lý 而nhi 證chứng 。

不bất 下hạ 。 後hậu 結kết 顯hiển 。 崇sùng 最tối 。 尊tôn 重trọng 也dã 。 謂vị 不bất 假giả 行hành 位vị 因nhân 果quả 教giáo 理lý 智trí 斷đoạn 。 而nhi 自tự 冥minh 會hội 契khế 合hợp 以dĩ 尊tôn 尚thượng 也dã 。 法pháp 性tánh 如như 月nguyệt 。 苦khổ 集tập 覆phú 理lý 。 如như 雲vân 籠lung 月nguyệt 。 道đạo 滅diệt 除trừ 集tập 以dĩ 會hội 真chân 。 如như 風phong 撥bát 雲vân 而nhi 見kiến 月nguyệt 。 則tắc 知tri 苦khổ 集tập 之chi 雲vân 。 但đãn 是thị 能năng 覆phú 不bất 能năng 惱não 染nhiễm 。 道đạo 滅diệt 之chi 風phong 。 但đãn 是thị 能năng 顯hiển 不bất 能năng 明minh 淨tịnh 。 理lý 本bổn 明minh 淨tịnh 。 豈khởi 能năng 妨phương 害hại 。 故cố 云vân 不bất 歷lịch 位vị 而nhi 自tự 崇sùng 也dã 。

道đạo 者giả 。 真Chân 諦Đế 之chi 謂vị 道đạo 。 性tánh 道đạo 也dã 。 貫quán 上thượng 不bất 歷lịch 不bất 繫hệ 無vô 為vi 。 率suất 性tánh 之chi 謂vị 道đạo 。 修tu 道Đạo 也dã 。 貫quán 上thượng 自tự 崇sùng 不bất 結kết 等đẳng 悟ngộ 。

【# 鈔sao 】# 阿a 含hàm 云vân 。 捨xả 離ly 恩ân 愛ái 。 出xuất 家gia 修tu 道Đạo 。 攝nhiếp 御ngự 諸chư 根căn 。 不bất 染nhiễm 外ngoại 欲dục 。 慈từ 心tâm 一nhất 切thiết 。 無vô 所sở 傷thương 害hại 。 遇ngộ 樂nhạo/nhạc/lạc 不bất 欣hân 。 逢phùng 苦khổ 不bất 戚thích 。 能năng 忍nhẫn 如như 地địa 。 故cố 號hiệu 沙Sa 門Môn 。 (# 文văn )# 初sơ 二nhị 句cú 去khứ 愛ái 。 次thứ 二nhị 句cú 斷đoạn 欲dục 。 次thứ 二nhị 句cú 識thức 心tâm 。 五ngũ 停đình 心tâm 中trung 略lược 舉cử 多đa 瞋sân 慈từ 悲bi 一nhất 觀quán 也dã 。 後hậu 四tứ 句cú 達đạt 理lý 。 無Vô 生Sanh 法Pháp 忍Nhẫn 。 從tùng 此thử 入nhập 矣hĩ 。

不bất 假giả 行hành 位vị 者giả 。 結kết 與dữ 釋thích 中trung 有hữu 影ảnh 顯hiển 意ý 。 釋thích 中trung 苦khổ 不bất 能năng 惱não 。 乃nãi 至chí 滅diệt 不bất 能năng 除trừ 。 即tức 結kết 中trung 不bất 歷lịch 。 結kết 中trung 不bất 假giả 行hành 位vị 。 即tức 釋thích 中trung 無vô 得đắc 無vô 證chứng 。 若nhược 配phối 釋thích 云vân 。 內nội 無vô 位vị 得đắc 。 外ngoại 無vô 行hành 求cầu 。 心tâm 不bất 智trí 道đạo 。 亦diệc 不bất 斷đoạn 業nghiệp 。 無vô 理lý 念niệm 。 無vô 教giáo 作tác 。 無vô 因nhân 修tu 。 無vô 果quả 證chứng 。 釋thích 中trung 去khứ 愛ái 知tri 苦khổ 。 乃nãi 至chí 達đạt 理lý 證chứng 滅diệt 。 即tức 結kết 中trung 崇sùng 最tối 。 結kết 中trung 冥minh 會hội 契khế 合hợp 。 即tức 影ảnh 顯hiển 釋thích 中trung 有hữu 體thể 達đạt 。 若nhược 無vô 能năng 體thể 達đạt 者giả 。 誰thùy 知tri 無vô 得đắc 無vô 證chứng 。 觀quán 標tiêu 悟ngộ 言ngôn 。 自tự 無vô 疑nghi 矣hĩ 。

不bất 結kết 等đẳng 悟ngộ 者giả 。 既ký 以dĩ 道đạo 崇sùng 。 豈khởi 可khả 結kết 業nghiệp 。 故cố 崇sùng 最tối 照chiếu 應ưng 不bất 結kết 業nghiệp 句cú 。 又hựu 能năng 體thể 悟ngộ 無vô 得đắc 無vô 證chứng 。 不bất 繫hệ 不bất 結kết 。 亦diệc 崇sùng 最tối 義nghĩa 。 故cố 云vân 等đẳng 。 悟ngộ 通thông 二nhị 意ý 。 一nhất 影ảnh 釋thích 釋thích 中trung 體thể 悟ngộ 。 二nhị 指chỉ 上thượng 標tiêu 中trung 悟ngộ 字tự 。 問vấn 。 既ký 分phần/phân 性tánh 修tu 。 道đạo 有hữu 二nhị 耶da 。 答đáp 。 從tùng 性tánh 起khởi 修tu 。 全toàn 修tu 即tức 性tánh 。 豈khởi 有hữu 二nhị 耶da 。

△# 二nhị 割cát 愛ái 取thủ 足túc 。

佛Phật 言ngôn 。

剃thế 除trừ 鬚tu 髮phát 。 而nhi 為vi 沙Sa 門Môn 。 受thọ 道Đạo 法Pháp 者giả 。 去khứ 世thế 資tư 財tài 。 乞khất 求cầu 取thủ 足túc 。 日nhật 中trung 一nhất 食thực 。 樹thụ 下hạ 一nhất 宿túc 。 慎thận 勿vật 再tái 矣hĩ 。 使sử 人nhân 愚ngu 蔽tế 者giả 。 愛ái 與dữ 欲dục 也dã 。

【# 疏sớ/sơ 】# 佛Phật 下hạ 。 先tiên 修tu 頭đầu 陀đà 行hành 。 剃thế 鬚tu 除trừ 髮phát 。 表biểu 斷đoạn 煩phiền 惱não 也dã 。 受thọ 道Đạo 法Pháp 者giả 。 則tắc 以dĩ 佛Phật 法Pháp 為vi 務vụ 。 道Đạo 德đức 為vi 重trọng/trùng 也dã 。 資tư 生sanh 財tài 物vật 。 發phát 愛ái 欲dục 之chi 源nguyên 。 故cố 當đương 去khứ 。 乞khất 食thực 知tri 足túc 。 為vi 頭đầu 陀đà 之chi 本bổn 。 應ưng 求cầu 取thủ 。 經Kinh 云vân 。 多đa 欲dục 之chi 人nhân 。 多đa 求cầu 利lợi 故cố 。 苦khổ 惱não 亦diệc 多đa 。 少thiểu 欲dục 之chi 人nhân 。 無vô 求cầu 無vô 欲dục 。 則tắc 無vô 此thử 患hoạn 。 又hựu 云vân 。 若nhược 欲dục 脫thoát 諸chư 苦khổ 惱não 。 當đương 觀quán 知tri 足túc 。 知tri 足túc 之chi 法pháp 。 即tức 是thị 富phú 樂lạc 。 安an 隱ẩn 之chi 處xứ 。 不bất 知tri 足túc 者giả 。 常thường 為vị 五ngũ 欲dục 所sở 牽khiên 。 (# 文văn )# 日nhật 下hạ 。 次thứ 各các 出xuất 其kỳ 相tương/tướng 。 先tiên 取thủ 足túc 相tướng 。 一nhất 食thực 一nhất 宿túc 。 十thập 二nhị 頭đầu 陀đà 。 中trung 二nhị 苦khổ 行hạnh 也dã 。 再tái 者giả 。 指chỉ 中trung 後hậu 飲ẩm 漿tương 。 坐tọa 高cao 廣quảng 大đại 床sàng 也dã 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 衣y 鉢bát 之chi 餘dư 。 分phần/phân 寸thốn 不bất 畜súc 。 乞khất 食thực 餘dư 分phần 。 施thí 餓ngạ 眾chúng 生sanh 。 我ngã 教giáo 比Bỉ 丘Khâu 。 循tuần 方phương 乞khất 食thực 。 令linh 捨xả 貪tham 故cố 。 (# 文văn )# 使sử 下hạ 。 次thứ 財tài 欲dục 相tương 。 愛ái 是thị 心tâm 。 欲dục 是thị 境cảnh 。 由do 外ngoại 塵trần 欲dục 。 牽khiên 起khởi 愛ái 心tâm 。 亦diệc 由do 愛ái 心tâm 。 貪tham 著trước 於ư 欲dục 。 所sở 貪tham 之chi 境cảnh 既ký 多đa 。 能năng 貪tham 之chi 愛ái 亦diệc 眾chúng 。 然nhiên 貪tham 與dữ 愛ái 亦diệc 有hữu 四tứ 句cú 。 此thử 當đương 亦diệc 貪tham 亦diệc 愛ái 。 其kỳ 中trung 復phục 開khai 四tứ 相tương/tướng 。 一nhất 內nội 愛ái 欲dục 。 緣duyên 自tự 身thân 形hình 。 按án 拭thức 摩ma 觸xúc 。 起khởi 諸chư 染nhiễm 著trước 。 二nhị 外ngoại 愛ái 欲dục 。 緣duyên 他tha 男nam 女nữ 姿tư 態thái 妖yêu 艶diễm 。 念niệm 念niệm 貪tham 愛ái 。 三tam 內nội 外ngoại 愛ái 欲dục 。 於ư 他tha 己kỷ 身thân 柔nhu 輭nhuyễn 細tế 滑hoạt 。 攀phàn 緣duyên 不bất 捨xả 。 四tứ 遍biến 一nhất 切thiết 處xứ 愛ái 欲dục 。 緣duyên 於ư 一nhất 切thiết 五ngũ 欲dục 塵trần 境cảnh 。 生sanh 結kết 使sử 心tâm 。 故cố 涅Niết 槃Bàn 云vân 。 因nhân 愛ái 生sanh 憂ưu 。 因nhân 愛ái 生sanh 怖bố 。 若nhược 離ly 貪tham 愛ái 。 不bất 憂ưu 不bất 怖bố 。 (# 文văn )# 佛Phật 名danh 經Kinh 云vân 。 有hữu 愛ái 則tắc 生sanh 。 愛ái 盡tận 則tắc 滅diệt 。 故cố 知tri 生sanh 死tử 。 貪tham 愛ái 為vi 本bổn 。 (# 文văn )# 則tắc 愛ái 欲dục 也dã 。 愚ngu 蔽tế 一nhất 切thiết 人nhân 矣hĩ 。

【# 鈔sao 】# 經kinh 下hạ 。 證chứng 去khứ 財tài 。 又hựu 下hạ 。 證chứng 取thủ 足túc 。 皆giai 遺di 教giáo 文văn 。 又hựu 云vân 。 知tri 足túc 之chi 人nhân 。 雖tuy 臥ngọa 地địa 上thượng 。 猶do 為vi 安an 樂lạc 。 不bất 知tri 足túc 者giả 。 雖tuy 處xứ 天thiên 堂đường 。 亦diệc 不bất 稱xưng 意ý 。 不bất 知tri 足túc 者giả 。 雖tuy 富phú 而nhi 貧bần 。 知tri 足túc 之chi 人nhân 。 雖tuy 貧bần 而nhi 富phú 。

(# 文văn )# 十thập 二nhị 頭đầu 陀đà 者giả 。 一nhất 阿a 蘭lan 若nhã 。 二nhị 常thường 乞khất 食thực 。 三tam 糞phẩn 掃tảo 衣y 。 四tứ 一nhất 坐tọa 食thực 。 五ngũ 節tiết 量lượng 食thực 。 六lục 中trung 後hậu 不bất 飲ẩm 漿tương 。 七thất 塚trủng 間gian 。 八bát 樹thụ 下hạ 。 九cửu 露lộ 坐tọa 。 十thập 常thường 坐tọa 。 十thập 一nhất 次thứ 第đệ 乞khất 。 十thập 二nhị 但đãn 三tam 衣y 。

欲dục 是thị 境cảnh 者giả 。 圓viên 覺giác 疏sớ/sơ 。 問vấn 。 欲dục 應ưng 是thị 心tâm 。 何hà 言ngôn 色sắc 等đẳng 。 答đáp 。 瑜du 伽già 云vân 。 欲dục 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 煩phiền 惱não 欲dục 。 二nhị 事sự 欲dục 。 事sự 即tức 五ngũ 塵trần 。 今kim 謂vị 心tâm 起khởi 合hợp 塵trần 。 塵trần 即tức 名danh 欲dục 。 經Kinh 云vân 。 由do 於ư 欲dục 境cảnh 。 起khởi 諸chư 違vi 順thuận 。 又hựu 無vô 常thường 經Kinh 云vân 。 常thường 求cầu 諸chư 欲dục 境cảnh 。 (# 文văn )# 四tứ 句cú 者giả 。 圭# 山sơn 鈔sao 云vân 。 一nhất 貪tham 非phi 愛ái 。 如như 人nhân 貪tham 忙mang 。 不bất 是thị 愛ái 忙mang 。 又hựu 如như 買mãi 苦khổ 口khẩu 治trị 病bệnh 之chi 藥dược 。 秤xứng 兩lưỡng 不bất 免miễn 貪tham 多đa 。 何hà 曾tằng 愛ái 也dã 。 二nhị 愛ái 非phi 貪tham 。 如như 人nhân 愛ái 看khán 相tương/tướng 打đả 相tương 殺sát 。 何hà 肯khẳng 貪tham 求cầu 。 又hựu 如như 見kiến 他tha 外ngoại 人nhân 可khả 意ý 孩hài 兒nhi 或hoặc 猫miêu 狗cẩu 等đẳng 。 亦diệc 何hà 貪tham 求cầu 。 縱túng/tung 與dữ 之chi 未vị 肯khẳng 受thọ 。 三tam 亦diệc 貪tham 亦diệc 愛ái 。 即tức 名danh 利lợi 財tài 色sắc 之chi 類loại 。 四tứ 非phi 貪tham 非phi 愛ái 。 即tức 一nhất 切thiết 違vi 情tình 境cảnh 及cập 平bình 平bình 境cảnh 。 (# 文văn )# 五ngũ 欲dục 塵trần 境cảnh 者giả 。 財tài 色sắc 名danh 食thực 睡thụy 。 為vi 五ngũ 欲dục 境cảnh 。 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 。 為vi 五ngũ 塵trần 境cảnh 也dã 。 此thử 等đẳng 皆giai 能năng 。 起khởi 愛ái 生sanh 欲dục 。 故cố 老lão 子tử 云vân 。 五ngũ 色sắc 令linh 人nhân 目mục 盲manh 。 五ngũ 音âm 令linh 人nhân 耳nhĩ 聾lung 。 五ngũ 味vị 令linh 人nhân 口khẩu 爽sảng 。 馳trì 騁sính 田điền 獵liệp 令linh 人nhân 心tâm 發phát 狂cuồng 。 難nan 得đắc 之chi 貨hóa 令linh 人nhân 行hành 妨phương 。 (# 文văn )# 為vi 道đạo 者giả 。 可khả 不bất 撿kiểm 欲dục 也dã 歟# 。

△# 三tam 轉chuyển 惡ác 成thành 善thiện 。

佛Phật 言ngôn 。

眾chúng 生sanh 以dĩ 十thập 事sự 為vi 善thiện 。 亦diệc 以dĩ 十thập 事sự 為vi 惡ác 。 何hà 等đẳng 為vi 十thập 。

身thân 三tam 口khẩu 四tứ 意ý 三tam 。 身thân 三tam 者giả 殺sát 盜đạo 婬dâm 。 口khẩu 四tứ 者giả 兩lưỡng 舌thiệt 惡ác 口khẩu 。 妄vọng 言ngôn 綺ỷ 語ngữ 。 意ý 三tam 者giả 嫉tật 恚khuể 痴si 。 如như 是thị 十thập 事sự 。 不bất 順thuận 聖thánh 道Đạo 。 名danh 十thập 惡ác 行hành 。 是thị 惡ác 若nhược 止chỉ 。 名danh 十Thập 善Thiện 行Hành 耳nhĩ 。

【# 疏sớ/sơ 】# 佛Phật 下hạ 。 先tiên 總tổng 標tiêu 。 眾chúng 法pháp 相tướng 生sanh 。 名danh 曰viết 眾chúng 生sanh 。 瓔anh 珞lạc 云vân 。 順thuận 理lý 生sanh 心tâm 名danh 善thiện 。 乖quai 背bối/bội 為vi 惡ác 。 又hựu 益ích 物vật 為vi 善thiện 。 損tổn 物vật 為vi 惡ác 。 善thiện 為vi 能năng 治trị 。 惡ác 為vi 所sở 治trị 。 善thiện 惡ác 皆giai 在tại 一nhất 念niệm 心tâm 中trung 。 一nhất 念niệm 善thiện 則tắc 惡ác 止chỉ 。 一nhất 念niệm 惡ác 則tắc 善thiện 滅diệt 。 改cải 惡ác 遷thiên 善thiện 。 無vô 如như 不bất 忘vong 念niệm 也dã 。

【# 鈔sao 】# 眾chúng 法pháp 。 五ngũ 蘊uẩn 也dã 。 色sắc 心tâm 和hòa 合hợp 。 成thành 眾chúng 生sanh 故cố 。

不bất 忘vong 念niệm 者giả 。 遺di 教giáo 云vân 。 不bất 忘vong 念niệm 者giả 。 煩phiền 惱não 不bất 入nhập 。 若nhược 失thất 念niệm 者giả 。 失thất 諸chư 功công 德đức 。 是thị 故cố 汝nhữ 等đẳng 。 常thường 當đương 攝nhiếp 念niệm 在tại 心tâm (# 文văn )# 。

【# 疏sớ/sơ 】# 何hà 下hạ 。 後hậu 別biệt 釋thích 二nhị 。 先tiên 惡ác 何hà 句cú 徵trưng 也dã 。 身thân 下hạ 列liệt 也dã 。 身thân 三tam 下hạ 釋thích 也dã 。

令linh 前tiền 人nhân 命mạng 斷đoạn 曰viết 殺sát 。 有hữu 三tam 。 或hoặc 用dụng 內nội 色sắc 。 謂vị 手thủ 足túc 等đẳng 。 或hoặc 用dụng 外ngoại 色sắc 謂vị 刀đao 杖trượng 等đẳng 。 或hoặc 雙song 用dụng 內nội 外ngoại 色sắc 。 謂vị 手thủ 執chấp 刀đao 杖trượng 等đẳng 。 不bất 與dữ 而nhi 取thủ 名danh 盜đạo 。 有hữu 八bát 。 或hoặc 灼chước 然nhiên 劫kiếp 取thủ 。 或hoặc 潛tiềm 行hành 竊thiết 取thủ 。 或hoặc 詐trá 術thuật 騙phiến 取thủ 。 或hoặc 勢thế 力lực 強cường/cưỡng 取thủ 。 或hoặc 詞từ 訟tụng 取thủ 。 或hoặc 牴# 謾man 取thủ 。 或hoặc 受thọ 寄ký 托thác 而nhi 不bất 還hoàn 。 或hoặc 應ưng 輸du 稅thuế 而nhi 不bất 納nạp 。 汙ô 穢uế 交giao 遘cấu 深thâm 愛ái 不bất 捨xả 謂vị 之chi 婬dâm 。 亦diệc 有hữu 和hòa 順thuận 強cường/cưỡng 暴bạo 二nhị 種chủng 。 兩lưỡng 舌thiệt 者giả 。 謂vị 向hướng 此thử 說thuyết 彼bỉ 。 向hướng 彼bỉ 說thuyết 此thử 。 離ly 間gian 恩ân 義nghĩa 。 挑thiêu 唆# 鬬đấu 爭tranh 等đẳng 。

惡ác 口khẩu 者giả 。 謂vị 粗thô 惡ác 罵mạ 詈lị 。 忿phẫn 怒nộ 咒chú 咀trớ 。 令linh 他tha 不bất 堪kham 等đẳng 。 妄vọng 言ngôn 者giả 。 謂vị 以dĩ 是thị 為vi 非phi 。 以dĩ 非phi 為vi 是thị 。 見kiến 言ngôn 不bất 見kiến 。 不bất 見kiến 言ngôn 見kiến 。 虗hư 妄vọng 不bất 實thật 等đẳng 。

綺ỷ 語ngữ 者giả 。 謂vị 莊trang 飾sức 浮phù 言ngôn 歷lịch 語ngữ 。 艶diễm 曲khúc 情tình 詞từ 。 導đạo 欲dục 增tăng 悲bi 蕩đãng 人nhân 心tâm 志chí 等đẳng 。

殉# 自tự 名danh 利lợi 不bất 耐nại 他tha 榮vinh 妬đố 忌kỵ 曰viết 嫉tật 。 雖tuy 屬thuộc 瞋sân 分phần/phân 。 亦diệc 貪tham 所sở 感cảm 。 圓viên 覺giác 經Kinh 云vân 。 由do 於ư 欲dục 境cảnh 。 起khởi 諸chư 違vi 順thuận 。 境cảnh 背bội 愛ái 心tâm 。 而nhi 生sanh 憎tăng 嫉tật 。 造tạo 種chủng 種chủng 業nghiệp 。 (# 文văn )# 依y 對đối 現hiện 前tiền 不bất 饒nhiêu 益ích 境cảnh 。 瞋sân 惱não 忿phẫn 恨hận 。 起khởi 諸chư 凶hung 暴bạo 曰viết 恚khuể 。

於ư 諸chư 理lý 事sự 。 無vô 明minh 迷mê 暗ám 曰viết 癡si 。 由do 此thử 無vô 明minh 。 起khởi 疑nghi 邪tà 見kiến 貪tham 等đẳng 煩phiền 惱não 。 此thử 十thập 惡ác 業nghiệp 。 作tác 有hữu 三tam 品phẩm 。 略lược 舉cử 四tứ 重trọng/trùng 。 一nhất 約ước 時thời 。 謂vị 於ư 欲dục 作tác 。 正chánh 作tác 。 作tác 已dĩ 。 三tam 時thời 俱câu 重trọng/trùng 名danh 上thượng 。 隨tùy 一nhất 時thời 輕khinh 為vi 中trung 。 三tam 時thời 俱câu 輕khinh 為vi 下hạ 。 二nhị 約ước 境cảnh 。 殺sát 人nhân 為vi 上thượng 。 殺sát 畜súc 為vi 中trung 。 蚊văn 蚋nhuế 為vi 下hạ 。 三tam 約ước 心tâm 。 猛mãnh 利lợi 心tâm 作tác 為vi 上thượng 。 泛phiếm 爾nhĩ 心tâm 作tác 為vi 下hạ 。 處xử 中trung 為vi 中trung 。 四tứ 約ước 人nhân 。 具cụ 自tự 作tác 教giáo 他tha 為vi 上thượng 。 唯duy 自tự 作tác 為vi 中trung 。 教giáo 他tha 作tác 為vi 下hạ 。

以dĩ 要yếu 言ngôn 之chi 。 純thuần 從tùng 分phân 別biệt 所sở 發phát 惡ác 業nghiệp 名danh 上thượng 。 雜tạp 從tùng 見kiến 愛ái 煩phiền 惱não 所sở 起khởi 名danh 中trung 。 但đãn 從tùng 任nhậm 運vận 所sở 發phát 惡ác 業nghiệp 名danh 下hạ 。 華hoa 嚴nghiêm 云vân 。 十thập 不bất 善thiện 業nghiệp 。 上thượng 者giả 地địa 獄ngục 因nhân 。 中trung 者giả 畜súc 生sanh 因nhân 。 下hạ 者giả 餓ngạ 鬼quỷ 因nhân 。 若nhược 生sanh 人nhân 中trung 。 殺sát 罪tội 得đắc 二nhị 果quả 報báo 。 謂vị 短đoản 命mạng 多đa 病bệnh 。 盜đạo 得đắc 貧bần 窮cùng 共cộng 財tài 。 婬dâm 報báo 妻thê 不bất 貞trinh 良lương 。 得đắc 不bất 隨tùy 意ý 眷quyến 屬thuộc 。 妄vọng 語ngữ 多đa 被bị 誹phỉ 誘dụ 。 為vị 他tha 所sở 誑cuống 。 兩lưỡng 舌thiệt 眷quyến 屬thuộc 乖quai 離ly 。 親thân 族tộc 弊tệ 惡ác 。 惡ác 口khẩu 常thường 聞văn 惡ác 聲thanh 。 言ngôn 多đa 諍tranh 訟tụng 。 綺ỷ 語ngữ 言ngôn 無vô 人nhân 受thọ 。 語ngữ 不bất 明minh 了liễu 。 貪tham 嫉tật 心tâm 不bất 知tri 足túc 。 多đa 欲dục 無vô 厭yếm 。 瞋sân 恚khuể 常thường 被bị 他tha 人nhân 。 求cầu 其kỳ 長trường 短đoản 。 恆hằng 被bị 於ư 他tha 。 之chi 所sở 惱não 害hại 。 邪tà 痴si 生sanh 邪tà 見kiến 家gia 。 其kỳ 心tâm 諂siểm 曲khúc 。 是thị 故cố 應ưng 當đương 。 遠viễn 離ly 十thập 不bất 善thiện 道đạo 。 (# 文văn )# 如như 是thị 下hạ 。 結kết 也dã 。 不bất 順thuận 聖thánh 道Đạo 者giả 。 戕# 法Pháp 身thân 。 傷thương 慧tuệ 命mạng 。 損tổn 功công 德đức 。 失thất 法Pháp 財tài 。 乖quai 理lý 害hại 物vật 。 故cố 名danh 惡ác 也dã 。

【# 鈔sao 】# 身thân 三tam 等đẳng 者giả 。 謂vị 身thân 上thượng 所sở 惡ác 有hữu 三tam 。 口khẩu 中trung 發phát 業nghiệp 有hữu 四tứ 。 意ý 地địa 起khởi 毒độc 有hữu 三tam 。 意ý 地địa 為vi 本bổn 。 餘dư 七thất 為vi 末mạt 也dã 。 妬đố 忌kỵ 嫉tật 者giả 。 詩thi 傳truyền 云vân 。 以dĩ 色sắc 為vi 妬đố 。 以dĩ 行hành 為vi 忌kỵ 。 害hại 賢hiền 曰viết 嫉tật 。 修tu 羅la 一nhất 類loại 。 嫉tật 賢hiền 忌kỵ 行hành 。 佛Phật 為vì 諸chư 天thiên 說thuyết 四tứ 念niệm 處xứ 。 彼bỉ 說thuyết 五ngũ 念niệm 處xứ 。 佛Phật 說thuyết 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 彼bỉ 說thuyết 三tam 十thập 八bát 品phẩm 。

雖tuy 屬thuộc 下hạ 。 難nạn/nan 曰viết 唯duy 識thức 謂vị 嫉tật 是thị 瞋sân 分phần/phân 攝nhiếp 。 餘dư 經kinh 論luận 明minh 貪tham 為vi 意ý 首thủ 。 此thử 云vân 何hà 通thông 。 故cố 答đáp 釋thích 云vân 。 雖tuy 瞋sân 亦diệc 貪tham 發phát 也dã 。

圓viên 覺giác 下hạ 。 引dẫn 證chứng 可khả 知tri 。 由do 此thử 起khởi 邪tà 見kiến 者giả 。 則tắc 癡si 為vi 諸chư 煩phiền 惱não 本bổn 矣hĩ 。 一nhất 約ước 時thời 下hạ 。 瑜du 伽già 云vân 。 三tam 時thời 復phục 二nhị 。 一nhất 者giả 約ước 心tâm 。 如như 疏sớ/sơ 。 二nhị 者giả 約ước 時thời 。 盡tận 壽thọ 作tác 為vi 上thượng 。 多đa 時thời 為vi 中trung 。 少thiểu 時thời 為vi 下hạ 。

(# 文văn )# 猛mãnh 利lợi 。 強cường 盛thịnh 也dã 。 泛phiếm 爾nhĩ 。 不bất 獲hoạch 已dĩ 也dã 。

教giáo 為vi 下hạ 者giả 。 自tự 不bất 忍nhẫn 作tác 故cố 。

以dĩ 要yếu 言ngôn 下hạ 。 準chuẩn 如Như 來Lai 祕bí 密mật 藏tạng 經kinh 。 大đại 迦Ca 葉Diếp 問vấn 佛Phật 。 十thập 惡ác 何hà 者giả 最tối 重trọng 。

佛Phật 言ngôn 。

殺sát 及cập 邪tà 見kiến 。 釋thích 曰viết 。 此thử 即tức 十thập 惡ác 互hỗ 望vọng 論luận 耳nhĩ 。 又hựu 經Kinh 云vân 。 十thập 惡ác 等đẳng 乃nãi 至chí 小tiểu 罪tội 。 堅kiên 執chấp 名danh 犯phạm 。 若nhược 不bất 堅kiên 執chấp 。 乃nãi 至chí 無vô 間gian 。 不bất 名danh 為vi 犯phạm 。 釋thích 曰viết 。 此thử 即tức 約ước 心tâm 意ý 明minh 邪tà 見kiến 執chấp 著trước 為vi 重trọng/trùng 。 言ngôn 不bất 犯phạm 者giả 。 意ý 是thị 輕khinh 微vi 故cố 。 從tùng 見kiến 惑hoặc 起khởi 者giả 為vi 上thượng 。 思tư 惑hoặc 起khởi 者giả 為vi 下hạ 。 雜tạp 者giả 為vi 中trung 也dã 。 華hoa 嚴nghiêm 下hạ 。 明minh 果quả 報báo 。 三tam 途đồ 是thị 正chánh 報báo 。 人nhân 中trung 是thị 餘dư 報báo 也dã 。 疏sớ/sơ 云vân 。 因nhân 有hữu 三tam 品phẩm 。 果quả 有hữu 三tam 途đồ 。 然nhiên 依y 正Chánh 法Pháp 念niệm 經kinh 。 三tam 途đồ 各các 有hữu 邊biên 正chánh 。 正chánh 者giả 為vi 重trọng/trùng 。 邊biên 者giả 為vi 輕khinh 。 正chánh 鬼quỷ 望vọng 邊biên 畜súc 。 則tắc 餓ngạ 鬼quỷ 罪tội 重trọng 。 故cố 雜tạp 集tập 等đẳng 。 鬼quỷ 次thứ 於ư 獄ngục 。 若nhược 正chánh 畜súc 望vọng 邊biên 鬼quỷ 。 則tắc 畜súc 生sanh 罪tội 重trọng 。 故cố 今kim 經Kinh 云vân 。 下hạ 者giả 餓ngạ 鬼quỷ 因nhân 。 又hựu 十thập 不bất 善thiện 。 各các 有hữu 二nhị 果quả 差sai 別biệt 。 一nhất 報báo 果quả 差sai 別biệt 。 所sở 謂vị 三tam 途đồ 異dị 熟thục 。 二nhị 習tập 氣khí 果quả 差sai 別biệt 。 即tức 人nhân 中trung 殘tàn 報báo 。 是thị 正chánh 報báo 之chi 餘dư 。 經Kinh 云vân 。 若nhược 生sanh 人nhân 中trung 。 得đắc 二nhị 種chủng 是thị 。 又hựu 雜tạp 集tập 瑜du 伽già 等đẳng 論luận 明minh 三tam 果quả 。 十thập 不bất 善thiện 業nghiệp 。 異dị 熟thục 果quả 者giả 。 於ư 三tam 惡ác 道đạo 中trung 。 隨tùy 下hạ 中trung 上thượng 。 受thọ 旁bàng 生sanh 餓ngạ 鬼quỷ 捺nại 落lạc 迦ca 異dị 熟thục 。 等đẳng 流lưu 果quả 者giả 。 各các 隨tùy 其kỳ 相tương/tướng 。 感cảm 得đắc 自tự 身thân 眾chúng 具cụ 衰suy 損tổn 。 所sở 謂vị 壽thọ 命mạng 。 短đoản 促xúc 常thường 貧bần 窮cùng 等đẳng 。 如như 其kỳ 所sở 應ứng 。 增tăng 上thượng 果quả 者giả 。 各các 隨tùy 其kỳ 相tương/tướng 。 感cảm 得đắc 所sở 有hữu 外ngoại 事sự 衰suy 損tổn 。 所sở 謂vị 外ngoại 具cụ 乏phạp 少thiểu 光quang 澤trạch 。 俱câu 舍xá 論luận 云vân 。 何hà 緣duyên 此thử 十thập 各các 招chiêu 三tam 果quả 。 答đáp 此thử 令linh 他tha 受thọ 苦khổ 斷đoạn 命mạng 壞hoại 滅diệt 故cố 。 且thả 初sơ 殺sát 生sanh 。 令linh 他tha 受thọ 苦khổ 。 受thọ 異dị 熟thục 果quả 。 斷đoạn 他tha 命mạng 故cố 。 受thọ 等đẳng 流lưu 果quả 。 令linh 他tha 失thất 滅diệt 。 受thọ 增tăng 上thượng 果quả 。 (# 文văn )# 盜đạo 得đắc 下hạ 。 必tất 影ảnh 略lược 其kỳ 文văn 。 以dĩ 明minh 人nhân 中trung 餘dư 報báo 也dã 。

【# 疏sớ/sơ 】# 是thị 下hạ 。 後hậu 善thiện 。 十Thập 善Thiện 對đối 十thập 惡ác 立lập 。 以dĩ 止chỉ 惡ác 故cố 即tức 名danh 為vi 善thiện 。 謂vị 不bất 殺sát 。 不bất 盜đạo 。 不bất 婬dâm 。 不bất 妄vọng 。 不bất 綺ỷ 語ngữ 。 不bất 兩lưỡng 舌thiệt 。 不bất 惡ác 口khẩu 。 不bất 貪tham 嫉tật 。 不bất 嗔sân 。 不bất 癡si 。 此thử 名danh 止chỉ 善thiện 也dã 。

復phục 有hữu 十thập 種chủng 行hành 善thiện 。 謂vị 放phóng 生sanh 。 布bố 施thí 。 梵Phạm 行hạnh 。 誠thành 實thật 。 質chất 直trực 。 和hòa 合hợp 。 柔nhu 軟nhuyễn 。 喜hỷ 捨xả 。 慈từ 悲bi 。 正chánh 信tín 也dã 。 行hành 十Thập 善Thiện 時thời 。 亦diệc 有hữu 三tam 品phẩm 四tứ 重trọng/trùng 。 一nhất 約ước 時thời 。 如như 欲dục 行hành 善thiện 時thời 。 正chánh 行hạnh 善thiện 時thời 。 行hành 善thiện 已dĩ 時thời 。 三tam 時thời 無vô 悔hối 者giả 為vi 上thượng 。 作tác 已dĩ 方phương 悔hối 為vi 中trung 。 正chánh 作tác 能năng 悔hối 為vi 下hạ 。 二nhị 約ước 境cảnh 。 於ư 劣liệt 不bất 殺sát 為vi 上thượng 。 如như 蚊văn 蚋nhuế 等đẳng 。 於ư 勝thắng 不bất 殺sát 為vi 下hạ 。 謂vị 父phụ 母mẫu 人nhân 等đẳng 。 餘dư 者giả 為vi 中trung 。 如như 禽cầm 畜súc 等đẳng 。 三tam 約ước 心tâm 猛mãnh 利lợi 重trọng/trùng 心tâm 為vi 上thượng 。 處xử 中trung 心tâm 為vi 中trung 。 不bất 獲hoạch 已dĩ 而nhi 心tâm 為vi 下hạ 。 四tứ 約ước 自tự 他tha 。 具cụ 自tự 作tác 教giáo 他tha 為vi 上thượng 。 唯duy 自tự 非phi 他tha 為vi 中trung 。 自tự 雖tuy 不bất 作tác 而nhi 教giáo 他tha 作tác 為vi 下hạ 。 下hạ 者giả 修tu 羅la 因nhân 。 中trung 者giả 人nhân 道đạo 因nhân 。 上thượng 者giả 諸chư 天thiên 因nhân 。 華hoa 嚴nghiêm 云vân 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 是thị 人nhân 天thiên 乃nãi 至chí 有Hữu 頂Đảnh 。 處xử 受thọ 生sanh 因nhân 。 又hựu 此thử 上thượng 品phẩm 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 以dĩ 智trí 慧tuệ 修tu 習tập 。 心tâm 狹hiệp 劣liệt 故cố 。 怖bố 三tam 界giới 故cố 。 闕khuyết 大đại 悲bi 故cố 。 從tùng 他tha 聞văn 聲thanh 。 而nhi 解giải 了liễu 故cố 。 成thành 聲Thanh 聞Văn 乘Thừa 。 又hựu 此thử 上thượng 品phẩm 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 修tu 治trị 清thanh 淨tịnh 。 不bất 從tùng 他tha 教giáo 。 自tự 覺giác 悟ngộ 故cố 。 大đại 悲bi 方phương 便tiện 。 不bất 具cụ 足túc 故cố 。 悟ngộ 解giải 甚thậm 深thâm 。 因nhân 緣duyên 法pháp 故cố 。 成thành 獨Độc 覺Giác 乘Thừa 。 又hựu 此thử 上thượng 品phẩm 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 修tu 治trị 清thanh 淨tịnh 。 心tâm 廣quảng 無vô 量lượng 故cố 。 具cụ 足túc 悲bi 愍mẫn 故cố 。 方phương 便tiện 所sở 攝nhiếp 故cố 。 發phát 生sanh 大đại 願nguyện 故cố 。 不bất 捨xả 眾chúng 生sanh 故cố 。 希hy 求cầu 諸chư 佛Phật 大đại 智trí 故cố 。 淨tịnh 治trị 菩Bồ 薩Tát 諸chư 地Địa 故cố 。 淨tịnh 修tu 一nhất 切thiết 諸chư 度Độ 故cố 。 成thành 菩Bồ 薩Tát 廣quảng 大đại 行hành 。 又hựu 此thử 上thượng 上thượng 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 一nhất 切thiết 種chủng 清thanh 淨tịnh 故cố 。 乃nãi 至chí 證chứng 十Thập 力Lực 四Tứ 無Vô 畏Úy 故cố 。 一nhất 切thiết 佛Phật 法Pháp 。 皆giai 得đắc 成thành 就tựu 。 是thị 故cố 我ngã 今kim 。 等đẳng 行hành 十Thập 善Thiện 。 應ưng 令linh 一nhất 切thiết 具cụ 足túc 清thanh 淨tịnh 。 (# 文văn )# 則tắc 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 。 該cai 於ư 十thập 法Pháp 界Giới 矣hĩ 。 十thập 法Pháp 界Giới 報báo 。 盡tận 出xuất 自tự 心tâm 。 惡ác 。 十Thập 善Thiện 翻phiên 為vi 十thập 惡ác 。 便tiện 成thành 三tam 途đồ 。 心tâm 善thiện 。 百bách 非phi 轉chuyển 為vi 百bách 行hành 。 便tiện 成thành 五ngũ 乘thừa 。 心tâm 生sanh 心tâm 滅diệt 。 不bất 可khả 忽hốt 焉yên 。 至chí 於ư 善thiện 果quả 。 具cụ 如như 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 。 六lục 波ba 羅la 經kinh 。

【# 疏sớ/sơ 】# 十Thập 善Thiện 下hạ 。 十Thập 善Thiện 。 即tức 五Ngũ 戒Giới 。 亦diệc 世thế 間gian 五ngũ 常thường 。 但đãn 開khai 合hợp 有hữu 異dị 。 不bất 殺sát 仁nhân 也dã 。 不bất 盜đạo 義nghĩa 也dã 。 不bất 婬dâm 禮lễ 也dã 。 不bất 妄vọng 語ngữ 則tắc 攝nhiếp 口khẩu 四tứ 。 信tín 也dã 。 酒tửu 能năng 昏hôn 性tánh 起khởi 過quá 。 制chế 不bất 飲ẩm 酒tửu 。 以dĩ 防phòng 意ý 地địa 。 則tắc 攝nhiếp 意ý 三tam 。 智trí 也dã 。 故cố 十Thập 善Thiện 道Đạo 。 為vi 世thế 出xuất 世thế 間gian 。 善thiện 因nhân 善thiện 果quả 之chi 本bổn 。

下hạ 者giả 下hạ 。 修tu 羅la 因nhân 時thời 。 懷hoài 猜# 忌kỵ 心tâm 。 雖tuy 行hành 戒giới 善thiện 。 欲dục 勝thắng 他tha 故cố 。 下hạ 品phẩm 也dã 。 在tại 人nhân 因Nhân 地Địa 。 善thiện 念niệm 淳thuần 熟thục 。 數số 修tu 施thí 戒giới 。 不bất 輕khinh 他tha 故cố 。 中trung 品phẩm 也dã 。 天thiên 居cư 因nhân 位vị 。 善thiện 心tâm 猛mãnh 利lợi 。 戒giới 施thí 超siêu 勝thắng 。 慈từ 育dục 物vật 故cố 。 上thượng 品phẩm 也dã 。

華hoa 嚴nghiêm 下hạ 。 引dẫn 證chứng 也dã 。 疏sớ/sơ 云vân 。 人nhân 天thiên 是thị 世thế 間gian 之chi 善thiện 。 人nhân 善thiện 為vi 下hạ 。 欲dục 天thiên 為vi 中trung 。 色sắc 無vô 色sắc 界giới 為vi 上thượng 。 (# 文văn )# 圭# 山sơn 云vân 。 三tam 乘thừa 是thị 出xuất 世thế 間gian 善thiện 。 聲Thanh 聞Văn 善thiện 為vi 上thượng 下hạ 。 緣Duyên 覺Giác 善thiện 為vi 上thượng 中trung 。 菩Bồ 薩Tát 善thiện 為vi 上thượng 上thượng 。 佛Phật 善thiện 為vi 上thượng 上thượng 中trung 上thượng 。 (# 文văn )# 又hựu 清thanh 涼lương 鈔sao 云vân 。 然nhiên 其kỳ 十Thập 善Thiện 。 亦diệc 有hữu 三tam 果quả 。 異dị 熟thục 果quả 者giả 。 離ly 三tam 惡ác 道đạo 。 得đắc 生sanh 人nhân 天thiên 。 等đẳng 流lưu 果quả 者giả 。 即tức 於ư 彼bỉ 處xứ 。 各các 隨tùy 其kỳ 相tương/tướng 。 感cảm 得đắc 自tự 身thân 眾chúng 具cụ 興hưng 盛thịnh 。 所sở 謂vị 長trường 壽thọ 無vô 病bệnh 苦khổ 等đẳng 。 增tăng 上thượng 果quả 者giả 。 謂vị 即tức 於ư 彼bỉ 。 各các 隨tùy 其kỳ 相tương/tướng 。 感cảm 得đắc 所sở 有hữu 外ngoại 事sự 興hưng 盛thịnh 。 資tư 具cụ 等đẳng 物vật 。 精tinh 微vi 光quang 美mỹ 。 受thọ 用dụng 無vô 乏phạp 。 (# 文văn )# 十thập 法Pháp 界Giới 下hạ 。 賢hiền 首thủ 品phẩm 鈔sao 云vân 。 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 專chuyên 貪tham 嗔sân 癡si 。 攝nhiếp 之chi 不bất 還hoàn 。 拔bạt 之chi 不bất 出xuất 。 日nhật 增tăng 月nguyệt 甚thậm 。 起khởi 上thượng 品phẩm 十thập 惡ác 。 此thử 發phát 地địa 獄ngục 心tâm 。 行hành 火hỏa 途đồ 道đạo 。 一nhất 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 。 欲dục 多đa 眷quyến 屬thuộc 。 如như 海hải 吞thôn 流lưu 。 如như 火hỏa 焚phần 薪tân 。 起khởi 中trung 品phẩm 十thập 惡ác 。 如như 調Điều 達Đạt 誘dụ 眾chúng 。 此thử 發phát 畜súc 生sanh 心tâm 。 行hành 血huyết 途đồ 道đạo 。 二nhị 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 欲dục 得đắc 名danh 聞văn 。 四tứ 遠viễn 八bát 方phương 。 稱xưng 揚dương 歎thán 詠vịnh 。 內nội 無vô 實thật 德đức 。 虗hư 比tỉ 賢hiền 聖thánh 。 起khởi 下hạ 品phẩm 十thập 惡ác 。 此thử 發phát 餓ngạ 鬼quỷ 心tâm 。 行hành 刀đao 途đồ 道đạo 。 三tam 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 欲dục 勝thắng 於ư 彼bỉ 。 不bất 耐nại 下hạ 人nhân 輕khinh 他tha 珍trân 己kỷ 。 如như 鵄si 高cao 飛phi 。 下hạ 視thị 人nhân 物vật 。 而nhi 外ngoại 揚dương 五ngũ 常thường 。 起khởi 下hạ 品phẩm 善thiện 心tâm 行hành 阿a 修tu 羅la 道đạo (# 四tứ )# 。 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 欣hân 世thế 間gian 樂nhạo/nhạc/lạc 。 安an 其kỳ 臭xú 身thân 。 悅duyệt 其kỳ 癡si 心tâm 。 此thử 起khởi 中trung 品phẩm 善thiện 心tâm 。 行hành 於ư 人nhân 道đạo (# 五ngũ )# 。 若nhược 其kỳ 心tâm 知tri 三tam 惡ác 苦khổ 多đa 。 人nhân 間gian 苦khổ 樂lạc 相tương/tướng 間gian 。 天thiên 上thượng 純thuần 樂nhạo/nhạc/lạc 。 為vi 求cầu 天thiên 樂nhạo/nhạc/lạc 。 閉bế 六lục 根căn 不bất 出xuất 。 六lục 塵trần 不bất 入nhập 。 此thử 起khởi 上thượng 品phẩm 善thiện 心tâm 。 行hành 於ư 天thiên 道đạo (# 六lục )# 。 若nhược 其kỳ 心tâm 念niệm 。 欲dục 得đắc 利lợi 智trí 辨biện 聰thông 。 高cao 才tài 勇dũng 哲triết 。 鑒giám 達đạt 六lục 合hợp 。 十thập 方phương 顒ngung 顒ngung 。 此thử 發phát 勝thắng 智trí 心tâm 。 行hành 尼ni 犍kiền 道đạo (# 七thất )# 。 若nhược 其kỳ 心tâm 念niệm 欲dục 大đại 威uy 勢thế 。 身thân 口khẩu 意ý 業nghiệp 。 纔tài 有hữu 所sở 作tác 。 一nhất 切thiết 弭nhị 從tùng 。 此thử 發phát 欲dục 界giới 主chủ 心tâm 。 行hành 魔ma 羅la 道đạo (# 八bát )# 。 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 五ngũ 塵trần 六lục 欲dục 。 外ngoại 樂nhạo/nhạc/lạc 。 葢# 微vi 。 三tam 禪thiền 之chi 樂lạc 。 由do 如như 石thạch 泉tuyền 。 其kỳ 樂nhạo/nhạc/lạc 內nội 熏huân 。 此thử 發phát 大đại 梵Phạm 心tâm 。 行hành 色sắc 無vô 色sắc 道đạo (# 九cửu )# 。 若nhược 心tâm 念niệm 念niệm 善thiện 惡ác 輪luân 環hoàn 。 凡phàm 夫phu 躭đam 湎miện 。 賢hiền 聖thánh 所sở 訶ha 。 破phá 惡ác 由do 淨tịnh 慧tuệ 。 淨tịnh 慧tuệ 由do 淨tịnh 禪thiền 。 淨tịnh 禪thiền 由do 淨tịnh 戒giới 。 尚thượng 此thử 三tam 法pháp 。 如như 饑cơ 如như 渴khát 。 此thử 發phát 無vô 漏lậu 心tâm 。 行hành 三tam 乘thừa 道đạo (# 十thập )# 。 若nhược 心tâm 若nhược 道đạo 。 其kỳ 相tương/tướng 甚thậm 多đa 。 略lược 舉cử 十thập 耳nhĩ 。 (# 文văn )# 餘dư 可khả 例lệ 知tri 。 百bách 非phi 百bách 行hành 者giả 。 瑜du 伽già 論luận 云vân 。 謂vị 有hữu 十thập 事sự 。 一nhất 少thiểu 時thời 作tác 。 二nhị 多đa 時thời 作tác 。 三tam 盡tận 壽thọ 作tác 。 四tứ 少thiểu 分phần 作tác 。 五ngũ 多đa 分phần 作tác 。 六lục 全toàn 分phân 作tác 。 七thất 自tự 作tác 。 八bát 教giáo 人nhân 。 九cửu 讚tán 歎thán 。 十thập 隨tùy 喜hỷ 。 十thập 惡ác 用dụng 之chi 。 即tức 是thị 百bách 非phi 。 十Thập 善Thiện 用dụng 之chi 。 名danh 為vi 百bách 行hành 。 (# 文văn )# 五ngũ 乘thừa 。 謂vị 人nhân 天thiên 聲Thanh 聞Văn 辟Bích 支Chi 菩Bồ 薩Tát 也dã 。 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 道Đạo 者giả 。 經Kinh 云vân 。 言ngôn 善thiện 法Pháp 者giả 。 謂vị 人nhân 天thiên 身thân 。 聲Thanh 聞Văn 菩Bồ 提Đề 。 獨Độc 覺Giác 菩Bồ 提Đề 。 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。 皆giai 依y 此thử 法Pháp 。 以dĩ 為vi 根căn 本bổn 故cố 。 若nhược 離ly 殺sát 生sanh 。 得đắc 成thành 十thập 法pháp 。 謂vị 施thí 無vô 畏úy 。 起khởi 慈từ 心tâm 。 斷đoạn 瞋sân 習tập 。 無vô 病bệnh 。 長trường 壽thọ 。 非phi 人nhân 守thủ 護hộ 。 無vô 惡ác 夢mộng 。 解giải 怨oán 結kết 。 無vô 惡ác 道đạo 怖bố 。 命mạng 終chung 生sanh 天thiên 。 離ly 偷thâu 亦diệc 十thập 。 謂vị 財tài 盈doanh 。 人nhân 愛ái 。 不bất 負phụ 。 讚tán 美mỹ 。 不bất 憂ưu 。 善thiện 名danh 。 無vô 畏úy 。 安an 樂lạc 。 懷hoài 施thí 。 生sanh 天thiên 。 離ly 邪tà 婬dâm 四tứ 。 謂vị 諸chư 根căn 調điều 。 離ly 諠huyên 掉trạo 。 世thế 所sở 稱xưng 。 妻thê 莫mạc 侵xâm 。 離ly 妄vọng 言ngôn 八bát 。 謂vị 口khẩu 香hương 淨tịnh 。 世thế 信tín 伏phục 。 言ngôn 敬kính 愛ái 。 安an 慰úy 生sanh 。 得đắc 勝thắng 樂nhạo/nhạc/lạc 。 無vô 誤ngộ 失thất 。 尊tôn 奉phụng 。 慧tuệ 勝thắng 。 離ly 兩lưỡng 舌thiệt 五ngũ 。 謂vị 身thân 無vô 能năng 害hại 。 不bất 壞hoại 眷quyến 屬thuộc 。 信tín 順thuận 。 法pháp 行hành 。 善Thiện 知Tri 識Thức 。 離ly 惡ác 口khẩu 八bát 。 謂vị 法pháp 度độ 。 利lợi 益ích 。 契khế 理lý 。 美mỹ 妙diệu 。 承thừa 領lãnh 。 信tín 用dụng 。 無vô 譏cơ 。 盡tận 愛ái 。 離ly 綺ỷ 語ngữ 三tam 。 謂vị 智trí 人nhân 愛ái 。 如như 實thật 答đáp 。 威uy 德đức 勝thắng 。 離ly 貪tham 嫉tật 五ngũ 。 謂vị 諸chư 根căn 具cụ 。 財tài 自tự 在tại 。 福phước 德đức 。 位vị 尊tôn 。 利lợi 息tức 。 離ly 瞋sân 恚khuể 八bát 。 謂vị 無vô 惱não 。 無vô 瞋sân 。 無vô 諍tranh 。 柔nhu 和hòa 。 慈từ 心tâm 。 利lợi 生sanh 。 相tương/tướng 嚴nghiêm 。 生sanh 梵Phạm 。 離ly 邪tà 痴si 十thập 。 謂vị 意ý 樂nhạo/nhạc/lạc 侶lữ 。 信tín 因nhân 果quả 。 皈quy 佛Phật 。 正chánh 見kiến 。 生sanh 人nhân 天thiên 。 福phước 慧tuệ 增tăng 。 行hành 聖thánh 道Đạo 。 捨xả 惡ác 業nghiệp 。 住trụ 無vô 礙ngại 見kiến 。 不bất 墮đọa 諸chư 難nạn 。 (# 文văn )# 解giải 曰viết 。 上thượng 皆giai 明minh 華hoa 報báo 也dã 。 又hựu 云vân 。 行hành 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 。 若nhược 能năng 迴hồi 向hướng 。 三tam 菩Bồ 提Đề 者giả 。 後hậu 成thành 佛Phật 時thời 。 得đắc 佛Phật 隨tùy 心tâm 。 自tự 在tại 壽thọ 命mạng 。 (# 不bất 殺sát 報báo )# 。 清thanh 淨tịnh 大đại 智trí (# 不bất 盜đạo 報báo )# 。 隱ẩn 密mật 藏tàng 相tướng 。 (# 不bất 婬dâm 報báo )# 。 如Như 來Lai 真chân 語ngữ (# 不bất 妄vọng 語ngữ 報báo )# 。 魔ma 外ngoại 不bất 壞hoại 菩Bồ 提Đề 眷quyến 屬thuộc (# 不bất 兩lưỡng 舌thiệt 報báo )# 。 梵Phạm 音âm 聲thanh 相tướng 。 (# 不bất 惡ác 口khẩu 報báo )# 。 諸chư 所sở 授thọ 記ký 。 皆giai 不bất 唐đường 捐quyên 。 (# 不bất 綺ỷ 語ngữ 報báo )# 。 三tam 界giới 特đặc 尊tôn 。 皆giai 共cộng 敬kính 養dưỡng 。 (# 不bất 貪tham 嫉tật 報báo )# 。 觀quan 者giả 無vô 厭yếm 。 (# 不bất 瞋sân 恚khuể 報báo )# 。 神thần 通thông 自tự 在tại 。 (# 不bất 邪tà 痴si 報báo 文văn )# 。 解giải 曰viết 。 此thử 是thị 明minh 果quả 報báo 也dã 。 六lục 波ba 羅la 者giả 。 大Đại 乘Thừa 理lý 趣thú 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 經Kinh 。 淨tịnh 戒giới 品phẩm 云vân 。 此thử 十Thập 善Thiện 業Nghiệp 。 一nhất 一nhất 皆giai 感cảm 四tứ 種chủng 果quả 報báo 。 一nhất 現hiện 在tại 安an 樂lạc 。 二nhị 煩phiền 惱não 怨oán 賊tặc 。 勢thế 力lực 羸luy 弱nhược 。 三tam 於ư 當đương 來lai 世thế 。 常thường 得đắc 尊tôn 貴quý 。 無vô 所sở 乏phạp 少thiểu 。 四tứ 精tinh 勤cần 修tu 習tập 。 當đương 得đắc 無vô 上thượng 。 正chánh 等đẳng 菩Bồ 提Đề 。 (# 文văn )# 解giải 曰viết 。 前tiền 三tam 花hoa 報báo 。 後hậu 一nhất 果quả 報báo 也dã 。 若nhược 約ước 轉chuyển 三tam 障chướng 義nghĩa 。 二nhị 轉chuyển 煩phiền 惱não 障chướng 。 四tứ 轉chuyển 業nghiệp 障chướng 。 初sơ 三tam 轉chuyển 報báo 障chướng 。 若nhược 約ước 轉chuyển 三tam 報báo 。 初sơ 二nhị 轉chuyển 現hiện 報báo 。 葢# 報báo 由do 業nghiệp 感cảm 。 業nghiệp 由do 惑hoặc 造tạo 。 今kim 了liễu 業nghiệp 因nhân 。 不bất 從tùng 報báo 法pháp 起khởi 惑hoặc 。 由do 是thị 惑hoặc 種chủng 羸luy 弱nhược 。 業nghiệp 現hiện 衰suy 殘tàn 也dã 。 第đệ 三tam 轉chuyển 生sanh 報báo 。 第đệ 四tứ 轉chuyển 後hậu 報báo 。 既ký 十Thập 善Thiện 報báo 。 其kỳ 大đại 如như 此thử 。 奈nại 之chi 何hà 不bất 奉phụng 行hành 哉tai 。

△# 四tứ 返phản 妄vọng 歸quy 真chân 。

佛Phật 言ngôn 。

人nhân 有hữu 眾chúng 過quá 。 而nhi 不bất 自tự 悔hối 。 頓đốn 息tức 其kỳ 心tâm 。 罪tội 來lai 赴phó 身thân 。 如như 水thủy 歸quy 海hải 。 漸tiệm 成thành 深thâm 廣quảng 。

若nhược 人nhân 有hữu 過quá 。 自tự 解giải 知tri 非phi 。 改cải 惡ác 行hành 善thiện 。 罪tội 自tự 消tiêu 滅diệt 。 如như 病bệnh 得đắc 汗hãn 。 漸tiệm 有hữu 痊thuyên 損tổn 耳nhĩ 。

【# 疏sớ/sơ 】# 先tiên 明minh 不bất 悔hối 則tắc 成thành 妄vọng 染nhiễm 。

過quá 。 失thất 也dã 。 由do 貪tham 瞋sân 痴si 。 發phát 身thân 口khẩu 意ý 。 作tác 諸chư 惡ác 業nghiệp 。 名danh 眾chúng 過quá 也dã 。

梵Phạn 語ngữ 懺sám 摩ma 。 此thử 云vân 悔hối 過quá 。 若nhược 別biệt 說thuyết 者giả 。 懺sám 名danh 陳trần 露lộ 先tiên 罪tội 。 悔hối 名danh 改cải 往vãng 修tu 來lai 。 不bất 自tự 悔hối 者giả 。 不bất 肯khẳng 追truy 悔hối 往vãng 𠍴# 也dã 。 過quá 而nhi 不bất 改cải 。 是thị 謂vị 過quá 矣hĩ 。

頓đốn 。 安an 也dã 。 息tức 。 止chỉ 也dã 。 業nghiệp 從tùng 心tâm 造tạo 還hoàn 自tự 覆phú 藏tàng 。 名danh 為vi 頓đốn 息tức 其kỳ 心tâm 。

有hữu 過quá 必tất 有hữu 罪tội 。 日nhật 積tích 月nguyệt 累lũy/lụy/luy 。 故cố 成thành 其kỳ 大đại 。 猶do 如như 河hà 海hải 。 不bất 擇trạch 細tế 流lưu 。 漸tiệm 成thành 深thâm 廣quảng 也dã 。

若nhược 下hạ 。 後hậu 明minh 懺sám 悔hối 還hoàn 成thành 真chân 淨tịnh 。 先tiên 法pháp 。 善thiện 惡ác 皆giai 由do 心tâm 造tạo 。 心tâm 能năng 改cải 惡ác 行hành 善thiện 。 罪tội 亦diệc 隨tùy 心tâm 消tiêu 滅diệt 。 如như 人nhân 轉chuyển 謗báng 為vi 讚tán 。 怨oán 結kết 解giải 而nhi 親thân 自tự 成thành 矣hĩ 。

夫phu 欲dục 懺sám 悔hối 者giả 。 須tu 具cụ 此thử 三tam 法Pháp 。 一nhất 知tri 非phi 。 謂vị 慚tàm 愧quý 克khắc 責trách 。 明minh 信tín 因nhân 果quả 。 怖bố 畏úy 惡ác 道đạo 。 翻phiên 前tiền 不bất 悔hối 也dã 。 二nhị 改cải 惡ác 。 謂vị 發phát 露lộ 先tiên 罪tội 。 斷đoạn 相tương 續tục 心tâm 也dã 。 三tam 行hành 善thiện 。 求cầu 滅diệt 罪tội 方phương 法pháp 。 修tu 功công 補bổ 過quá 也dã 。 此thử 二nhị 翻phiên 前tiền 息tức 心tâm 。 上thượng 三tam 法pháp 因nhân 。 下hạ 罪tội 消tiêu 果quả 。 翻phiên 前tiền 罪tội 深thâm 也dã 。 故cố 涅Niết 槃Bàn 云vân 。 佛Phật 法Pháp 有hữu 二nhị 徤# 兒nhi 。 一nhất 者giả 自tự 不bất 作tác 罪tội 。 二nhị 者giả 作tác 已dĩ 能năng 悔hối 。 (# 文văn )# 此thử 是thị 能năng 悔hối 者giả 也dã 。 如như 下hạ 。 後hậu 喻dụ 。 凡phàm 人nhân 有hữu 病bệnh 服phục 藥dược 。 若nhược 得đắc 汗hãn 。 則tắc 疾tật 愈dũ 而nhi 身thân 安an 。 猶do 如như 眾chúng 生sanh 。 起khởi 過quá 行hành 懺sám 。 若nhược 法Pháp 喜hỷ 。 則tắc 罪tội 滅diệt 而nhi 心tâm 清thanh 。 過quá 既ký 非phi 一nhất 時thời 起khởi 。 懺sám 亦diệc 莫mạc 能năng 頓đốn 除trừ 。 故cố 云vân 漸tiệm 也dã 。

【# 鈔sao 】# 初sơ 三tam 句cú 。 明minh 覆phú 藏tàng 。 次thứ 三tam 句cú 。 明minh 增tăng 廣quảng 。

又hựu 前tiền 四tứ 句cú 。 具cụ 含hàm 七thất 義nghĩa 。 眾chúng 過quá 中trung 含hàm 二nhị 。 一nhất 縱túng 恣tứ 三tam 業nghiệp 。 無vô 惡ác 不bất 為vi 故cố 。 二nhị 事sự 或hoặc 不bất 廣quảng 。 惡ác 心tâm 遍biến 布bố 故cố 。 息tức 心tâm 唯duy 一nhất 。 謂vị 覆phú 諱húy 過quá 失thất 。 不bất 欲dục 人nhân 知tri 故cố 。 不bất 悔hối 中trung 含hàm 三tam 。 一nhất 撥bát 無vô 因nhân 果quả 。 作tác 一nhất 闡xiển 提đề 故cố 。 二nhị 虜lỗ 扈hỗ 抵để 突đột 。 不bất 畏úy 惡ác 道đạo 故cố 。 三tam 無vô 慚tàm 無vô 愧quý 。 不bất 畏úy 聖thánh 賢hiền 故cố 。 罪tội 赴phó 亦diệc 一nhất 。 謂vị 惡ác 心tâm 相tương 續tục 。 晝trú 夜dạ 不bất 斷đoạn 故cố 。

梵Phạm 下hạ 。 有hữu 二nhị 。 一nhất 翻phiên 懺sám 為vi 悔hối 。 二nhị 半bán 梵Phạm 半bán 唐đường 釋thích 。 梵Phạn 語ngữ 懺sám 摩ma 。 此thử 云vân 請thỉnh 忍nhẫn 。 悔hối 是thị 唐đường 言ngôn 。 體thể 即tức 百bách 法pháp 中trung 惡ác 作tác 也dã 。 厭yếm 先tiên 過quá 失thất 故cố 。 謂vị 請thỉnh 三Tam 寶Bảo 。 忍nhẫn 受thọ 悔hối 過quá 。 然nhiên 此thử 厭yếm 罪tội 。 定định 是thị 善thiện 法Pháp 。 不bất 同đồng 識thức 論luận 不bất 定định 所sở 攝nhiếp 。 若nhược 準chuẩn 佛Phật 名danh 經kinh 說thuyết 。 則tắc 懺sám 是thị 懺sám 謝tạ 之chi 名danh 。 悔hối 以dĩ 悔hối 責trách 為vi 義nghĩa 。 (# 文văn )# 追truy 悔hối 往vãng 愆khiên 者giả 。 相tương/tướng 部bộ 律luật 疏sớ/sơ 解giải 云vân 。 興hưng 善thiện 罸# 惡ác 為vi 懺sám 。 追truy 變biến 往vãng 愆khiên 為vi 悔hối 。 (# 文văn )# 積tích 累lũy 成thành 大đại 者giả 。 合hợp 抱bão 之chi 木mộc 。 生sanh 於ư 毫hào 末mạt 。 九cửu 層tằng 之chi 臺đài 。 起khởi 於ư 累lũy/lụy/luy 土thổ/độ 。 罪tội 始thỉ 濫lạm 觴thương 。 禍họa 終chung 沒một 頂đảnh 。 亦diệc 猶do 是thị 也dã 。 經Kinh 云vân 。 莫mạc 輕khinh 小tiểu 罪tội 。 以dĩ 為vi 無vô 殃ương 。 水thủy 滴tích 雖tuy 微vi 。 漸tiệm 盈doanh 大đại 器khí 。 漢hán 昭chiêu 烈liệt 曰viết 。 勿vật 以dĩ 善thiện 小tiểu 而nhi 不bất 為vi 。 勿vật 以dĩ 惡ác 小tiểu 而nhi 為vi 之chi 。 遺di 教giáo 云vân 。 譬thí 如như 小tiểu 水thủy 常thường 流lưu 。 則tắc 能năng 穿xuyên 石thạch 。 (# 文văn )# 一nhất 下hạ 。 知tri 非phi 中trung 具cụ 三tam 義nghĩa 。 一nhất 慚tàm 愧quý 。 慚tàm 者giả 慚tàm 天thiên 。 天thiên 見kiến 我ngã 屏bính 處xứ 造tạo 罪tội 故cố 。 愧quý 者giả 愧quý 人nhân 。 人nhân 見kiến 我ngã 顯hiển 處xứ 作tác 逆nghịch 故cố 。 又hựu 慚tàm 者giả 內nội 自tự 羞tu 恥sỉ 。 翻phiên 前tiền 無vô 慚tàm 。 不bất 顧cố 自tự 法pháp 輕khinh 拒cự 賢hiền 善thiện 也dã 。 愧quý 者giả 發phát 露lộ 向hướng 人nhân 。 翻phiên 前tiền 無vô 愧quý 。 不bất 顧cố 世thế 間gian 崇sùng 重trọng/trùng 暴bạo 惡ác 也dã 。 二nhị 信tín 因nhân 果quả 。 信tín 得đắc 善thiện 有hữu 善thiện 報báo 。 惡ác 有hữu 惡ác 報báo 。 所sở 以dĩ 經Kinh 云vân 。 假giả 使sử 滿mãn 百bách 劫kiếp 。 所sở 作tác 業nghiệp 不bất 亡vong 。 因nhân 緣duyên 會hội 遇ngộ 時thời 。 果quả 報báo 還hoàn 自tự 受thọ 。 易dị 云vân 。 積tích 善thiện 之chi 家gia 。 必tất 有hữu 餘dư 慶khánh 。 積tích 不bất 善thiện 之chi 家gia 。 必tất 有hữu 餘dư 殃ương 。 設thiết 無vô 因nhân 果quả 。 則tắc 修tu 福phước 者giả 屈khuất 。 造tạo 罪tội 者giả 幸hạnh 。 如như 何hà 今kim 見kiến 貧bần 富phú 貴quý 賤tiện 。 苦khổ 樂lạc 不bất 同đồng 也dã 。 三tam 怖bố 惡ác 道đạo 。 謂vị 造tạo 上thượng 品phẩm 十thập 惡ác 。 死tử 墮đọa 地địa 獄ngục 。 中trung 品phẩm 餓ngạ 鬼quỷ 。 下hạ 品phẩm 畜súc 生sanh 。 原nguyên 人nhân 論luận 云vân 。 殺sát 盜đạo 婬dâm 等đẳng 心tâm 神thần 。 乘thừa 此thử 惡ác 業nghiệp 。 生sanh 於ư 地địa 獄ngục 。 鬼quỷ 畜súc 等đẳng 中trung 。 佛Phật 名danh 經Kinh 云vân 。 若nhược 不bất 懺sám 悔hối 者giả 。 大đại 命mạng 將tương 盡tận 。 地địa 獄ngục 惡ác 相tướng 。 皆giai 現hiện 在tại 前tiền 。 當đương 爾nhĩ 之chi 時thời 。 悔hối 懼cụ 交giao 至chí 。 不bất 預dự 修tu 善thiện 。 悔hối 何hà 及cập 乎hồ 。 當đương 爾nhĩ 之chi 時thời 。 欲dục 求cầu 一nhất 禮lễ 一nhất 懺sám 。 豈khởi 可khả 復phục 得đắc 。 眾chúng 等đẳng 切thiết 莫mạc 自tự 恃thị 盛thịnh 年niên 。 財tài 寶bảo 勢thế 力lực 。 放phóng 逸dật 自tự 恣tứ 。 死tử 苦khổ 一nhất 至chí 。 不bất 令linh 人nhân 知tri 。 盛thịnh 年niên 富phú 貴quý 。 無vô 得đắc 免miễn 者giả 。 怖bố 心tâm 起khởi 時thời 。 如như 履lý 湯thang 火hỏa 。 六lục 塵trần 五ngũ 欲dục 。 不bất 暇hạ 貪tham 染nhiễm 。 翻phiên 前tiền 不bất 畏úy 三tam 惡ác 道đạo 也dã 。 改cải 惡ác 中trung 具cụ 三tam 義nghĩa 。 一nhất 露lộ 先tiên 罪tội 。 謂vị 不bất 覆phú 瑕hà 玼# 也dã 。 根căn 露lộ 則tắc 枝chi 枯khô 。 源nguyên 乾can/kiền/càn 則tắc 流lưu 竭kiệt 。 翻phiên 前tiền 覆phú 藏tàng 。 二nhị 斷đoạn 相tương 續tục 。 謂vị 已dĩ 作tác 者giả 懺sám 令linh 清thanh 淨tịnh 。 未vị 作tác 者giả 不bất 敢cảm 更cánh 作tác 。 如như 王vương 法pháp 初sơ 犯phạm 得đắc 恕thứ 。 更cánh 作tác 則tắc 重trọng/trùng 。 初sơ 入nhập 道Đạo 場Tràng 。 罪tội 則tắc 易dị 滅diệt 。 更cánh 作tác 難nạn/nan 除trừ 也dã 。 行hành 善thiện 中trung 唯duy 一nhất 義nghĩa 。 昔tích 因nhân 三tam 業nghiệp 。 造tạo 諸chư 罪tội 惡ác 。 不bất 計kế 晝trú 夜dạ 。 今kim 以dĩ 善thiện 身thân 口khẩu 意ý 。 策sách 勵lệ 不bất 休hưu 。 匪phỉ 移di 山sơn 岳nhạc 。 豈khởi 填điền 溝câu 壑hác 。 以dĩ 此thử 翻phiên 前tiền 縱túng 恣tứ 三tam 業nghiệp 。 惡ác 心tâm 遍biến 布bố 二nhị 種chủng 。 然nhiên 滅diệt 罪tội 法pháp 。 有hữu 事sự 有hữu 理lý 。 事sự 則tắc 洗tẩy 淨tịnh 身thân 口khẩu 。 著trước 鮮tiên 潔khiết 衣y 。 燒thiêu 香hương 散tán 華hoa 。 禮lễ 佛Phật 誦tụng 經Kinh 。 於ư 三Tam 寶Bảo 前tiền 。 陳trần 白bạch 過quá 犯phạm 。 三tam 時thời 七thất 日nhật 。 乃nãi 至chí 累lũy/lụy/luy 月nguyệt 經kinh 年niên 。 如như 法Pháp 修tu 行hành 。 取thủ 滅diệt 方phương 止chỉ 。 理lý 則tắc 觀quán 罪tội 性tánh 空không 。 罪tội 心tâm 無vô 生sanh 。 心tâm 性tánh 滅diệt 時thời 。 罪tội 亦diệc 亡vong 矣hĩ 。 淨tịnh 名danh 云vân 。 彼bỉ 罪tội 性tánh 不bất 在tại 內nội 。 不bất 在tại 外ngoại 。 不bất 在tại 中trung 間gian 。 如như 佛Phật 所sở 說thuyết 。 心tâm 垢cấu 故cố 眾chúng 生sanh 垢cấu 。 心tâm 淨tịnh 故cố 眾chúng 生sanh 淨tịnh 。 心tâm 亦diệc 不bất 在tại 內nội 外ngoại 中trung 間gian 。 如như 其kỳ 心tâm 然nhiên 。 罪tội 垢cấu 亦diệc 然nhiên 。 華hoa 嚴nghiêm 云vân 。 菩Bồ 薩Tát 知tri 諸chư 業nghiệp 。 不bất 從tùng 東đông 方phương 來lai 。 不bất 從tùng 南nam 西tây 北bắc 方phương 。 四tứ 維duy 上thượng 下hạ 來lai 。 而nhi 共cộng 積tích 集tập 止chỉ 住trụ 於ư 心tâm 。 但đãn 從tùng 顛điên 倒đảo 生sanh 。 無vô 有hữu 住trụ 處xứ 。 (# 文văn )# 問vấn 。 云vân 何hà 知tri 罪tội 滅diệt 相tương/tướng 。 答đáp 。 若nhược 如như 是thị 至chí 心tâm 懺sám 時thời 。 或hoặc 得đắc 好hảo/hiếu 瑞thụy 好hảo/hiếu 夢mộng 。 或hoặc 復phục 見kiến 光quang 見kiến 華hoa 。 或hoặc 覺giác 身thân 體thể 輕khinh 利lợi 。 或hoặc 有hữu 善thiện 心tâm 開khai 發phát 。 或hoặc 入nhập 諸chư 禪thiền 。 或hoặc 識thức 法pháp 相tướng 等đẳng 。 故cố 普phổ 賢hiền 觀quán 經Kinh 云vân 。 一nhất 切thiết 業nghiệp 障chướng 海hải 。 皆giai 從tùng 妄vọng 想tưởng 生sanh 。 若nhược 欲dục 懺sám 悔hối 者giả 。 端đoan 坐tọa 念niệm 實thật 相tướng 。 眾chúng 罪tội 如như 霜sương 露lộ 。 慧tuệ 日nhật 能năng 消tiêu 除trừ 。 是thị 故cố 應ưng 至chí 心tâm 。 勤cần 懺sám 六lục 根căn 罪tội 。 (# 文văn )# 問vấn 。 若nhược 見kiến 罪tội 無vô 性tánh 時thời 。 罪tội 即tức 滅diệt 者giả 。 亦diệc 可khả 見kiến 福phước 無vô 性tánh 。 福phước 亦diệc 滅diệt 耶da 。 答đáp 。 莫mạc 作tác 是thị 說thuyết 。 何hà 者giả 。 罪tội 違vi 無vô 性tánh 。 見kiến 無vô 性tánh 時thời 。 罪tội 即tức 滅diệt 矣hĩ 。 葢# 無vô 性tánh 是thị 能năng 治trị 。 罪tội 是thị 所sở 治trị 故cố 。 福phước 順thuận 無vô 性tánh 。 見kiến 無vô 性tánh 時thời 福phước 生sanh 長trưởng 矣hĩ 。 葢# 無vô 性tánh 是thị 能năng 生sanh 。 福phước 是thị 所sở 生sanh 故cố 。 如như 金kim 剛cang 云vân 。 無vô 住trụ 相tương/tướng 布bố 施thí 福phước 德đức 如như 虗hư 空không 。 (# 文văn )# 問vấn 。 大đại 小Tiểu 乘Thừa 何hà 別biệt 。 答đáp 。 相tương/tướng 部bộ 律luật 疏sớ/sơ 云vân 。 大Đại 乘Thừa 理lý 深thâm 藥dược 妙diệu 。 一nhất 對đối 治trị 行hành 勝thắng 。 二nhị 果quả 亦diệc 妙diệu 。 三tam 故cố 滅diệt 重trọng/trùng 也dã 。 小Tiểu 乘Thừa 理lý 淺thiển 。 一nhất 行hành 劣liệt 。 二nhị 果quả 非phi 是thị 妙diệu 。 三tam 故cố 滅diệt 輕khinh 也dã 。 翻phiên 息tức 心tâm 者giả 。 罪tội 從tùng 心tâm 起khởi 。 將tương 心tâm 懺sám 。 如như 從tùng 地địa 倒đảo 還hoàn 地địa 起khởi 。 無vô 別biệt 道đạo 也dã 。 餘dư 易dị 思tư 之chi 可khả 知tri 。

佛Phật 說Thuyết 四Tứ 十Thập 二Nhị 章Chương 經Kinh 疏Sớ/sơ 鈔Sao 卷quyển 第đệ 二nhị